Katalog

ükrü Erbaş, "Küçük Acılar", "Koşaradım", " Yolculuk" ve "Kimliksiz Değişim" adını taşıyan kitaplarını "Aykırı Yaşamak" ve "îyimserve Kederli" adlarıyla iki kitapta topladı. Geçen günlerde Erbaş'ın yeni bir kitabı, "Bütün Mevsimler Güz" de okur önüne çıktı. Erbaş, 1987 Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü'nü de kazanmıştı. HUSEYİN ATABAŞ imı şairlerin adları anıldığında, onların bir ya da birkacşiiri de hcrnen anımsanır. Örneğin, Yahya Kemal'in adı gcçtiğinde "Endülüs'te Raks", "Vuslat", "Itri"; Nâzım Hikmet deyince "Bahri Hazer", "Salkımsöğüt", "Samansarı"; Bedri Rahmi anılınca "Karadut", "Trabzon Deyince"; Cahit Kiilebi esenlenince "Masaldaki Yalnızlık" ve o şiirdeki "Ben yalnızlığı gökte uçar gördiim" dizesini anımsarız. Şükrü Erbaş, deyince de benim usuma "Yolculuk" şiiri veo şiirdeki "O zamanlar gökyüzü biçilmiş buğday kokardı" dizesi düşer. Toplu şiirleri ve "Bütün Mevsimler Güz"ü ile Şükrü Erbaş Mavisi yüreğinde bir şair vardığı yetkinlik şiirine yeni derinlikler kazandırır. Daha önceki ürünlerinde her şiir bir imge değeri taşırken " Yolculuk"taki şiirlerde imge, her şiirin bütünü içinde "asıl" değil, "asil" yerinibulur. Kimlikstz değlşlm "Yolculuk" kitabı, Erbaş'ın dördüncü kitabı "Kimliksiz Değişim" ile birleştirilerek "İyimser ve Kederli" (2) adıyla yeniden basıldı. "Kimliksiz Değişim "de kendini duyumsatan didaktilc tavrın, "Koşaradım"dadaönümüze çıktığını söylemiştim... Şükrü Erbaş, genel olarak kendi benini odak yaparaksöylerşiirini.Buyüzden,"Bilmez misin çare değil üzüntü" dese de, dünyanın sanki tüm dertleri onun omuzlarındadır. Yurt sorunlan herkesten önce onun sorunudur!.. Ulkemizde son yıllarda gözlenen değişim sağlıldı değildir; yüzeyseldir, nicefıkseldır, ilkesizdir. Şairimiz ise bu durumdan rahatsızdır. "Kimliksiz Değişim"in izleği, bu köksüz değişimin eleştirisidir. Bu da, ister istemez ve yer yer şiiri didaktik bir kuruluğa çekme eğilimi gösterir. Ama belli bir ustalık düzeyi olan Erbaş, şiirini bu tehlikenin sınırında yakalar. Ana izleği çok değişik ve zengin yan izlelderle besleyerek, ayrıntılara girerek, şiirin önemli öğelerinden ikisi olan humoru ve ironiyi öne çıkararak inceliklerle donanmış bir şiir ortaya koyar. Şu dizelerde olduğu gibi romantik bir havayabilegirdiği olur: Eflatun esintiler içinde titredi incecik Aynı içten kokuyla iki ayrı erguvan. Birisi bir küçük evin içedönük bahçesinde Şüsledi sevgisini iki pembe avucun Obürü bir mezar başında öksüz Döktü rengini sessizce. Şükrü Erbaş için şiir; söylenecek sözü olan adamın, o sözü inceliklerle donatarak dile getirme çabasıdır. Çünkü söz, daha önce söylenmediği biçimde bir anlatım güzelliğine oturtulabilirse, şiir estetik bir duyarlılık olarak işlevini yerinegetirir. Şükrü Erbaş, bu anlamda, şiirini maviliklere seren bir şairdir. Çünkü o biliyor ki, mavi çağrışım alanı K Yerelden evrensele Şükrü Erbaş "Yolculuk" şiirinde yerel renkleri ve gerçeklikleri çok iyi kullanır. Üstelik.yerelrenklerleamaçlananın sağlanamayacağını b ; l ' o ı için, onu evrensel değerlerk orgüler. Bu ise, şairin dünya görü^ünün tutarlılığını ele verir. "Toprak kokardı insan emeğiyle yoğrulmuş" dizesindeki "insan emeği" lcavramı ise en yüce evrensel değerdir. Bu şiiri tematik açıdan şiir yapan da budur. Yoksa yalınkat bir dokuma çıkardı ortaya. Bu özellik Şükrü Erbaş şiirinin başat niteliğidir. Yerelden devinerek evrensele varmak, denilen olgu da budur. Şükrü Erbaş, şiire "küçük acıları" tasa edinerek başladı. llk kitabı "Küçük Acılar"ın hemen başında şu dizeferyeralır: Bunalıyoruz çocuk, bunalıyoruz Biçim veremediğimiz şeylerin Biçimini ahyoruz... Insanın çabası doğayı biçimlendirmeye ve ona hakim olmaya yöneliktir. Eğer bunu başaramıyor da, biçim vermek istediği şeyin biçimini alıyorsa, bundan büyük acı mı olur? Ama sanırım şairimiz burada şunu da söylüyor: Biz insan onuruna yakışmayan öyle acılar yaşıyoruz ki, biçim veremediğimiz, elde edemediğimiz şeylerin özlemini çekmek, onların yanında "küçük acılar" olarak kalıyor. "Gecesefalan" başlıklı şiirdeki "Bütün umutlarımız CUMHURİYET KİTAP SAYI 210 Sükrü Erba$ icln $llr: söylenecek sözu olan adamın. o sözu Inceliklerle donatarak dlle getlrme çabasıdır. acılara ayarlı" dizesinde desanırım bu yargı somutlanmaktadır. Üçtemelizfek Şükrü Erbaş, sosyal yönü ağır basan bir içerikle çıkar şiir alanına. Bu eğilim, daha öznel konulan içermekle birlikte, sanırım ilk kez belirgin olarak Abdülhak Hamit Tarhan'la girmiştir şiirimize. Ama Erbaş'ın toplumun alt katmanlarına tuttuğu ışıldak, acılann arka planındaki sınıfsal yapının da aydınlanmasını sağlar. Aslında Şükrü Erbaş şiirinin başlangıcındaki üç temel izlek vardır. Bunlar da acı, çocuk ve korku olarak belirmektedir. Çoğu kez çocuk ve korku izlelderi birlikte yürürler. Temel izlek olan acı ise hem kendi başına yürür, hem de zaman zaman çocuk ve korkuyabirsonuçolarakkatılır. "Aykırı Yaşamak"(,,), Erbaş'ın "Küçük Acılar" ve "Koşaradım" adlarıyla daha önce yayımlanan kitaplarının birlikte yeni basımıdır. "Koşaradım "da Şükrü Erbaş şiirinin iki yeni izleği ile karşılaşıyoruz. Birinci izlek şiirin ve şairin kendisidir. Yine bu kitapta, aşk izleği de kendini açıkça belli eder. "Yolculuk"ta iseyurtseverlik en belirgin izlek olarak katılır kervana. Tüm bu izlekler, daha sonra başka izleklerin de katılımıyla şiiri zenginleşti recek ve görkemli bir ırmağın ovada akışı gibi süzülüp gidecektir. Sonradan yalnızlık izleği bu ırmağa yataklık edecektir. Yani yaşam tüm boyutları vezenginliğiileonunşiirinegirer. Şükrü Erbaş'ın şiirinde lirizm bir güz güneşi gibidir. Kimi zaman gökyüzü pırıl pırıîdır, güneş şiirin sırtını ısıtır. Kimi kez de gökyüzü bulutlanır, didaktik bir söylem öne çıkar. Bu didaktik söylem "Koşaraaım"da kendini belli eder daha ÇOK. üysa onun şiirinin altörgesini halk türküleri oluşturur. Kimi kez de bu özellik en öne fırlar ve şiirin formunu da etkileyerek lirik bir söyleme ulaştınr. "Munzur Ağnsı" başlıklı şiir bununtipik bir örneğidir: Doruğunda oylum oylum lekeler Dibinden bir akça su cidcr. Eğilir Munzur, eğilirnerakşam Bir yalnızlık imgesi gölgesi gizem. Su değil, akan acı Günleri öper. Bu örnekten de az çok belli olduğu gibi, plastik yansıtma da Erbaş'ın zaman zaman şiirde başvurduğu bir yöntemdir. Bu yöntemi en çokTcullandığı şiirleri "Yolculuk" kitabında yer alır. 1.987 yılında Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü'nü alan bu kitap, onun şiirinde bir dönüm noktasıdır. Gerek tematiğin çeşitliliği, gerekse şiir söylemede geniş olan bir renktir. tnsanın içini donanımlı kılan bir renktir. "Ben şairim" diyebilen adamın yüreğine yakışan renktirmavi. Şükrü Erbaş, mavisi yüreğinde bir şairdir. • 1) Aykırı Yaşamak/ Şiirler/ Şükrüz Erbas/FeYayınları/Ankara 1993 2) İyimser ve Kederli/Şıtrler/Şükrü Erbaf/Fe Yaytnları/128 s./ Ankara 1994 SAYFA 15