Katalog

ortada artık şiir yazan da kalmamıştı. Osnıan Türkay yurtdışında (tngiltcrc) Anglosakson şiiri dogrultusunda çok/arklı bir şiiri sürdurüyordu. Kıbrıs'ta, Özker Yaşın kendi şiirini çoğaltıyordıı vc şiir kaynagı iyice kııııımııştu. Ben, lek başıma, toplum cıı bir şiire geçtinı; daha sumııt, daha yalın bir dil vc genellikle evrensel tenıalı şiirler döncmi. Ne I ürkiye'deki nc de belkidünyadaki toplunıcu şıir örneklerine bcnzeyen; [arklı bir dil, lıavası olan bir şiirdi bu. Kıbrıs'ta şıir adına 'yapragın kıpırdatnadığı' bir 10 yıl (196575) şiir kulvarında ncredeyse lek başıııa koşııp kendimlc yarışlım. Bıı arııda, Kıbrıslılık vc bu kimligc ilişkin duyarlık; bıınıınla öıtüşccek bir şiir ılili arayışı da sonraki kıışak taralınılan gözar dl edilsc de benimle başladı. "Dayaıı Yii regim" (19741 kitabımdaki 1970, 71, 72 ta rihli birçok şiir bunun kanıtıdır. Sezgisel düzeyde dc olsa, ilk tohunılar bu şiirlerle alıldı. l "l )'/4 Kuitığt" bu sırada ortaya çtktyor... Oraya geliyorum: Hayır, "1974 Kuşaöı" şairleri, 1970li yıllamı ilk şiirlerini yayıınla mıştı. Nasıl ortaya çıktılar, nasıl bir ortam da ve tarihst1 nedenselliğir' 1974 Harekâ tı'yla ikiyc bölünen Kıbrıs'ın kuzeyi, 80'li yıllara doğrıı önemli bir göç dalgasıyla karşılaşnuslı. Bir yanda talanganinıct dönemi bütün nızla sürcrken, bir yandan Türkiye kırsalıtulan K.Kıbrıs'a, ötc yandan K.KIDns'tan Ingiltere, Avustralya, Kanada gibi ülkelere göçler... I lızla degişen deınografik yapı, hızla çökeıı eski değerler vc ahşkanlıklar, onların yerini ahnaya ba.şlayan yeni dcğerler: Kencillik, köşeılönmecilik... Ta rih, Kıbrıs'ı öylc bir 'nokta'ya getirmişti ki, artık kaçmılmaz bir 'şok', bir degişim, bir paılama yaşanacaktı. Parçalanan, gcrilctilcıı, üslü çarpılanan bir kimlik, ycni bir kimlik arayışını (daha doğrusu, kimlik savıııııııasını ve gclişlirilmesini), ycni bir hcr şevi sorgıılama döncmini gelirmişti. Politik, sosyal, ekonomik, kıillürel örgütlenme arayışları ivme kazanmıştı.. Kıbııs Türk edebiyatı, sanatı (bu arada şiiri dc; Kıbrıs Türk cdcbiyatı czcldcn bcri daha çok bir 'şiir edebiyaıı' olagelnıişlir zalcıı. hâlâ da öylc) bu 'pallaıııa' vc 'kalkışnıa'daıı ctkilcuccckti ılogal olarak. Türkıye'de ünivcrsitclcrdc okııyan, öğrenıi harcketlcri ortanımda vc o dönenıin genç şairleri arasııula ilk oluşıım larını yaşarken (bizinı, dünvadaıı ysilııılmış, enklavlarda geçen o yaşlarımıza göre, biiyük şans!) "1974 Kuşagı' dcnilcn şairler grııbu bu gençler arasından gelebilirdi. Estctik vc tematik açıdan ycni bir şiir uç vcrmcvc başladı. Bu şiirin oluşlurucuları; Mclıınct Yaşın, Ncşc Yaşm, I lakkı Yüccl... gerçeklen yetenekli vc donanımh arkadaş lardı. Kıbrıs Türk şiirinc taze bir kan vc ıli rim uctirdilcr; doğru bir yatak açtılar vc kcndılerindcn sonra gclen gcnç şairleri etkilcdiklcri gibi, Kıbrıs Türk şiirinde de gencl bir dalgalanma yarattılar. şın, bir ölçüde ben, nasıl oldu da belirli bir dikkati çekebildi, çekebildik? Bıına nz sonra gclcccginı. Söz konusu ilgisizliği daha dogrusu, habcrdar olnıayışı Llişki azlığına, kopukluguna bağlayanlar var. Bu çok doğrıı uir görüş degil bencc. Kurulnıak istenen ilişkilerin, cogu zaman "Merkez'deki güriillüpatırtı içimle kaybokıp gitliğini bili yoruz. Bu konııda deneyimimiz var. Büyük olasılıkla, "Merkcz "dcki çeşitli gurplar arasında da bir ölçüde aynı durunı yaşanıyor, ama "(.evrcdekilcı ' için durunı daha vahinı, işlcri daha zor. Hatıılıyorum: Behçet Nccaligil, 1972 yılında bana yazdığı bir nıektupta "Siz iyi bir şairsiniz, Istanbul'da olsaydınız ergec dikkati eckerdiniz" dcmişti. Çarpıcı gerçek! Zaman, O'nun ne kadar haklı oldııguıuı göslerdi. Sanırım, dünya ııın hcr yeıinde bu iş böyle. Ya kültür baş kentindc (Merkcz) yaşayacak ve güçlü iliş kiler içindc olaıaksın, böylece dolaşıma gi reccksin, ya da yazgına razı olııp kenarda kalacaksın. Bir başka seçcnek de "Merkezdckilcr "dcn daha mücadelcci, daha atak olmak ve gözardı cdcmcyeceklcri güçlü. ilginç yapıtlar vermek. Ote yandan, iyi bir ürün eı ya da gcç kendini larkcttirir, ycrini bıılur diyorum. Bazeıı, başarısız bir şair (ya da sanatçı) de bazı ilişkileılc kcndine geçici bir yer açabilir, ama o yer koltur, geçicidir. Mcsclc "gözdeıı uzak olanııı gönüldcn de uzak olması" mcsclcsi dcğil, iyi ürün vc sıkı ilişki mcsclcsi, bir dc scçinı mcsclcsi: Kimim!'' Ne yapıyorunıi' Nc yapmak istiyoruınr' Ycrim ncrcsi? Dogıu adrcslc ilişki... Bir aıa, Neşe Yaşın'ın ortaya attığı, Meh ınct Yasm'ın da onavladığı, paylaştığı "farklı nlsaydık bi/.i larkedcrlerdi, dikkallc rini çekerdik " görüşü, yaşanan sürcçler içinde pck de dogrıı çıkmadı. Mlbcttc 'laık lı' olmak, özgün olmak, nitclikli ürün ver nıck (incmli, ama iş bunlarla bitmiyor. Mehmct Yaşın Istanbul'da (Mcrkcz'dc) yaşaıııasaydı, buuünkü ycn zor açardı kendinc, Bir ayagı Istanbııl'ıla olan Neşe Ya şın'da öyle. Bu, onların vetcnckli, ılona nımlı şairler (dahası, iiyjmlar) olduğunu vaclsımak anlamına alınmaınalı. Ikisi tlc hak cttiklerindcn bilc daha az ycre sahiplcr hâlâ. Onların olanaklarma sahip olmayan başka vclenckli şairler (Kıbrıs'ta, Almanya'da, Ingiltere'dc) de var. Onların durunuı daha zor. Yaşm'larm 'larklılıklan', ozgünliikleri, yetenekleri biJc, ycıi gcliince "lıaddiııi/i bilin!" tavırlarıvla kaışılanmalanna engel olamaılı. Mehmet Yaşın'ın, "Mcıkez Çevre" ilişkilerini kıırıalanıaya kalkngı "Poeturca" yazı dizisindcn sonra başına nclcr gcldigini gördük. Aslında, bu tartışıııayı açmakla çok yararlı, öncnıli bir iş yaptı, çok öncnıli şeylerc dikkat çckmeyc çaiıştı. Tcmekle 'kendi şıirinin larklılıgına' dikkat çekmck istedi ya, bu, iştn ö/.ünü dcğiş tirmiyor (bıınu da son dcrcce dıığal buluyorıım; Mchmet'in şiirinin 'raıklılığının' Türkiye'de yeterince 'farkcdildigini' daha dogrusu bu "larkhlığın" yeterince 'farkcdildiğini' siinmıyorııııı; başka bazı Kıbııslı 1 ürk şairlerin şiirlerindeki 'hırklılıgın' larkcdilmediği gibi...). Ama, bence, Mçhmet Yaşın da çanak tuttu o saldırılara. Biraz ısırıcı bir dil kullandı. Saldırgan, biraz da sataşıcı bir üslupla, işin özüvle çok ilgili olmayan ve tck tck şairlerin konumlarına y(>nelık suçlamalar yaptı. Doö'U ya da yaıılış. Ama, iislubu bence kcsinlikle sivriydi. Iş, sonunda kavgaya ılönüştü, hatta bir kördö güşüne. Satıraralarında 'kendilerini' bıılan şairlcrin öfkesini çckti, Sonunda kiıııin nc dcdiği anlaşılmaz olmadıysa da, o patırtıda, asıl tartısılması gcrckcnlcr gürultüyc gıtti. Oysa, çok öncnıli sorunlardı. Otc vandan, bazı şairler tepkilerinde çok da haksız dcğilleıdi; örneğin, 'medvalik olmak'Ia suçlaılıgı şairler ıle, Mchnıet'tc Luıldukları 'ıncdyatik davı anışlarla vc bıınu (.loğrulayan. sözlcriylc dönüp kendisini vurdular. "Nc yapalmı, onların konuşma âdabı ıla böyle" gibi yakınmalarına karşın, Yaşın da "yazma âdabf'yla pek dc tarklı bir ycrde durmadıgını gösterdi. Oysa ki dogrular da yanlışlar ıla içcren tcmcl görüş vc sorularla yetinsevdi, Mehmct Yaşın'a hiç kimsenin söyleyelıileıek lek bir sözü olanıazdı. Olıııanıası gcrekirıli. Toparlarsak, teınelıle çok önemli bir iş yaptı. Bencc, asıl soru (ve sorun) şıı: Kıbııslı ve Türkiye dışındaki Türkçc yazan öbür şairler için Istanbııl "tck Merkcz", "tck sanatkültür mctropolü" ıııür1 Sanatçı "onay bclgcsi"ni ille vc yalnız tslaııburdan mı almalı? Hiç kuşkusuz, Istanbııl hcr zaman Türkçc cdebiyatın cn öncnıli mcrkczi olacakur; oıadaki sanat kültür oıtamından çıkacuk yaıgılar öncmle dikkate alınacaktır, ama bu a/ınlık (vc de Çevre) sanatçıları, süreç içinde rüştünü kanıtlamış; kıırıımlaşmasını tamamlamış, ken di otoritelcrini yetiştirmiş, yctkinleşmiş bir cdcbiyatsanat birikim vc ortaımndan sonra, tstanbul'un yanı sıra kendi "Mcrkez"lcrini, "minimctropol "lerini oluştııranıazlar mı? Pcki, Dcmiitig, şiirinin bugiinünii nasıl iorüyorsıın, yarını için (itıgörülcrin, çalışınatarın nc dogrııltııda? Ben, uzıın bir süredir bir tarihi vc kültiirü kazıyorum. Bu tarihin vc kültürün içinde köklcrinıi arıyorum. Köklerimin bir ucıı başka lopraklarda, bir ucu da burada; 8000 küsıır yıllık bir tarihin ve kültürün dcı inliklerinde. Bu köklerin en kılcal ııçla rına kadar inıııck istiyorıım. Kimlik ıııoza yigimin cksik parçalarını bıılmaya, nıozayi^i bütünlenıeye çalışıvorııın. fjiirimi bu kültürel oluşum temelinde, yeni tınılarla, çağdaş bir söylemle, ycni arayışlarla, ycniden vc ycniden kurmayı sürdürüvorum. Bir kere, beniııı bir 20 yıldan beriılir olıışturmakla oldugıım şiirin, kendi iç disiplinlcri, dinaıııiklei'i vc mateıııatigi varılır. Iskclctini, kurguyu, içinde yaşadıgım halkın, üstünde yaşadıgım topragın, bu topragın içindc yer aluığı Akdeniz hintcrlandının ruhıına, hücrelerine sinmiş, ritmlerle, ılııyumsaınalarla, algılanıalarla ctleıulirnıeye, ona ean ve rulı vcrmeye dcvam ediyorunı. Tarihin kesinti siz akışı içindc bugünü anlamlandırnıaya, varını sczmeyc çalışıyorum. (îünümüzün kürescllcşcn dünyasının kanamasından, kirlcnmesinden, yozluklarından titrcşiınlcri vc bunun karşısındaki seceııeklcri de, ülkeıııin 8000 yıllık dcı inliklerinde yatan kültü riiıı zcııginligiyle, ilişkilendirerck, yorunılayarak, özgün bir sözcük, imgc scçinıi, orgü, scs, renk vc kokuyla yoğurarak şiirimi kıır mayı sürdürüyorıım. Bu, onu bence Türkçe şiir içinde biriıik ve benzersiz kılı yor. Bunun, nenüz, farkedildiği bıırda vc Türkive'de kanısında dc^ilim. Yani hiçbir işiııı, hiçbir tavrını, seçinıim rastlantısal ılcğil; her şey bir bilineliliğin iirüniı. Son şiirlerimdc 'her şeyini bok öliiren' günümüz dünyasındaki bircyin trajiğindc yoğunlaşı yorunı, bir şeylcri sorgulayıp duruyorum sürekli. Bireyin iç dünyasına iniyorıım ve trajik bir umutsuzlııkla karşılaşıyorum. Bu arada 'omıan'ı da gözden kaçırmıyorıım; dünya, insanlar. ilişkilcr şıirimin odagmda yer alıyor. Yani, bcndc dcgişcn bir şcy yok; gelişen, derinleşen, incclcn bir şeyler var. Şiirim yeni tematik açılımlar, yeni arayışlarla sürüyor. Bugünkü şiiıiııı için alçakgöııül lüliiöe gerek yok: "Acılı Bir Yıırt için" dizi sinden yayımlanan son 4 kitabımı (1 cilı içindc) gelcccktcki Kıbrıs Türk şiirine kay nak oluşturacak başııcıı kıtapları arasında görüyorum. KıbrısTürk şiirinin 'açmazları'ııı aşmasını, gözardı cdilcmcyecek bir yetkinlige ulaşmasını, 'araştırıeı ruh'ta görüyorum. Scnrc, btıgünhii Kıbrıs l'iirh şiiri; liirhivc şiirinin ncrcsındc durnyc»'J Bence, Türkçe şiirin neresinde dıırduÖu öncnıli. Ycnilikçi Kıbrıs Türk şiiri genç bir şiir. Devraldıgı miras yctcrsiz. Kühürclsanatsal ortanı bclli. Şairlerin olanaklan ortada. Türkçc ve dünya şiıriylc (çcviriler yolııyla değil) doiaysız ilişkiyc geçceck, cliinyayı gezip tanıyatak, hayatı ıloğru yoııııııla yıp sorgulayacak, başta kendini, bireyi de rinliğinc tanıyacak vc cn önemlisi nereye ait oldugıınun, kim oldugıınun bilincindc ola rak bu toprakların barındııdıgı tarihi, küllürü araşlırıp tanıyacak, kcndı 'ruh'ııyla tanışacak gclcccğin şairleri clindc, Kıbrıs Iürk şiirinin kendi yaıağmı daha da açıp derinleştireıeginc inanıyorum. Dünya şiiri vc Türkçc şiir içinde yeni bir renk, ycni bir tat, ycni nir koku... Bu da ycter zaten. • * Dr. Bekir Azgın: 'liirhyc'dc ilâhiyal ohıınuş, SSC.B'dc lel\cfc dolttnra\ı Mijmıı^lır Tiirh bankast KiiltürSanal Dergjsi'nin yönctmeni. aynı hıiııL'ıinın hcr yıl vcrdıfcı KüllürSamıt Odiilü'niin şcçia kttrul üyclcrindcn biri vc l.c/l'c Avrııpıi liııit'criili'si'ndc g/iircv yapmahladır. Bu anıda gcçmi} }jiir mırasına, rcddcttncyc varacak kadar scrt clcitirılcr dc yönclttı'ler..... Oylc oldu. Ciencl olaıak, koyduklaıı la nılar dogrııydu da. Ama clcşlinliklcri şaiı OOcak 1940'ta l.efkc'de lcrin, kuşakların, döncnılcrin koşullaıını (Kıbrıs) dogdıı. Kıbrıs gözardı cdiyorlardı bıınu vaparkcn. Bir de, 1 ürk Liscsi'nden ((lclal hcr şcyi kcndilcriylc başlatma cgilimindeyBayar l.isesi) sonra (1959) Andilcr. kara Gazi Egitim F.nstiıüsü Türkçc Bölünıü'nü bitirdi Siiz bu ktnaktan açtlmtşkcn... Mchmct (1961). Kıbrıs'ın çeşitli okulla Yti^ııı larajından son zamanlarda gündcnıc rında 28 yıl öğretmenlikteıı Hetirilen "McrhczPt'rijcri" ktmusunda svnin jMiri'njL'riıı? Viıı jci/rt' yaptldn acııııasız saldırısonra cmekli oldu (1989). Şiındi Kıbrıs'ta. birgazctcnin lar konifittnda nc dü$üniiyıırsıın? Yoksa, kültürsanat savlası sorıınıluhaklılıfcııtı mı kamtlıyor bu yazı dizisi? tslanbtıl sanat çcvrclcriniıı Kıbrıs Tiirk şiirinc hakışım nasıl dcivrlcııdirıyorsun? Cözdc/ı ş ııztih. olan uorıiilacn dc uzak mı oltır, yoksa dcrgi vc gazctelcrindc yayınıcrçcktcn bir "iktidar" mücadclcsı mı söz lıiııdı. Duygusal şiirlerdi ouıı orıu\u'J laı. Kısa bir döııcm Attila IISoıuiarının sonuncıısundan başlayayını: han .şiiıindeıı clkilenıli (1962 Mlbette bir "iktidar" miicadelesi de söz kn65). Şaiı, bu döncmine "kör nıısu, ama Mehmct'in "Pocturca" yazı dizi yorılamı bir döncm " diyor. sindc <inc sürtliiğü görüşlcr vc bu görüşler Kıbrıs'ta uzıın süredir egemen çcrçcvcsindc kopan fırtına o kadar basit vc olan (195565) şoven vc milibununla sınırlı tlcğil. "McrkczÇevre" sıstarist bir şiirc karşı, ycni tcmateıni vc bu sisteın içindcki ilişkilcr bilinme lar ve dil arayışlarıyla altcrnatif vcn bir şcy degil. Mchmct, Istanbııl (Merbir karşışiir olıışturdıı. Ikinci kcz) ilc Türkıyc dışında Türkçc yazan şairYeni şiirin biçimsel ctkileri ler aıasındaki ilişkilcri sııruuluyor yazısında dııyumsanan bu döııenı şiirle vc "Mcrkcz"i "Çcvrc'yc kaışı duvarsız olriylc Kıbrıs Tiirk şiirine yeni ıııakla; "(^cvre" dc yazılan şiiri, yani 'dışa bir ıliriın kazandırnıakta önn'yı küçüınsemekle, 'larklılığmı' larketıııe cühik yaptı. 'Manzııme' ılüzemcklc; "Merkez'deki şiir değerleı iııden yinde sevrcdcn resmi şiirc karbaşka dcgcrlcri anlamaya yanaşmamakla şı bir şiir olıışturdıı. 1970'li sııcluyor. Aşağı yukarı tcmcl görüş bu. (,!ok yıllarda toplunıcu gerçckçi bir da luıksız ılcğil. Pcki, Mchmct Yaşın, Ncşc lutunıla cvrcnscl temalı şiirler Yaşın, daha iinccki kuşaklardan Ozkcr Ya FİKRET DEMİRAĞ I dergilerindc delVarlık, Dost, Sanat Emcği, Adam Sanat, Yazko Edebiyat, Oluşum, Ycni Düşün, '»'crıi Yaprak, Akdeniz. Kırkmeıdiven vb.) şiir ve yazılarıyla görünen Fikret Denıirağ'ın şiirleri çeşitli ılillere (tngilizcc, Runıca, Almanca, Kıısca, Slovakça, Letonca, Bulgarca, Macarca, Azerice, F.rmenice vb.) çevrildi. "Yağmıır Agaçları" (1963 roman) ve "!jıı Mütlıiş Savaş Yıllan" (1985Anı roman) gibi kitapları dışında tünı yapıtlan şiirKİtabı: "Tutku" (1960), "tkinin Yaşaını"(1960),"Esperanza" (1962), "Açar Yörüngcler Çiçeöi" (1963), "Aşkımızın Şarkıları" (1965), "Kı sa Şiirler Duragı" (1968), "Ötme Keklik Öliirüm" (1972), "Dayan Yiirefiim" (1974), "Umııt ve Denşet Çagından Şiirler" (1978), "Dinle îjarkımı" (1981) "Akdcnızli Şiirler ve Aşk Sözlcri" (1984), "AdıylaYarah" (1986), "Rüzgârda OzanTürküleri" (1986), "Limnidi Ateşinden Bııgiine" (Acılı Bir Yurt İçin: I. kilap, 1992), "Hüziin Ana" (Acılı Bir Yurt İçin: 2. kitap, 1992), "Sırı Dökülmüş Kökayna" vc "Yalnızlık, (îccc Müziği" (Tck f yazdı ve Kıbrıs 1 ürk şiirin ıle yeni bir döncmi başlattı. Uzııııca bir süreıleıı beriılir, Kıbrıs'ın kültür vc tarihindcn, mitolojisinden, Türkiye ve çagdaş dünya şiirindcn de beslcncn özgün bir Kıbrıs Türk şiirinin yaratılmasına öncülük cden birkaç sairdcn biri. Kıbrıs Türk Edeuiyau'na sürckliligi ve nitelik arayışıyla kalkılar yapan şair, çeşitli kültürsanat dcrgilerinin (îjölcn, 1962Saııat Postası, 1965 Pygmalion 1993) çıknıasına öncülük ctti. Çaödaş Sanatçılar Dcrncgi(ÇAGDKR),Çagdaş Yazarlar Dernegi vc Kıbrıs Türk Saııatçı vc Yazarlar Birligi'nin başkanhklaıını yaptı. Türkiye cilt içindc (Acılı Bir Yurt İçin: 3.vc4. kitaplar, 1994), "Seçme Şiirler" (1994). Aynı cilt içinde yayımlanan son iki kita bıyla 1994 Türk Bankası Kül tür Sanat Ödiilü ve 1995 M. Nccati Ozkan Kültür Oılülüne layık görülılü. Kıbııslı Türk ve Kunı edebiyal ve sanat oı tak nıctropolünün "l.clT<o.şa" olması gerekliğini; Kıbrıs Türk cdebivatının, Türk cde biyatınılan bağımsız, ayrı bir damar vc yatak oluştumıasını savunan ve bunun için kıırumlaşmayı kaçınılmaz görcn Fik ret Dcmirağ, Behçcl Nccali gil'c görc "Kıbrıslı şairlcrin cn ii^inç, en dcğcrlisi" (1972). (.enıal Süreya'ya göre ise "Kıbııslı şairler içindc Türk çe'yi en güzel kullanan"dıı (1976). Şairin son yıllardakı şiiri, globalleşeıı dünvada gcrilcnıektc olan irısani değerleıi sa vuııan temalarıyla yeni bir ya takta akıvor. Şair, Kıbrıs'taki kimlik arayışları çerçevcsindc "Türk", "Kıbrıslı Tiirk" vc "Kıbrıslı" kategorileri içindc, Kıbrıs'ın bütünlügünü savunan "Kıbııslı" kalegorisi için de ılcgcılcndirilmekte. Resıııi görüşün ve çarpık iktiılar kar şısınılaki 'duruş'u ve scsiylc "Muhalil" bir kimlik. • CUMHURİYET KİTAP SAYI 302 SAYFA 1 1