Katalog

Gerceğini yok eden takma adlar MUZAFFER UYGUNFR azı kisjler gerçek adlarını gizlemek ya da değişik konularda yazarken değişik adlar kullanmak düşüncesiyle olacak, özellıklc yazın dunyasında takma adlar seçerler Halk ozanlarımız, âş,ıklar ise kendı adlarını hıç kııllanmadan seçtik lcri mahlaslarla, tapşırmalarla ş,iirlerini soylerler. Bu durum Divan ozanlarımızda ve yazarlarımızda gelenekleşmıştır. Çoğu kez, ozanın ve yazann asıl adını bilmeden yapıtlarını takma adları ile anıp değerlendirırız, Bııgun, bazı adların gerçek ad mı, takma ad mı oluğıınu bilmek gerçekten bir sorundur. Mehmet Semih'ten "Türk Edebiyatında MahlaslarTakma AdlarTapşırtnalarLâkaplar" B Mehmet Semih, Türk Edebiyatında MahlaslarTakma AdlarTapşırmalar ve Lâkaplar adlı kitabında bize bir anahtar sunmaktadır. Bu konuyu da Bazı kişiler gerçek adlarını gizlemek ya da değişik konularda yazarken değişik adlar kullanmak düşüncesiyle olmalı, özellikle yazın dunyasında takma adlar seçerler. Halk ozanlarımız, âşıklar ise kendi adlarını hiç kullanmadan seçtikleri mahlaslarla, tapşırmalarla şiirlerini soylerler. Bu durum Divan ozanlarımızda ve yazarlarımızda gelenekleşmiştir. Çoğu kez, ozanın ve yazarın asıl adını bilmeden yapıtlarını takma adları ile anıp değerlendiririz. Bugün, bazı adların gerçek ad mı, takma.ad mı oluğunu * bilmek gerçekten bir sorundur. Mehmet Semih, "Türk Edebiyatında MahlaslarTakma AdlarTapşırmalar ve Lâkaplar" adlı kitabında bize bir anahtar sunuyor. MEHMET MMı> miştir. Sözgelimi, Asım Bezircinin gerçek soyadı Bezircioğlu'dur. Aziz Ne sin'in asıl adı Mehmet Nusret'tir. Yer almayanlardan Vahit Lııtri Salcı'nın asıl adı Aldülvalıit Coşkıınlu'dıır Kemal Sülker'in asıl adı Kemal ükur'dur Asıl adı Emine Zorlutuna olan yazarımızın takma adları Emine Işınsı, EmincöksüzveMehlika'dır. 3. Halk ozanlarımızdan Reyhani, Ferahi, Deruni, Hudai vb. burada yer almamıştır.YeralmayanlarçokturSait Faik'in Adah'sı da vardır Ba/ı örnekler veriyorum: Füsun AkatlıFüsun Altıok, Ali RızaAli Rı/.a Yılgın, Feyzi HahcıFezai, Yaşar Nabi NayırMuzaffer Reşit, Salâh BirselA Sulukyüpaşalar, Ali PüsküllüoğlııGüney Çetin, ReyhanîYaşar Yılnıaz, Ahmet MiskioğluArat Ovalı, Peride CelâlPeride Celâl Yönsel,Asım BezirciA. Azı? Ncsın SalâhBırscl Ya$ar Nahı Nııytr Mehmet Semih ha önce başka yazarlarımız da ele almıştı. Sözgelimi, Gündüz Artan, Gösteri dergisinin 28, 29, 31'inci (mart, nisan, haziran 1993) sayılarında yayımladığı "Hangi Takma Adlarla Yazdılar" başlıklı yazısı ile konuya eğilmişti. O derlemede takma adlar temel alınmış, gerçek adlar verikrek kişilerle ilgili bilgiler de açıklanmıstı. Mehmet Semih ise bazen gerçek adları, bazen de takma adları ön başlık yapmıştır. Sözgelimi, Cevherimaddesinde"Cevheri: (.•>1591), îsaEmin" diye yazmış; Cimcoz Adalet'i önbaşlık yaparak takma adı olan "fitne fücur"ıı bclirtmiştir. Bchçet Kemal Çağlar için de takma adı ikinci ad ularak almıştır. Bu, bir yöntem düzcnsizliği sayılır mı? Bana C U M H U R İ Y E T K İ T A F SAYI 1»§ göre, y a takma adlar y a da asıl adlar önbaşlık olarak alınmalıydı. Mehmet Semih, kitabın başında mahlas, takma ad, tapşırma ve lâkap konusunda bilgiler vermiştir. Burada verilen bilgiye göre, "Eskiden yazıncıların yapıtlannda kullanmak için al dıkları ya da yetiştiricileri tarafından verilen ikinci ada mahlas denilir." Bu mahlas, sürekli olarak kullanılır. Saptamalara göre, ilk mahlas sonradan pek az değiştirilmiştir. "Takma ad belirli bir amaçla, özellikle gerçek adı gjzlemek için kullanılır /.../ Rumuz ve simgeler de takma ad yerine geçer." Bu adlar, birçok yerde değişik yazılar yayımlayanlarca kullanılmıştır genellikle. Bunda, biraz değersiz bulıınan yazılarda ya da şiirlerde asıl adı gizle mek düşüncesi olduğu gibi siyasal bazı nedenler de rol oynar. Tapşırma, halk ozanlarının şiirlerinin son dörtlüğünde kullandıkları mahlas demektir. Lâkap ise daha çok çevrece, toplumca takılan ve genelde o kişinin bazı davranışlarına göre verilen ikinci addır. Öğrencüik yıllarında, öğrenciler de birbirlerine lâkap takarlar. Mehmet Semih, yazarların yalnızca doğum ve ölüm tarihlerini belirtmekle yetinmiştir. Kitapta, bazı yazarların soyadı yasası çıkmadan önce doğum yerleri ile anılmasından ileri gelen adlar da verilmiştir. Sözgelimi, Çankırılı Ahmet Tâlât (Omay) böyledir. Birde, evlenip soyadı değişenler de bu arada yer almışlardır. Bunların yanında, soyadını sonradan değiştircnler de vardır; sözgelimi Ömer Bedrettin Uşaklı, önceleri ömer Bedrettin Gökbelen'dir. Bunu kitapta göremiyorıı/. Kitaptaki bazı noksanlıklara değinmek istiyorum. 1. Simgeler, rumuzlar alınıp belirtildiğine göre Ömer Seyfettin'in Ö.S. simgesineyerverilmemiştir 2 Bazılarının gerçek adları verilme Toplumcu. Bu arada, benim de takma adlarım var; ama, şimdilik dıırsun onlar. Özdemir Asaf'm asıl adı Halit Üzdemir Arun, Yaman Dede'nin Abdülkadir Keçeoğlu olduğunu da ekleyelim. Asıl zor olan halk ozanlarının tapşırmalarının yanında asıl adlarının saptanmasıdır. Bu, divan yazınındaki kişiler için de önemli ve zor bir iştır Mehmet Semih, takma adlar, mah laslar, lâkaplar ve tapşırmalar için de abecesel dizin yapsaydı daha kullanışli bir sözlük ortaya çıkmış olıırdu. Ama, böyle bir zor işte bu kadarını yapmak bile başarı sayılmalıdır. Bu kitabı gö ren, inceleyen kişiler bildiklerini ortaya koyarlar ise ileride daha gerçek hır yapıtsaglanabilir.B Türk Edebiyatında Mahlaslar, Takma Adlar, Tapşırmalaj ve Lâkaplar/ Mehmcl Scrnib/ Anahtar Kıtaplar Yayını/tstanbull993/84s. SAYFA 17