Katalog

O K U R L A R A Alcxis de ibaıııi'ViUv 1805 ytluıda Puris'tc doğdu, 18V) yıtında Cdiıııcs 'dd vcreıııden öldii. Ilııkıık cgit'mn görnıek'lc birlikte, ögrerıcilik yülarından başlayarak s/yasete bîiyuk ilgi duydu. So\yo/o///ı//i l'c///iz bir biiım olarak ortaya çıkmadıg'ı bir dönemde, gerçck bir sosyolog ytiklaşımıyla lophtnı \al sorıınlara özclliklc dc toplııınım dcn/okratik vönctinıi sorıtnıtna kafa yordu. tkı biiyiık yapıtında "Aı/n •rika "da Dt'v/okrıisf vc vc b(i!sYapıt! sayılan "tiskı KCJIHI vc Deı>riın"dc geliştirdiği di'n*iiıı< < •lcr, Toccjncvillc'i Kıirl Mar\'Lı hirlihtc ınodvrn topluımm ve modertı siyasct biliminin örıcii düşünürü yapnıaya yctti. Aktif siyasal yaşamı, onn, kısa bir siire için bile olsa, Dısısleri Baktinhg'ı'rıa h.adar yükscl/ıu/s, tinoık i'rtinsıi'nnı çok kargaşalı bir dönciHİndâki btı kurıycı; hiçbir şekilde küaplannda ortaya koyduğıı görü$ vc ilkelerin dtşın<ı düşinemiştir. Işte bu ünlü dihünürü» temel kitabı olan "Eski Rcjim ve Devriin" gcçtiSitniz günlerde dilimizât' dc yayımlandı. "Âmerika'da Dcmokrcısi" l%0'lı yılların ortahırında Türk Siyasi îlimler Derneği''nce dilimize kazandtrtlmiştt. Günümüzde siyasal yaşamımıztn korkunç durumunu görüncc Tocqucville in kitaplarımn dilimize kazandmlmasından büyük mutluluk duyuyoruz. tstanbıd Kitap Fııarı'yla büyük bir canlılık yaşayan yayın dünyamızın ycni kitapları elimize ulaşmaya başladı. Vitrin sayfamız bu hafta oldukça zcngin. Bol kitaplı günlerl... Karikatürün avdınlmı... Karikatür sanatçımız Turhan Sclçuk'un insan haklarına ilişkin karikatürlcrinden yapılmış bir seçme, "İnsan Hakları" adı ile Kültür Bakanlığı taıaiından yayımlandı. Albüm'c llhan Sclçuk'un yazdığı "Onsöz"ü aktarıyoruz aşağıda. İLHAN SELÇUK Turhan Selçuk'tan "însan Hakları Ç TURIIAN GÜNAY 4HHUCIuli]Z]âuuHW' ' KİTAP Imtiyaz Sahibi: Berin Nadi o Basan ve Yayan: Yeni cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.$ Cenel Yayın Yönetmenl: Orhan Erlnç Cenel Yayın Koordinatörü Hikmet çetlnkaya Yazıişleri Mudurleri: Ibrahım Yıldız (Sorumlu) .DincTayanc . Yayın Yönetmeni: Turhan Günay Craflk Yönetmen: Dilek ilkorur OReklam: MedyaC CUMHUHİYbT KİTAP tı?.. 18'iııci yiizyılda!.. 'Aydınlanma Çağı!..' Karikatürün anayuıdu neresi?.. Avrııpa!.. 'Sanayileşme devrimi' insana ufukları açtı; bir dizi sözcük dillcrde dolaşmaya başladı: Laiklik.. Dcmokrasi.. İnsan hakları!.. Ciazctclcr dcmokrasiyc dönüşütnün vazg('(,ihi)cv, tııtkıılanna, karikatürler de gazc telerin vazgcçilmc/ kösdcrinc dönü^tülcı. Toplum, eleştirilemc/ iktidarlaıı tarine gö müyor; kııl, akılcılık yolıında yürüycrck birey kimligini ka/anıyor; lialk, bir zaman lar kutsal sayılan konıılarla alay cdilmcsinin tadını çıkarıvor; karikatürün ı;ugisi, ya/ının tümcelerini aşan bir sanatın gücünü kitlelcrc duyuruyor; bir yandan burjuvaları ötc yandan aristokratları gırpra alan karikatürler, RÜİümsemeylc kahkatıa üretiminin yanında, insanı düşündürüp aydınlatan etkiler yaratıyorlardı. Batı'da uı; veren 'Aydınlanma Çağı' bütün insanlığı etkileyecek boyııtlar taşıyordu. 1789, Fransa'da bir devrimin tarih odağı sayılır; ama Osmanlı'da 'ycnilikçi padişah' 3'üncü Selim'in tahta geçtiği yıllardır. Türkiye'de karikatürün doğuşuna doğru tarihsel sürec. baslamıştır; 1839 Tanzimat Fermam'nın ardından, insan haklarına doğru açılış, kimi dönemde engellense de, gerçekleşecek, 1923'te cumhuriyet ilan edileccKtir. Cumhuriyetle yaşıt Turhan, karikatüre başladığı zaman, uünyada Ilitler'le demokrasi cephesi kıyasıya bir hesaplaşmanm kavgasını sürdürüyorlardı. Demokrasi cephesi kazandığında, karikatür bir 'oh' çekri. Çiinkü bu sanat, diktatörlüklerc karşı savaşımın öncüsüydü; silahı fırça ya da kalem, cephanesi miirekkep vc kâğıttır; tarihte yenilgiye ugradığı da görülmemiştir. Turhan Selcuk'un karikatürü, îkinci Dünya Savaşı ertesinden başlayarak 2!'inci Yüzyıla yaklas,tığımız yıllara dek insanı çiziyor. tnsan, insan haklarından suyutlanarak çizilebilir mi? Bir karikatürist insanlığın bütün acılarmı vc scvinclcrini duyarak yaşarnak zorundadır; karikatüristin iletişim devrimınin soluğunda evrcnscllcşmcsi icin tutacağı tck bir yol var. Ncdiı o yol?.. Zcvtin c Zcvtin dalı barışın simgesidir. Dalın üstünde zey ıde zeytin tanckri ve yaprakları var. Tıırhan'ın bir kaıikatüıünde, yoksul bir insan, elini ıızatmış, zeytin dalının üstıiııtlcki zeytin tanek'rini yiverek aclıgını ui derıneyc çabalıyor. (/.ağımızda evrenselliğın birinci koşulu bu karikatürtle vurgııla nıyor: Açlıgın, yoksullugun ve adaletsizli ğin yaygınlaştığı f^'zcgenimizde, insanın SAYI 302 ok cskidcıı bcri rcsinı sanatınJii ıııı zıiha döniik çizimlcrc rastlanıyor. Ama karikatür bugünküiK yakın bi(,"imiylf hangi yiizyılda ortaya çık insanlığını korııması çok güctür. tn.san haklarını dünyanın en bakımlı Dahçcsinde yaşayan bir avuç Avrupalı için degil, bcş kıtada yaşayanlar arasında ırk, soy, ulus, cins, sınıftarkı gözetmeden tüm insanlık için düşünmeliyiz. 21 .'inci Yüzyıla 5 var. Saatin yelkovanıyla akrebi 2000 yılında buluştuğunda insanlık 3'üncü Binyıl'a adını atmış olacak... Önümüzdeki yüzyılın 'tnsan Hakları Yüzyılı' olacagı ileri sürülüyor. Tıırhan'ın karikatürlcrindcki insanların bize söyledikleriyle bu öngörü birbirini tutuyor. Çagımızın karikatürü insan haklarıyla birlikte boy verdi; insan haklarının ram anlamında gcrçekleijmesi için sanatın gizenıli gücünü kullanıyor. Bu amaca ulaşıldığı gün Tıırhan'ın karikatürlerindcki insanlar, el elc tutu^arak zaferi kutlayacaklar. • tnsan Hakları Human Rights / lur han Selçuk / Kültür Bakanlığı Yayınları / Yaytna Hazırlayart: Turgut Çeviker/ 160 s. SAYFA 3