Katalog

Orhan Kemal'i veniden okumak Kapak konusunun devamı. bır sevgı goze çarpar Orhan Ketnal'de. Yanlışlarıyla, hataları vc sevaplarıyla bir biitiin olarak sever insanları. Yargılamadan, peşinen bagışlar. (Belki kişileri bu rahatlık yüzündcn çok vanlış yaparlar.) Sevdiklenyle sevmedikleri yoktur onun, acıdıklarıyla her şeye karşın acımadıkları vardır. Birincilere tanıdıgı tek ayrıralık, onUrı güzcl yaratmaktır. Yüzleri düzgündür, bakışları canlıdır, diridir. Temiz giyinirler, güzel yollara düşerler, deniz kıyılarında sevişirlcr. Onların ycdıkleri yemekleri, gezdikleri semtleri uzıın uzun betimler Orhan Kemal. Böylece kişilerinden yaşadıkları mahalleiere, derken şehrin bütününe dogru bir sevgi yayılır romanında, hikâyesinde." (R. Tomris, "Küçücük Üzerine", Yeni Edebiyat, Nisan 1970) Tomris Uyar'ın, Orhan Kemal'in ronıan ve öykülerinde saptadığı sevgi duygus>u, insanları sevecenfikle anlatma tutumu, Orhan Kemal'in söyleşi ve yazılarında açıkladığı bakış açısına uygundur. Orhan Kemal, roman ve öykii kahramanlarından söz etmeye başladığında, onları toplumun gerçek bireylcri olarak taıunı lar. Kahramanlarına duyduğu sevgi, ulusuna duyduğu sevgiyle örtüşür: romanlarına olumlu tipler, olumlu örnekler koymaya, kurgulamada okuru düşündürmek yanında, okııra göstermek yönremine yönelmeye başlar. Bu tutum, onun "aydınlık gerçekçifik" diye tanımladığı bicemidir. Bu biçem için "Aydınlık gerçekçilik deyimiyle yeni bir kavram getirmiyorum. Bu ünlü Actif Realisme'nin Türkçeleştirilmiş deyimidir" der. Aydınlık gerçekçıliğin, yazdığı yıllarda Türk edebiyatında yaygın olduğunu söylediği "Balzac'cılık"tan daha ileri bir "gerçekçilik anlayışı" olduğunu da vurgular. Orhan Kemal'in kendi yazarlığıyla ilgili yazılar yazması, hakkındaki yargıları yanıtlaması, yaşadığı günlerin canlı edebiyat ortamının da, kendisine yöneltilen siyasal cleştirilerin de bir sonucudur: Orhan Kemal'de ne Sait'in (Sait Faik) o sonsuz sevgisi, her şeye açık ruhu, ne de insana neşc veren pırıl pırıl üslubu var. Orhan Kemal, dünyaya ve insanlara, dar bir ideoloji zaviyesinden bakıyor, kin ve nefret hissediyor. Hadiseleri, hep aynı doktrine gcire adi vc bayağı buluyor. Üslubu da bu görüşe tıygun olarak, kuru, renksiz, basmakalıp ve alelâdedir. Sait'in dünyası ne kadar miiphem, kanşık, zencin ve esrarlı isc Orhan Kcmal'inKİ o kadar açık, basıt, fakir ve sırsızdır." (Mehnıet Kaplan, tstanbul Dergisi, Ekim 1954) Orhan Kemal, yazar ve ideoloji konusuna, kendi bakış açısını şöyle açıklayacaktır: "Toplumcıı romancı, siyasal buyrukları süsleyip püsleyeceğine, yaşamın içinc dalsın. Sanat yoluyla gördüğünü SAYFA 4 kâye ve Roman adlı incelemesinin 3. cildindc, Hikmet Altınkaynak'la Asım Bezırci'nin Orhan Kemal adlı incelemesine dayanarak, Orhan Kemal'in öykülerini, konu öz.elliklcrine göre beş, kümede toplar: "Çocuk hikâyeleri (çocukları konu olarak isleycn nikâyeler), ha)ishane hikâyeleri, işci hikâyeeri, küçiik insan hikâyeleri, aşk hikâyeleri (kadınerkek iliijkilerini isleyen hikâyeler)". Cevdet Kuarct, bu öykülerin kahramanlarını şöyle tanımlar: "Bütün bu hikâyelerde ele alınan kişiler, işçi, ırgat, küçük memur, işsiz, dılenci, bekçi, çöpçü, işportacı, mahpus, gardiyan, ouacı, köylü, hamal, şoför, orospu vb.'dir. Bunlar hep yoksııl, ezilmiş kişilerdir. (..) Onun hikâyelerinin çoğu, ekmek pesinde koşan insanlann serüvenleri üzerine kurulmuşOrhan Ktiıııl tur. Kitaplarında.p ikisine, EKrj'Nd KOOTS mek Kavgası, Once Ekmek adlarını vermesi de anlamlıdır." Orhan Kemal'in romanları konıısunda Tahir Alangu şöyle biı sıralama yapar: "Küçük nikâyeden büyük hikâyeye, oradan da romana ceçcn Orhan Kemal'in bu türdeki eserlerini üç bölümde gözden geçirmenin mumkün olabileceği kanısındayım: 1. Biyografya romanları sırası, 2. Adana'da toprak ve fabrika işçilerinin dünyası, }. Istanbul'da küçük adaınların mahrum hayatları." (Orhan Kemal'in Romancılığı, Cumhuriyct Gazetesi, Temmuz 1970) Alangu, Orhan Kemal'in "Biyografya romanları sırası" diye nitelediöi romanlarını, BabaFikret Otvam'ın "Arkadaşım Orhan Ke evi, Avare Yıllar, Cemile, Diinya Evi diye mal ve Mektupları", Hikmet Altınkay sayarken, aynı sıralamaya Murtaza ve nak'ın "Hikâye Yazarı Orhan Kemal , Grev'i de ekler: "Aslında, yazıya ilk başMuzaffer Buyrukçu'nun "Arkadaş Anıla ladığı yıllarda bir türlü yayın olanafiı burında Orhan Kemal" yeni baskı yapmadı. lamadıgı Fabrika İnsanları adındakı büOrhan Kemal'le ilgili tek geniş kaynak; yük romanını, editörlerin tutumlarına Asım Bezırci'nin Orhan Kemal/ Yaşamı, uyarak parçalara ayırıyor, böylece yayımSanat Anlayışı, Hikâyeleri, Romanları, hyordu. Murtaza (1952) ile Grev (1954) Oyunları, Anıları adlı monografisinin, adındaki küçük romanları da aslında bu Evrenscl Kiıltür Kitaplıfı'nca yapılan ye büyük romanın birer parçasıydı." Alangu ya göre "Adana'da toprak vc fabrika ni baskısı. işçilerinin diinyası"nı antatan romanlar: Bereketli Topraklar Uzerinde (1954), Halk Yazarı/ Halkın Yazarı Vukuat Var (1958), Hamının Çiftliği Oıhan Kemal, yaşayışı ve yazdıklarıyla (1961), Eskicinin Oğullar. (1962), Kanlı "halk yazarı/halkın yazarı" diye tanımla Topraklar (1963); "Istanbul'da küçük nabılir. Bu tanımlamada hem "Yalın, adanların hayatları"nı yansıtanlar ise Seraçık, en bilgilısinden cn bilgisiziııe kadar seri Milyoncr (1957), Suçlu (1957), Soherkesin anlayabileceği, 'zabıt kâtibinin kakların Çocugu (1963), Devlet Kuşu kuru ifadesi' dive tanımladığı bır anla (1958), El Km (1960), Gurbet Kuşları tım" (Muzaffer Buyrukçu, Bir üevir Böy (1962), Bir Filiz Vardı (1965), Yalancı le Geçti Kalanlara Selam Olsun) hem de Diinya (1966), Müfettişler Müfeitişi seçtiği konular yer alır. (1966), Evlerden Biri (1966), Arkadaş Is1 Cevdet Kudret, Türk Edebiyatında Hi Ölümünün 25. yılında... f yansıtsın, gizleneni açığa vursun, gcrçck nedenleri bulsun, toplumsal düzenin çarklarını, olayların kanşıklığını, derin anlamlarını ve genel devinimini bulup gün ışıgına cıkarsın. EzDcrc, üoğa kitabının kafasına kakılmasını değil, gerçeklcrin açık anlatılmasını isteyen okuyucunun kendisi bir dcğişikliğin kaçınılmazlığına, gerekliliğine karar vermelıdir." (Vatan, 4/8/1976Alıntılayan: Asım Bezirci, Orhan Kemal, Evrensel Kültiir Kitaplıgı) Orhan Kemal'in öykülerine, romanlarına genel bakış açılarından örneklerle başladım yazıma. Oysa, kitaplarının yeni baskılarından, gazetelcrdc lcalan yazılarının kitaplaştığından, düzenlencn bir Orhan Kemal Sözlüğü'nden söz etmek isterdim. Bütün bunlardun söz edemiyorum. Kıtapcılarda tektük uıstlanaıt kitaplarının baskı tarihlcri beş altı yıl öncesini gösteriyor. Nurer UĞıırlu'nun belgcsel anlatısı'Orhan Kemal'in lkbal Kahvesi", CUMHURİYET KİTAP SAYI 276