Katalog

Asım Bezirci'mn eleştiri yonteminin bir uygulanması Bilimden Yana \ •' nek'iligin, i/lenıımılığin "eleştırmeııi eserden u/.ıkl.iştırdığına " inanırdı. Ona göıe, elestiıının gDivvı, "y.ırarınlıga ö/enmek degıl, varatılınıs olaııı (,özümkmek ve değerlendirnıek'ti. Böyle bir eö/ümleme ve değerlendirme icjn gerekli olan elesjtiri yönlemı^se "nesnel vanı ağu basan" bir yontemdi. C.ünkü Asım Bezirci, "En ncsnel ele^tiride bile bir ö/nel yaıı bulundugıınu" kabul eder, "nesnel eleştirinin amaeı"nııı, ö/.nellij*i bütiinüyle ortatlan kaldırmak degil, "esere daha çok yakla^mak i(,ın onu elınden geldiğince azaltmak, zararsı/, daha dogrusıı y.ır.ırlı bir hale getirmek" oldıığunıı vmgulardı. Yazarlarlığa 1950 yılında Cierçek gazetesinde siyasal fıkralarla başlayan Bezirci'nin, edebiyat oleştinletine, I'ikret Arıel adıyla, başlama yılı 1 * > >5tr l'ikret An% * " 'i. cl'den sonra kullandıgı takma ad, 1957'de Halis Acarı. Asım Bezirci adıyla yazabılmeye basjamasıyla 1960'tan sonra. Bilimden Yana, Asım Bezirci'nin dördüncü kitabı. Çok Kapılı ü d a (1961), Edip Cansever (1961), C.ünlerin ü ö t ü r d ü ğ ü Cîctirdigi (H.Cöntürk'le, 1962) adlı kitaplarından sonra yayınlanan bu kitabın önemi, bence, eleştirici yontemi icin getirdiği bakış a<,ısındadır. Asım Bezirci, Bilimden Yana'da yer alan yazılarını (daha önce dergilerde yaymlanmıştır) iıç bölümde düzenlemiş: Eleştirinin Kuramı ve Yöntemi, Denemeciler ile Eleştirmenlcr, Konuş malar. Her bölümde yer alan yazılar, biıbirini tamamlayarak bir bütün oluşturıyor luyorum... (...) (3vgüye yine yenilmemck isriyorum. Çünkii saftolsun Uygııner de erdemlerımi görüyor hep kıısurlarımı görmüyor. Neden, kusursu/ıım da ondan ını.' I lic s.ınmıyorunı! Ülkemizde eleştiri kurııluş döneminde henüz. Ben ise yolun başlangıcında. Yaslanacagım sağlam bir ornek, bir gelenek, bir destek yok arkamda. (...) Bu durumda nasıl yeterli olabilir insan? Kuşkusıız, vardır beııim de sürçmelerim; yanılmalarım. Neyleyeyim kı Uygııner bulamıyor onları. Bulamadığın dan dolayı da eksıklıkten, tekyanlıhktan ayrılamıyor yargıları, gerçekçi, inan dırıcı olamıyor..." Gençler Için Asım Bezirci, iyi okurların bildiği gi bi, pek çok yazısında gençleri yüreklendirmiş bir eleştirmendir. Ancak bu yü reklendirmelcrde de nesnellikten uzaklaşmaz. O genç yazarın güzel olumlu yanlannın aıtını çizerken, kusurlu, yanlış eksik bulduklarını döker ortaya. ürneğin genç eleştiımenleıden Mehmet Yaşar Bilen'in ilk kitabına sevindiöini, taşrada eser yayımlamanın güçlüklerini yazarken, kitabın basımının özensizligini, bölümleme yanlıslıklarını da belirtiyor. Bilen için söyledikleri, her dönemde, eleştiriciligi seçecek genç yazar için uyarıcı: Bilen (...) devrimci bir tutumla birtakım bircyci, biçinıçi, soyutçu, ka çak edebiyat ve düşünce ürünlerini (...) elestiriyor, toplumcu/gerçekçi anlayışa yaslandn eserleri degerlendiriyor, "sanatta halk muhalcfeti yaratma"nın önemini vıırguluyor. Gerçi bazı yargılarına katılamıyoıum, çözümlemelerini de eksik buluyorum, ama bunlar azınlıkta kalıyor. Bilen, çoğunlukla sağlıklı bir yolda yürüyor. Ancak bu yolda bir şeye daha dilckat etmesi gerekiyor: Biçim... Bana öyle geli yor ki, Bilen hem incelediği eserlerde, nem de kendi eleştirilerinde biçim üzerindc az duruyor. (...) Evet sanatta genellikle içerik biçimi bclirler, ama ondan ayrılamaz, tersine, onunla diyalektik bir bütün oluşturur. Bir iirünün başarısı bu bütiinün tutarlılık ve güzelliğine bağlıdır. Dogrultu ne denli uygun olursa olsun, eger biçim zayıfsa, içerik de istenen güç ve yaşarlığa kavuşmaz. Estetikçe yetersiz bir eserin biçimine dc cn az içeriği kadar önem verilmelidir." Bilimden Yana, edebiyatımızın so runlarını irdeleyisiyle, günümiiz denemecieleştirmecileriyle tartışmasıyla, her okurun kitaplığında bulunması gerekli bir kitap. Üstelik Asım Bezirci'nin yalın, zaman zaman sevecen zanıan T.\man igneli anlatımı, tartıştığı, yargıladığı konuları kolay kavrama olanağı tanıyor okura. Kitabı okudukça, bir tek olayın hüz nünü duyuyorsunuz. Bezirci'nin kitaba artık yeni yazılar ekleyemeyeceği gerçeğinin acısını. • Bilimden Yana, Denemc ş Asım Bezırcı/ Lvrcnsvl fiülliir Kıtaplığı/ UOsay/a SAYFA 11 Y.llarla Gelişen Asım Bezirci'nin "Bilimden Yana"sı dördüncü baskısına ulaştı. Bezirci "Bilimden Yana"da nesnel eleştiri kuramı ve yöntemi yalnız anlatıp, acıklamıyor. Uyguluyor da. lileştirmcci ve denemecilerle tartışmalan, onların kendisine yönelttiği eleştirüeri yanıtlaması, genç eleştirmenlerle ilgili yazıları hep savunduğu nesnel eleştiri yöntemiyle yazılmış. SENNUR SEZER ££ ¥ 1 skıden pck gcnişli edebiya ri tın sınırlan. Yalnızca sanat* * sal ııeraşıları içine almakla kalmazdı, birtakım bilim kollarını da kucaklardı. Orneğin tarih, cograrya gibi bilimlcr edebiyata girerlerdi. Dolayısıyla, tarih ve coğrafya konusunda yazılmış kıtaplara bircr "edebi escr" gözüylc bakılırdı. Edebiyat yönü, bilimscl yöniinden ağır basardı böylesi eserle rin. Okurlar da bilimscl gerçekleri öğrcnmekten çok estetik bir tad alnıak irin okurlardı onları. (...) Öte vandan, eleştiri dc geçmış çnğlarda, cdcbiyattan pek ayrı dcğildi. Nitekim Horatius, Popc, Boileau gibi bazı şaırler clcştiriyi edebiyatın bir dalı sayıyorlardı. ' Asım CUMHURİYET KİTAP SAYI 292 Bezirci, Bilimden Yana adlı kitabına adını veren yazısına böyle başlar. Eleştirinin "amaç, yöntcnı ve araçları bakımından" edebiyattan kopuşuııun, "ayrı bir disiplin" kimligiııi kazanışının tarihini, bu konudaki tartışmalan özetk'r. Asım Bezirci (1927, Erzincan 2 'I'em mıız 1993, Sıvas), ülkcmi/in ve Tiırkçe edebivatın, az sayıda olduğu sık sık vurgıılanan elcştirmenlerindendi. Ncsııel/bilimsel eleştirinin kımılmasırıda, yaygınlaştırıp benimsenmesinde en eok eme£i geçendi. Oncuydii. F.leijtiride öz Bilimden Yana, dördüncu baskıya ulaştı. Evrensel Kııltür Kitaplıgı'nda ver alan bu yeni baskının ilk basKisıyla karşılaştırılması, Asım Bezirci'nin titizliğini belgeliyor. Asım Bezirci, kitabında yer alması gerektiğine inandığı, daha sonraki yazılarını kitaba eklemeyi de (Altın Çiçeği ile Ayrıkotu, 1980 Baykuşun C'ıözü, 198i Cîençlik, Yaşlılık, 1984 vb.) varsayım ve yarcılarmı doğrulayan olaylar oldugıında bunları o yazının altında dip notlarıvla belirtmeyi de savsaklamamış. Bir başka deyişle Asım Bezirci içjn, Bilimden Yana, niçimi korunması gereken bir genylik kitabı de^il, deneylerini kattığı bir kuram kitabı niteligi taşımış. Bilimden Yana'da nesnel eleştiri kuramı ve yöntemi yalnız anlatılıp, açıklanmıyor. Uygulanıyor da. Eleştirmeci ve denemecilerle tartışmalan, onların kendisine yönelttiği eleştirileri yanıtlaması, genç eleştirmenlerle ilgili yazıları hep savundıığıı nesnel eleştiri yöntemlerıyle yazılmış. Bu bakış açısı, kendisini övenlere de uygulanmış: "(...) Kitabınıın (Bilimden Yana) o gürıe degin bir yankısı olmamıştı. Bu bakımdan tcşekkür etmeliydım Uyguııer'e. Bir giizcl sevinmeliydinı. Olnıadı, yapamadım. Tersine keyhnı kaçtı, kızdım. Isterseniz, nankorlük ettiginıi öne siirün. U/.ülmem. Duygu larımı yenebildiğimden söylemiyorıım bıınıı, ıiiumıı susturamadıjiımdan söy