Katalog

Süheyl Ünver... Örnek insan, bflyiik hoca küdar sevgisiyle dolıı ressam r loca Ali Rıza, tıp lakültesinin büyük hocası Âkil Muhtar Özden. Mccdi Tolun bir göııül adamı olduj^u kadar bir sagduyu örne^i idi. Hoca Aİi Rıza, Istanbuİ'u, resmi vc rcsim yapmayı şevdirdı, estetik dünvasını zcnginleştirdi. Âkil Muhtar özden fakül tede yanma aldı, Paris'tc ögrenim görmcsini ve Prof. Labbe gibi bir tıp bilgininin yanında çalışmasım sagladı. Süheyl Unver'in ruhunda kendi deyi miyle bir dostlar "pantaconu " oluşmuştu. Yine onun deyiıniylc, bu.panteon aynı zamanda bir "cennet"tı. Ünver o cennete girenlerin ınanevi varlığıyla donandı. Fransa'da yalnız tıp öircnmckle kalma mış, müzclcrde vc kitaplıklarda incclcmclerde bıılunmus., Türk tarihi konusunda bırçok not almıştı. Parıs'ten sonra çeşitli aralıklarla Avrupa'nın başka şehirlerine, Asya'nın önemli kültür merkczlerinc dc gittı. (iıttığı ülkclcrdc Türkiyc'dcki ruh zcnginligini bulamadı. Batı'daki insanın makineleştiğini görerek bunu eleştirdi. Özel liklc 1958'de gittigi ve bir yıl kadar kaldıöı ABD'de huzursuz günler geçirdigi anIaşılmaktadır. Orada sanki nir "cehenncın" ıçindeydi. Amerika izlenimlcrini yazdığı defterlere "cehennemname" adını vermesi buııdandır. üna göre, oradaki insanlann üçtcbiri ruh hastasıydı. Bilim adamlarına olduğıı kadar fclsefecilere de saygısı vardı. Orneğin, Platon için şöyle demişti: "Peygamber ya da evliya dcöildir ama, mükemmcl bir düşüncc alanınaa en ilerilere ulaşmış bir kimsedir." Deontolog olması ona doğal bir felsefeci tavrı veriyordu. 1.930'da tıp tarihi çalışmalarına başlayan Ünver'e göre, "Hıçbir sanat ve bilim tarihi, tıbbınki kadar fefsefi nitelik taşımamaktadır". 1933 te Tıp Tarihi ve Deontoloji Kür süsü'nün başına geçti, kürsüde hızlı ve verimlı bir ctlcinlik sürecını baslattı. Kurduğu arşıvle bir çeşit bilgi bankasının temelini atan Süheyl Ünver, bir yandan da, Türkün tapu sicil bclgclcri dcdigi tarihi escrlcrden hiçbirini atlamadan saptama çabası ıçıne gırdi. Bu eserlerin yitip yok olmaması için adeta bir savaş veriyordu. Onların 1950'dcn sonra bilinçsizee yok edilmeye başlaması DP iktidarını suçlamasına neden olacaktı. Tıp Tarihi Knstitüsü Arşivi yanında kendı özel arşivini de kurmuş, herkesin yararlanmasına açmıştı. Bir başka uğraşı alanı, kitaplıklardaki yazmaları gözden geçirmek ve değerlen dirmekti. Omrü toyunca en azından 60.000 yazma kitabı teker tcker gördü, ınceledi, not aldı. Çalışmalarında öğrencileri de onu izlemeye başladı. Böylece Türk kültür ve sanatının yeniden doğuşu gündeme geliyordu. Çok çalışıyordu, "çalışmak" onun için vatanscvcrlikle eşanlamlıydı. Büyük bir hoca olduğıı halde "öğrenci" A. Cuner Sayar'ın yazdığı "A.Suheyl Ûnverin Hayatı, Sahsiyeti, Eserleri" kltabında süheyl Ünver her yönüyle okura tanıtıiıyor. Ahmct Güncr Sayar, " A. Süheyl Ünver, Hayatı, Sahsiyeti, Eserleri" adlı yapıtında bir örnek insanı, büyük bir hocayı, bir gönül ve bilinı adamını, olağanüstü yaşamöyKÜsü ve düşünceleri eşliğinde başarılı biçimde anlatmaktadır. Türk kültür, bilim, tarih ve sanatiyla ilgili herkesin, özelliklc gençlerimizin bu kitabı okuması, ondan yararlanması gerekiyor. ARSLAN KAYNARDAĞ geliyordu. Bulgaristan'dan.tföçen bir Türk ailcsi nin çocuğu olan Ünver, küçüklüğünden itibaren zengin bir kültür ortamında yaşadı. Bu ortam, Türldere özgü bir tasav vut neşesine yakınlıg'ın belirlediği insanca davranışlarla doluydu. Dcdcsi Şcvki Hfendi tanınmış ve üstün yetenekli bir hattattı. Ismail Fennî Ertugrul, kütüphaneci lsmail Saip Sencer, hattat Ismaif Hakkı Altınbezcr, ressam Hoca Ali Rıza, jıekim Rıfat Osman, hekim ve düsünür Âkıl Muhtar Özden, şair Yahya Kemal, Muallim Ccvdct, ilahiyatçı Şcrcfeddin Yaltkaya, ta rihçi Osman Ergin ve Mükrimin Halil Yınanç gıbi değerlı bılım vc kültür adamlarıyla yakın dostlcıklar kuraıı Süheyl Ün ver, onlarla sürekli söyleşiler ve çalışmalar yaptı. Bu kimselerden etkilendı, öncınli bılgıler edindı. 1915te tıp fakültesinc gırdı, yüreklen vatan ve bilim sevgisiyle dolıı hocalardan ders gördü. Üniversitedeki altı yıllık öğre nimini yaparken, bir yandan da Hattatlar Okıılıı'na giti. Orada Türk süsleme sanatlaıı konusunda ders aldı. Sanata, bilime ve kitaba olan scvgisi her an daha çok art tı. Az önce adlarını saydağım ınsanlar hâlesi içinde onıı yönlendirenler, yolıınıın tenıel çizgilerini çizenler özellikle şu üç kisi olnmş.tu: Tasavvufa bağlıhğı ve kültüru ile Abdülaziz Mecdı Tolun, ıstanbul, özellikle Üs O rnek insan, büyük hoca Süheyl Ünver konusunda geniş kapsamlı bir kitap yayımlandı (*). Profesör Ahmet Güner Sayar'ın yazdığı bu kıtap Süheyl Unver'i her yönüyle ve başarılı biçimde tanıtmaktadır. Ünyer'i ve ailesini yıllardan bcri tanıyan, Ünver'in çeşitli söyleşilerini düzenli biçımde ızleyen bir kimsenin bu yapıtı kaleme alması sevindirici olmuştur. Yaza rın canla basja çalıştığını yakından biliyo rurn. Sonııçta okuyanları doyuran bir kitabın ortaya çtktığını söylcyebilırım. Biyografi alanı her alandan daha çok bclgc vc bilgi gcrcktirir. Hcnıen söyleye yirn ki, pek a/ ya/ar bu bakımdan Ahmct Güncr Sayar kadar şanslı olabılmıştir. Ş,ansını iyi kullanan Sayar, konuya olan büyük scvgisi dc* işin içine girince, kitaplı ğımıza, biliu) vc kültür tarihiıııizc, zevkle okunacak vc yararlanılacak bir yapıt kazandırmıştır. Altıyüzkırk sayiayı okuyup bitirdikten sonra edindiğimiz bilgilcrin ışığında kitabı şöyle özetlcyebiliriz: Dokuz yıl önce yitirdiğimiz sevgili hocamız Süheyl Ünver 1898 doğumludur Doğduğunda 19. Yüzyıl bitmektc, 20. Yüzyıl başlamaktaydı. Osmanlı toplumıındd büyük vc ctkıli değişikhklcr oluyor, ınsanlarımı/ın diınyasında yenı vc önemli sentezler nıeydana oldugunu söylerdi. Öğrenmeyi, "öfirenci" olmayı öğretmenlikten daha üstün bir de ğer sayardı. "Şitahi" (yalnız sözle geçiştiren) toplum olmamızdan, not almayışımızdan hep yakındı. "Gördüklerimi, duyduklarımı yazmak zorundayım" dıyerek sürekli yaz dı, not aldı, başkalarının da böyle yapma sını istedi. Istanbul'da bir "Notlar Kütüphanesi" kurulmasını önerdi. Kitaplığında 3000den fazla yazma vc basma eser, 5000'nden fazla sanat çalış ması (tehzip, minyutür vc resinı), ikiyüz binden fa/.la not biriktirmiş, notlarmı defterler içinde sınıflandırmıştı. Kültür hayatımızla ilgili beşyiize yakın dosya ha zırladı. Bu hazinenin çok büyük bir kıs mını Istanbul Üniversitcsi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'ne, Süleynıanıve Kitaplı gı'na ve Türk Tarih Kurumu'na bağışladı. Bütün bıınların taın bir kataloğu yapıla rak yayınlansa nc kadar iyi olacaktır. İyi ve üretkcn bir yazardı. Basılmıi; yazı vc kitaplarmın listcsini onun ıçın yayın lanmış Liblıyogratyalarda buluyoruz. Ya yınlarının sayısı, kitap ve makale olarak 233O'e yakıııdır. 1 lekim, bilim ve sanat tarihçisi olarak bıraktıöı ürün en azından onbin sayfa tutmaktadır. Yazık ki bir Türk tıp tarihi yazmadı. Oysa yazabilirdi, bunu ondan beklerdik. Yazmadı ama, böyle bir yapıtın kendisinden sonra kaleme alınabilmcsi için birçok not vc belgc bıraktı. Tarihçilerimizin bu çok zengin ve ayrıntılı malzemeden yarar fanarak Türk tıp tarihini yazması epeyce koky olacaktır. Ünver, Türkiye'nin belleğinde bulunması gereken birçok bilgiyi araştırmalarıyla tek başına saptamış bunların düzenli bir biçimde korunmasını sağlamıştır. Ül kenin kültür alanında gittikçc daha çok artma eğilimi gösteren erozyonu önlemek icin çalışmaktan bir an geri kalmamıştır. Çünkü az bulunur bir tarih bilincine sahipti. Çalışmalarının değeri ilerde daha iyi anlaşılacaktır. Aynı zamanda bilge bir kişiliği vardı. Tasavvuftaki deyişle "insanı kâmiT'di, yani sözcüğün tam anlamıyla olgun bir insandı. Yüreği insan sevgisiyle, saygısıyla, günleri yaşama sevinciyle doluydu, bir ahlak adamıydı ve herkesten çok hckimlerin ahlaklı olması gerektığini düşünüyordu. Ahmct Güncr Sayar'ın yapıtında iştc böyle bir örnek insanın, büyük bir hocanın, bir gönül ve bilim adamının, olağanüstü yaşamöyküsü ve düşünceleri başa rılı biçimde anlatılmaktadıı. Türk kültür, bilim, tarih ve sanatiyla ilgili herkesin, özellikle gençlerimizin bu kitabı okuması, ondan yararlanması gerekiyor. Yazımın sonunda şunu da belirtmek is terinı: Süheyl Ünver öyle bir konudur kı, üzerindc yeni araştırmalar yapılmasını gerek tirir. Bilim tarinçilerinden, sanat tarihcile rinc, kütüphaneeilerc ve daha başka alan ların ilgililerinc kadar birçok kimsenin bu konuda yapacağı araştırmalar, söyleyeceğı sözler olacaktır. Ahmet Güner Sayar kap samlı çalışmasıyla bu yola güzel bir giriştc bulundu. Oteki araşlırnıacıların da kendilerinc düşeni yapmalarını bekliyoruz. Eserleri/ Ahı/ıct Güncr Suyur, Utaııhul, 1994, Ercn Yaymları CUMHURİYET KİTAP SAYI 276 (*) A. Süheyl Ünver, Hayatı, Şahsiyeti, SAYFA 14