Katalog

düsünce ayrılıkları bulunmaktadır. Siouxların Oghlala kolundan Reis Luther Dinelen Ayı, bugün herkesçe bilinen "vahşi Batı " kavramındaki "Batı"nın Amcrika anakarasında ncdcn "vahşi" oldıığunu beyaz adamların anakaraya gelip yayılmaya başladığına bağlar ve bunu ormandaki biitiin hayvanlar onun (beyaz ırkın) yayılmasından kaçmaya başladıöında "îştc o zaman bizim için vahşi Batı başladi" sözleriylc açıklar. tkinci bölümdcki ilginç savlardan biri de, kcndini Kızılderililerc oranla "uygar" gören Avrupahların Kızılderililerin gö zündc ne dcnli ilkcl, korkak, amacsız oldukları vc vatan scvgisi taşımadıklarıdır. Bu savlar çeşitli Kızılderili reislcri ve düşünürleri tarafından çok inandırıcı biçimIerde yansıtılmıştır. Ikınci bölürn, Kızılderili ve Avrupa kültürlerini her yönüyle karşılaştıran bölüm olarak çok ilginçtir. Çogu kez tek yanlı ve tek yöniü düşünen Avrupa ve Amerika'daki beyazlar için, bu düşünccler ycni ve çok değişik göriiş açıları getirmektedir. Kızılderililerin toprağt neden kazmaktan kaçındıkları, otfarı neden kesmek istcmcdiklcri, çocuklarını bcyazların okullarına neden vermek istemedikleri, beyazların dinlerini neden benimsemedikleri gene bu böliimde açıklanmaktadır. Kırmızı Ceket'in Hıristiyanlığı yaymak üzere gönderilen Cram'i istemeyiş nedeni ilginctir: Kardeşim, Yiice Ruh'a tapmanın ve hizmet etmenin yalnızca tek bir yolu olduğunu söylüyorsun. Eğer yalnızca bir din varsa, neden beyazlar onun hakkında bu kadar farklı diişüncelere sahipleri1 Hcpsi kitabı okuyabıldig'i halde, neden aynı fıkırde degıllerH Beyazlann, yaban sığırlarını yok edişle rini de Kara (îeyik şöyle anlatıyor: Hatta bazen derileri bile almayıp yalnızca dillcrını alıyorlar; Mıssouri Irma gYndan, kuruniuş bizon dilleriyle yüklü genıilerin indi&ini kendiın duydum. Görüyorsunuz ki, bunu yapan insanlar deliydi. Bazen dilleri bile almıyor, yalnızca öldürüyor ve öldürüyorlardı, çünkü bunu yapmayı seviyorlardı. Bizse bizon avladıfiımizda, yalnızca ıhtiyaç duyduğumuz kadarını öldürürdük. Bu böliimde, beyaz adamların Kızılderililere her korıuda vermiş olduğu, ama yerine getırmemiş oldugu sözlerin neler olduğuna ilişkin çeşitli açıklamalar bulunmaktadır. Amerika denilen koca anakaraya yerleşmek amacıyla akın akın gelen beyazlar ile, yüzyıllardan beri bu anakarada yaşamakta olan Kızılderililer arasında ortaya çıkan toprak paylaşımı soru nu ve beyazlarla Kızılderililer arasında birbirlerine olan güvensizlik gitgide daha başka sorunları da gerirmiş ve bu sorunlar beyaz ve yerli ırklarını birbirleriyle uzlaştırmaktan uzaklastırmıştır. Sayıları durmadan artan beyazlar, çok ve daha çok, hep daha çok toprak. edinebilmek için, Kızılderililerle önceden yapılmış olan an laşmalar sonunda onlara bırakılan toprakları bile çeşitli söz oyunlarıyla ya da zor kullanarak geri almaya başlamışlardır Ikinci bölümde Reis Luther Dinelen Ayı bu gerçekleri anlatmaktadır. Politikada masa başında nasıl toprak alındıgını merak edenler Dinelen Ayı'nın uyarılarını CUMHURİYET KİTAP SAYI 263 KmMerffl ve Avrupa Kültürii ler. tnsanın doğası, Kızılderili doğasıyla koşut görüldüğünden dolayı da onfar, kendi rikirlerini beyazlann düşünce yapılarından üstün görmektedirler. Kızılderililerin toprağa ve anavatanları na olan bakışları, digcr ırk ve ulusların bakışlarından değişiktir. Onlar, topraklarıyla, yurtlarıyla konuşurlar, tüm doğa varlıklarının seslerini duyar, söylediklerini anlarlar. Bu son bölümde de Reis Dan Gcorgc, Kanada'nın 100. doğum günü dolayısıyla yaptığı konuşmada, Kana da'yla konusur, kendi anlayışı ile beyazlarınkini karşılaştırır: Topraklarımı ve evimi korumak için savaştığım zaman, bana vahşi dendi. Be yazların yaşam şeklini anlamayıp hoş karşılamadığım zamansa, bana temoel aendi. Halkımı yönetmeye çalıştığtmda, yetkilerim elimden alındı. okuyabilirler. Bu gergin ortamların anlatımlannda bile, zaman zaman gülmeccmsi anlatım biçimleri göriilebilmektedir. Beyaz adamların toprak paylaşımında Kızılderililere ilişkin düşüncelerini Benekli Yılan bakın nasıl yalın, ama alaylı, ince bir deyişle anlatıyor: Beyaz adam Kırmızı çocukla rını seviyor, "Biraz ilcriye git, yoksa üzerine basarım" diyordu. Amerika anakarasında yerleşecek, elde edilecek toprak peşindeyken beyaz adam lar, yalnız Kızılderililerle değil. birbirleriyle dc savaşıyorlardı. Bu savaşlarda karşılıklı çıkarları gereği beyazlara yardım eden Kızılderililer de oluyordu kuşkusuz. Ama sonunda, amaçlarına ulaşau beyaz lar ilk önce Kızılderılileri devre dışı bırakıyorlardı. Bu durum, Kızılderililerin bir ulus olarak toparlanamamasına yol açıyordu. Beyazların evdeçadırda yaşamak, giyinik, çıplak dolaşmak, kısauzun saçlı dolaşmak, yataktayerdc yatmak, sakallısakalsız gezmek gibi yaşam biçimlerine ilişkin düşünceleri, gene bu bölümde Kızılderililerce eleştirilnıektedir. Reis Luther Dinelen Ayı " Beyaz adam Amcrika'yı anlamadığı için Kızılderili'yi de anlamıyor" sözleriyle, iki ırkın arasındaki yaşam biçimlerinin kesin ayrımını özetlemektedir. Bu düşiinceye, Kızılderili ünlü yazar Ohiyesa da şöyle katkıda bulunmaktadır: Çocukken, vermek nedir bilirdim; uygarlaştıöımdan beri bu erdemi unuttum. Doğal bir hayat yaşıyordum, oysa şimdi yaşadığım, yapay bir hayat. O zamanlar küçiiciik bir çakıl taşı bile benim için değerliydi; Şimdi beyaz adamla birlikte, dcgeri dolarlarla ölçülen, boyanmış bir manzaraya tapıyorum. Yıllar sonra.Batı'ya akınlar durulmuş, beyazlar ezici bir çoğunlukia tüm toprakları elc geçirmiş, Kızılderililer ise kendilerine ayrılan verimsiz, çorak topraklarda yaşanı savaşı vermeye zorlanmışlardır. "Sesim Zayıflaştı" adındaki üçüncii bölümde, geçmişin ünlü, ama bugünün zayıf "kırmızı adam"ı, içine düştüğü durumlarla gözler önüne serilmektedir. Ünlü Kızılderililerden Kara Atmaca, Shabonce, Mavi Ceket, Kırmızı Ceket, Reis Joseph.Chiparopai, Choktav reislerinden Albay Cobb, Sauk lideri Keokuk, Scneka Rcisi Mısır Bitkisi, Çılgın At, Reis okVuruş, Reis George W. Harkins, tııran Boğa, Kör Bıçalc, Küçük Kıırt, ün Ayı, Geronimo, Kara Geyik ve Kartal Kanadı, bcyazların gittikçe güçlenmesi karşısında Kızılderililerin yurtîarından ayrılmak zorunda kalışlarının getirdiğı düşünce ve kaygıları çok yönlü bir biçimde tartışırlar. Kültürlerin hiçbir zaman yok olmayaçağı gerçeği, adı "Eğer Teslim Olursak, Ölürüz" olan dördüncü bölümde görülmektedir. Insanoğlu geçmişine gururla, geleceğine de her zaman umutla bakar.Dördüncü bölümün en başında Vine Deloria, Jr.'ın söylediği de bu uınutlu ba kışı doğrulamak ister. Bizim fikirlerimiz, sizin fikirlerinizi yenecektir. Kızılderililer, beyazlardan daha üstün bir yaşam biçiminc sahip olduldarına ina nırlar, ayrıca Kızılderililerin daha insancıl bir yaşanı felsefesi olduğundan emindirBu bölümdekı en ılgınç bildırılerden birisi de, 1969'un Kasım ayında, eski ünlü hapishanenin bulundugu Alcatras Adası nı işgal eden Kızıldcrflilerin, haziran ayında zorla adadan çıkarılırken verdikleri demeçte söyledikleridir. Bu demeçte, 300 kadar yıl önce, beyazların, bu adayı onlardan cam boncuk vc kırmızı kumaş olarak ödcnmck üzere 24 dolara satın aldıkları, şimdi bu adayı daha yüksek fiyata kendileri satın almak istedikleri, çünkü buranın, ülkenin çeşitliyerlerinde bulunan rezcrvasyonlara çok benzedifii ve çoraklığı, elverişsiz her türlü koşulu ile dünyadaki tüm uluslara Kızılderililerin nasıl yaşam savaşı verdiğini göstermek bakımından örnek olmaya elverişli olduğu bildirilmektedir. Bunca yenilgiden sonra, Kızılderililerin teslim olmayıp her şeye karşın, yenidcn uyanma ve örgüdcn me umudunu simgeleyen bu son bölümde, bu yeniden uyanma çabalarının kıpır tıları görülmektedir. Bir Cree Kızılderılisi ve yctenekli bir politikacı olan Harold Cardinal, en son kitabında, Kızılderililerle beyazlar arasında yapılan anlaşmala ra değinir ve şöyle dcr : "Kızılderililerc görc, anlaşmalar bir Kızılderili Magna Cartası'nı simgcliyor. Bu anlaşmalar bizim için önemli, çünkü biz bu görüşmelere inançla, onurlu vc daha iyi bir yaşam ümidiyle giriştik Kendimizi bir halk olarak yok etmediöimiz siirece haklarımızdan vazgeçmeyiz.' Son yıllarda beyazlann, Navano ve Ho pilerden kiraladıkları topraklarda uygarlıjın (!) yaptığı zararların gerçekten uygarık mı, yoksa başka bir şey mi oldugunu, bu etkinliklere karşı çıkan biı grup 'Hopi'nin mektubundan anlanıak çok ilginç ve bir bakıma da, acıdır. Yeryüzüne Dokun'daki dört bölüm de, Kızj^perililerin kendi kendilerini irdeleyip, yaşam biçimlerini, uygarlıklarını, uınutlarını gözler önünc scrdiklerı için okıınmaya değer olup, Amerika'nın bu gerçek sahiplerinden tüm dünya uygarlı gının ögrenecegi çok seyler bulunmaktadır. Ecc Soycfam'ın cilimize kazandırdığı bu duru ve akıcı çevirisiyle Kızılderililerin fclscfesini, düşüncelerini, diin ya görüşlerini ve beyazlarla olan düşünce aymıklarını ögreniyoruz. • Yeryüzüne DokunKızılderili Gözüylc Kızılderili Benliği/ TC. Mc. Luhan/ Çevıren. Hce Soydam / Imge Kitabevt / 240 s SAYFA 5 Ysnideıı uyanma vs opguttoniM Yaşam savaşı 8 Î