Katalog

Güneş Damlıyor gerçekten... Daha önce "Tiksinti Çağı", "Umut îçin Senfoni" vc "Anı Kentler" adlı deneme kitapları yayımlanmıştı Kökden'in; bu kez de "Güneş Damlıyor" ve "Seslerin Resmi" adlı iki deneme kitabı okura sunuldu. Biz burada "Güneş Damlıyor"dan bahsedeğiz. Kökden, kitabında, daha çok yazarların, bazı yazarların yapıtlarının üzerinde duruvor, yazarları ve kitaplarını derinlemesine irdeliyor. Geniş bir yelpaze içinde yazarları vc yapıtlarını değerlendiriyor. şan ve bağdaşamayan yönlerini irdeleyen bu iki yazarın görüşlerini önümiize sermiştir. ' Esendal Diriliyor" vc "Miras'dan Kalan Siyasal Miras" adlı yazılarında, Memduh Şevkct Escndal'ı, tarafımdan basıma hazırlanan Vassaf Bey, Miras adlı romanlarının odağında değerlendirmckte; yazınırnıza, ro mancılığımıza görüş açısını, anlayışını bclirtmcktedir. "Yaprak Serüveni" adlı yazısında, Garipçilcr'in yayımladığı Yaprak dergi si odağında onların görüşlerini, zaman içindc gelişen sanat anlayışlarını geniş bir ortam içindc clc almıştır. Bu dergide şiir vc yazıları yayımlanan kişileri de anar bir bakıma. Oktay Rifat'ı, aynca, "Günei; Damlıyor Mürekkebindcn" başlıklı yazısında incclemiştir. "Bir Yazarın Kökleri "ndc isc Yaşar Kemal'in sanatının köklerini ele almış ve neler olduğunu bireik bircik önümiize ser miştir. "llaşim'den tki FotograP'ta ise Haşim'in iki fotografının karşısındaki görüşlerini yansıtmıijtır. "Cîenç Dinamo'dan Anılar"da isc, Hasan Izzettin Dinamo ve sanatı ele alınmıştır. 2. Yapıtlar Kökden, bazı yazarlarımızın yapıtları üzerinde de durarak dejerlendırmeer yapmıştır. Bu denemelerinde de yaKıtları derinğine vc ge nişliğine ele almış; çeşitli yönlerinc aynalar tutarak aydınlık biçimde önümüze sermiştir. Refik Halit Karay'ın "Mcmlcket Hikâyeleri'nin Terzi ve Yüzü" bütün inceliklerıyle karşımıza çıkmaktadır. "Hsendal Diriliyor"da Vassaf Bey romanı ve "Miras'dan Kalan Siyasal Miras" yazısında Miras romanı kişileri, zamanı, çevresi, ortamı bakımlarından olduğu kadar sanat yönündcn irdelenmiştir. "Tatarcık Üstiine Yaz Notları" adlı dcncmede de Tatarcık romanınırı her özelligine yer verilmistir. "Geçerken" adlı yazısında da Adalcr Agaoölu'nun denemeler ve değinmc yazılarını içcrcn Gerçekten adlı yapıtı üzerinde durmuştıır. 3. Yazın konusu Kökden, yazın üzerinde elbcttc durmuştur. Kitabııı ilk yazısı "Düzya/ının Rüzgârlarıyla" adını taşımakta vc çcşitli yazarların düzyazı konusıındaki yazı ve kitapları anılmaktadır. "Düzyazının Karşı Konulmaz Yükselişı'nde çeşitli kişilcrin görüşlerine yer vermiş ise de, ona göre, "Şiirlcr karşdaştırıldığında, tartışmasız, düzyazı ncr bakımdan çok gcnç. Ama, insanın ö 1üm süzIü k yolundaki büyülcyici serüveni olan ilk yazı deneyi başlangıç kabul edilirse, bu anlamda da çok eski bir eylem "dir. 4. Dil konusu Kökdcn'in bu kitabında dil konusunda iki yazısı var: "Türkçe'nin Coğrafyası" ve "Dil Bilinci".. İlk yazısında Türkçc konuşulan geniş coğrafyayı vc bu genişliöin içinde Türkçe konuşanların durumıınu, anlayışını ele almıştır. tkinci yazıda dil bilincinin olmamasından yakınmıstır. Gaspıralı Ismail, yıllar önce, "Öyîe bir Türkçe yaratmak istiyorum ki, Bogaziçi'ndeki kayıkçı Kaşgarlı çobanı zahmetsizce anlayabilsin". Ama, bu olamamıştır, dilimiz, bilinçsizce, bugün de Ingilizce'nin sömürgesi olmakta, Kaşgarlı ise bizi hiç anlayamaz duruma gelmektedir. Kökden'e göre, "Yayın organlarında, beyazcam uycıılamasında, yazarlarımızın ürünlerinde, tiyatro vurgulamalarında sürekli "Türk çc suçu" işlcniyor. Oysa, anadiiin çocuklarına düşen ulusal ödcv var: Türkçc'ye titizlik göstermek; onu korumak, geliştirmck, yüceltmek, bir anlamda dilin bekçisi olmak" gerekir. Ama, yabancı sözcük kullanmak bugün bir yüksek kültüı göstergesi olmuştur. 5. Sinema Kökden, bu denemelerinden "Son Horon" ile "Sinemadan Hdebiyata" adlı yazılarında sinema konularına eğilmiştir. 6. Tarih Kökden, "Resmi Tarih'in Cjünahları" adlı yazısında tarihin ne olduğunu bazı kişilerin bilmediği görü şündcdir. Bunu, Niyazi Akşit'in Milli Tarih adlı kitabmdaki olumsuz görüşlerc dayanarak ortaya koymuştur. Bu kitaptaki yanlış görüşleri eleştirmiş, gerçeğin nasıl olması gerektiğini vurgulamıştır. Uğur Kökden'in Güneş Damlıyor adlı kitabında bu konularda yazılmış denemeleri bulunmaktadır. 19 dcncmeden oluşan kitapta, Kökden, konuları heryönüyle ele alarak irdelemiş, değerlendirmiş ve görüşlerini belirtmiştir. Bir kitabı okurken aklımıza gelmeyen bir çok yönün bulunduğunu bu denemeleri okurken anhyoruz. Kişileri değerlendirirken, kişiliklerinden çok sanatçı yönleriyle ele almıştır. Hatalı bulduklanna değinmiş, onlan kendi görüşlerine göre deSerlendirip kişileştirmiştir. Dil ve tarih konusundaki görüşleri ise, bazılarınca clbctte hatalı bulunabilir; ama, onun görüşlerinin yaptıöı yargılamalar da göz önünde tutufarak, doğru luğu kabuı cdilmcktcdir. Ugur Kökden, içeriği değişik ve ken di anlayışına uygun bu denemelerinde ayrmtıları bile çok iyi anlaşılacak biçimde yazmıştır. Dilinin ve elbette yazınsal biçeminin sağlamlığını kabul etmeliyiz. Böylccc, konulara güneşin ışıklannı tutarak aydınlık bir düzen kurmuştur. Anlatımında kuru ve insanı sıkan bir biçemden çok, insanı çeken duyarlı bir anlatım biçimi görülmektedir.B Uğur Kökden'den yeni denemeler MUZAFFER UYGUNER üzyazının bir tiirii olarak görülen deneme, bu konuya eğilmiş vc yazınsal ürünler vermiş her yazara göre değişik bir görüntü, bir biçem ortaya koyar. Uğur Kökden de kendine özgü, konulnnn girdaplarına dalarak dcnemelcr yaıan bir yazarımızclir. Bu girdap, daha çok insanın içindc bulunan katmanlardır; deneme ue bu katmanlarda yapilmış bir yolcıılııktıır ona görc. Daha öncc yayımlanan Umut tçin Senfoni adlı kitamnda dencmeyi şöylc açımlamıştır: "Dencmc, günccli ve gündcmc yığılmış sorunları da irdeleıne zorunda. Dahası günceli aşıp yaratıcıhğın kutsal bölgcsinc kuymak için tarihi yardımcı bir boyıır olarak scçmeli. Aynca, unutkanlığa ve unuüışa kaısı scvgi tomurcuğu taşıyan hcr dcğeri dc korıımalı dencmc". Bütiin denenıelerine baktığımtzda, bu anlayışım bulııruz. D 19 denema Bilindiği gibi, daha önce Tiksinti Çağı (1985), Umut tçin Senfoni (1989) ve Anı Kentler (1992) adlı dencmc kitaplan yayımlanmıştı Kökdcn'in; bu kez de Giineş Damlıyor adlı kitabı okura sunuldu. Bu kitabmda, daha çok yazar ların, bazı ya/arlarm yapıtlarının üzerinde durmuş, yazarları ve kitaplarını dcrinlemcsinc irdclemiştir. Geniş bir yelpaze içinde yazarları ve yapıtlarını değerlendirmiştir. Bu kitaptaki deııemelerini şu ana bölümlcr olarak ele alabiliriz. 1. Kişilcr Kökden, yazımmızda bir çok dcğerli ürünler vcrmiş yazarlanmızdan bazıları üzerinde dıırmuştur bu kitabındaki denemelerinde. Sözgelimi, Yakup Kadri, Ksendal, Orhan Veli, Oktay Rifat, Yaşar Kemal, Ahmct Haşim, İlasan Izzettin Dinamo ele aldığı kişilerdir. "Yakup Kadri vc Malraııx" adlı de nemesinde, herhangi bir etki söz konusu olmadatı her iki yazarın "eylem ve yazın" kavramlarını nasıl değcrlendirdiklerini, yapıtlarını karşılaştırarak ortaya koymuştur. Eylemle yazının bağdaCUMHURİYET KİTAP SAYI 278 YazaıHar ve yapıtları f nemeler/ Adam Yayınları/ Istanbul, 1994/ 122 y SAYFA 9 Güneş Damlıyor/ Uğur Kökden/ Dc