Katalog

Coca Cola, postmodernizm ve Yeni Hayat Yeni Hayat, postmodernist bir romaıı. Kitapta bu tezi destekleyen bir çok bölüm var. Dikkat edilecek olıırsa romanın kahramanı Osman bir mimarlık bölümü öğreneisi. Bilindiği üzere postmodernizmin ilk cgcmcnlik alanı mimarlıktır. Kitaptaki bütün o, "Arçelik, Opa, Coca Cola... vs.", gibi büyük harflerle yazılı kelimeler postmodernizmin, çağımızın ekonomik düzeninin bireyciliği kitlcsclleştirerek yok edişine, kuşkuyla yaklaşımını simgeliyor. TURAN MURSAL* Orhan Pamuk'un son romanı üzerine T ahsin Yücel'in "kötü yazar, lyi ronıanca" paradok.su ile tanımladığı; kimilerine göre dc medyanın yarat tığı bir kahraman olan Orhan Pamuk'un "Yeni HAyat"ı diger romanlarına nazaran degişik bir üslup ile ya/iılmış. Roman, "bir gün bir kitap okudum ve bütün hayatım değişti" diycn anlatıcıyazar Osman'ın dcgişen hayatım anlatıyor. Cinayet, gizeııı, yolcıılııklaıia neles ncfcsc okunan romanın, kcııdi diliyle vcrdig'i nx\sa|lar vr. Ro man anlatınıı ve konusuyla bir bütünlük içindcdir. "Yeni 1 layat"ı verdiği mcsajlarlıi kavrayabilmek bo^ bir alan bırakmadan. <,cmbcrin gcçtijii düzlcmi ve çemherin başjangıç ve bıtiş nokralnrmı nilnıek gcrekır. Ikinci bölünıün heıııen başlarında bıılunan; "...her sabah ki gibi annenıle kahvaltı etmeyı kı/.ırmış ekmek kokusuıuı koklayıp Milliyet gazetesini karıştı'rıııayı. Celal Salik'in yazısına bir göz atmayı başiU'dını" (s.2O). cünılesinden romanın za manının Kara Kitap'm /.amam ile çakıştı gını anlıvorıız. Bu aslında pek üneıııli birşcy degilmi.ş gibi gelebilir. Ancak Panıuk romaıılanııdu değiijnıeyen birşcy yapıyor: kahramuıılarıııa birşeyler aratıyor... Ve ro manların hcr bıri bir yap bo/ıın pan,alarıymış gibi "arayış"ın tlegi^ik bir yönüııü ele alıyoi'. Bu konu "Orhan Pamuk'un Ronı.tnhınnda Aravış Miti" başlıfı altında irdelenebılır. "Yeni Hayat'ın anlatım özelliği "Yeni I layat "ın anlatım ö/elliğine dair .ıldıgını notları ukalaca bir "olmamıs; ın.ınlığı ile" de^il sadeee bir dikkatli okııyııeu maiHifı ile algılanı/ı istiyorum. 1 Romanın diline, ()snnm'ın a^adı^ı olyları knfasında dii/enleyip yazına.sı hakiın. Yer yer, "bir illuııııla kitabı senin okumusj olıııanı demck isterdim melck. Bu ınelekte nereden çıkrı, aklım karma karısıktı; aklım hep karı^ır..." (s, 2î) türiinılen bilinç akmıma yakluşan eümlelere; "...bir kat merdiven eıktım, zır zili çaldım, diyecektim, ama zil zırıltısı eıkmadı da, eik cik yaptı knnaryayı taklit eden eletrikli şey..." (s. 47) ^eklindeki kclime oyunlarına bajjvuruyor yazar. Olaylar ()sman'm gördüjîü, düşünceler de Osman'ın düşündiiğü şekilde okuyueuya aktarılıyor. (>anan. Melımet (NalıitOsman), Dr. Narin dü^ünceleriyle etc kenıigc bürünmüş değiller: bize onları Osman (anlatıcıyazar) tanırıyor. Aslında, yüzeysel olıııak üzerc, birkaç ka/a sahnesi dı^ında olaylar kaiMsında nas.il etkilenclijiini taııı olarak paylıişmıyor bizimle Osman. DuyguKııını; mutluyum... korkuyorum... gibi psikolo SAYFA 12 bir sıgaiıi yak.ııııı \e ekraııdakı tılmi seyrettim." (s. 53). Yukandaki paragıatra olduğu gibi anlatıcının hiçhir şekilde duygusuna yer vcrilmeyen katı bir anlatım sahneleri ile dolu "Yeni Hayat". Bu duygusuz anlatım.ı bir de Osman'ın otobüs kazalarında ölen, şişkin cüzdanlı, yoleııların sırtından geçinmesi, korkunç bir tralik kazası karşısında oturup tclevizyon seyrctmcsi, masum "Yeni Hayat" arayışını etik bir hale getiriyor. Burada işaret etnıek iste^im bir ruhsuz anlatım, iki nedenden olabilir; birincisi Orhan Pamuk'un yaşanmadan an latmak gibi zor bir yolıı seçerek hayal gücü ile yaklaşması, ikincisi de hayatı olmayan, eski ile yeni hayatın geçiş noktasında yer alan bireyin bunalımındaki trajediyi vurgulamak istemesi. Anlatım biçiminin özgün yanını bu ki* tapta da yaşatan Orhan Panıuk Beyaz Kale\le (Caıı yayınları, II. baskı, s. 182). Ka ra Kitap'ta (Can yavınları, 13. basım, 1992, s. 405) yaptığı gibi 242. saylada baslattı^ı 16. bölümle («kurlarıyla başbaşa kalıyor, romanın alttan birbirine bapjı kurgusuna dair, beyin |imnastig'ine başlı yor. Okuyucu ile arasındaki [îerdeyi iııdi rerek varlıg'ını hissettiriyor. (s. 242) Biraz önce de bclirttijöinı gibi, romanın .ınlatıeısının diişüneeleri \e anlattıkları ile bu serüvene giren okuyııeu klasik roman .ınhıyışında oldııgıı gibi herşeyi bilen, dıııııiDa göre karşısmd.ıkinin psikolojik çö zümleınesine inen bir anlatımıyla kaı^ı karşıya olmadı^ını biliyor ve (.ısnıan'ın düşiince ve görüşii ile ilerliyor. Ancak 39. s.ıytada yeralan "...taııı odadan çıkarken piyanonun üzerinde ^erçeveli bir resim görünee pişman oldıını. Resimde, dokuz vaşında, saçı örgülü ('ıın.m, sanırım ilkokul piyesi için büründüğü...." paragrafında Osman'ın piyanonun üzerinde görtlii s';ü resimedn, Canan'ın dokuz yaşındaki resmi oldıı^untı şıppadak söyleyiverıııesi garip değil mi? Blllnç akımı tekniğl jik derinlijîi olınayan kelımelerle aktarıyor: "Yüzlerı lamlaı.ı y.ıpışıııış ön sıramn ölüleri ile gözgöüe gelmeden arka kapıdan oiobüse bindim. Bütün o otobüs yoleulukları koıkunç motor güriilıüsünii hatırladmı, hırkettiın. Buldu^um ölüııı sessizliği de£ildi, (,'üııkü anıları, istekleri ve hayaletleri ile bofiu^an konıı^anlar vardı. Mııavin hal.ı şişesini tııfııyordıı, göz yaşlı s.ıkin .ınne mışıl mı^ıl uvuvan (,ocıı âıınır (Jünkü dı^an ayaz. Oturdum, (,'ünkü baeaklarımdaki ajjrıları furketmiştim. Beyni ağrıy.m koltuk komşıım, sıralardakı aeeleei kalabalıkla bırliktc bu dünyadan g(>eüp gitmiştı ama hala sabırla otııruyordıı. Uyıırken gözleri kapalı, ölüyken açık, öndeıı yerden, nereden eıktığını bilmediöiııı iki adam, kanlar ieinde bir gövdeyi karga nılıımba çıkarıp dışarıda ki so^uj*a götürdüler ki ü^üsiin. r.n sihirli raslanlıyı, en kusursuz talihi o zaman farkettim: Şotör yerinin üzcrindeki iclevizyon s.ıp.ısağlamdı ve vitleo aşık ları işte sonuiKİa birbirleıine sarılıyorlar dı. Mendilimle almındaki yü/üıııde boynuıiKİaki kaııı sıldim, demiıı alnımla kn|><ıdığıın küllıığü şimdi açtım, mııtlulukla .Bütün bu savlanmı top.ırl.ımak gerekir se "Yeni Hayat"ın rom.ın tekniftiınle, yazar, adını romanın sonl.ırın.ı dogru ögren digimiz Osman'ın anlaıımını, yer yer bilinç akımı teknigini ktıllamnı^. 16. bölüm başlayana kadar ronıancıvı lıissetmıyonız. Kanranıaıılar romaııcı önü.ştü£ü ıçin olsa gerek. Romanm kahramanı Osmnn Lıa zen bir mcktup yazaı gibi Inızen de bir hitabet kürsiisündeynıiş gibi anlatıyor macetasını, arada bir de okuyucusıına seslenmeden edemiyor. (s. 223265). Ro manın tek geriye döniiş motiü ise "Kitabı mimarlıkta okuyaıı bir kızm elinde görmüştiim ilk." (s. 21) diycn Osman'ın h.ı yatıııı dej*iştiren kitabını kitabı nasıl bııl dugu ya da rastladığına ilişkin. 2 "Yeni 1 layat'ın konusu, ideolojisi ve mesiijınn da dcginnıck istivorum. Mimarlık takültesinde okuyan bir gcıv cin eınekli tlemiryoleu Rıfkı I lat'ın kitabı okuması ile başjayan yen ibir hayat aıaııuı seriivenini anlatıvor "Yeni Havat". KiuıCUMHURİYET KİTAP SAYI 292