Katalog

Asım Bezirci çevirisiyle Anatoli hunaçarski Sosyalizm ve Edebiyat bOSVALIZM VE EOEMVAT Asım Bezirci seçip çevirdiği yazılarla Anatoli Lunaçarski'nin dünyasında bir gezi düzenlemiş adeta.Sanattan edebiyata, siyasetten felsefeye uzanan bir gezi bu. MUZAFFER UVGÜNER S osyalist yazın kuramı üzerinde durmu$ ve birç'ok yazı yayımlamış olan Anaıoli Lunaçarski, 1875 tarihinde Poltova'da doğ mu^ve 1 c>3 3 yılında iseîspanya'dagörevli iken bastalanmış, tedavi edildiği Menton'da (Fransa) ölmüştür. Sovyetler Birliği'nin kuruluşundan sonra ilk Ilalk Eğitım Komiscri (Bakanı) olmu^tur. Deneme, elestiri, araştırma, üyatro, sanat, «tetik, sıyaset, felsele, kiiltür konularında birçok değerli yapıtıvardır. Asım Bezirci, Rus Edebiyatının Yazgıları adlı yapıtından heçtiği ba/.ı yazılannı Fransı/ca'dan dilimizeçevirnıiij, bunlurı Sosyalizm ve Edebiyat adIt kitabıyla Tiırk okurlarına sıınmuştıır. Lunaçarski'nin dilimize çevrilmiş iki kitabında bulıınmayan ya/ıları içeren kitapıa Lunaçarski'nin yaşamı, kiçiliğj, yapıtı ve düifüncesi konularında eşi İrina Luııaçarskaya'nın yazılarının çevirılerine dc ver verilmi^tir. Bu ya/ılar, Lunaçarski'nin kimliği bakımından önemlidirelhette. Liscde okurken Avrupa dilleri ve müzikle ilgilcnmis.. Marx'ın Kapital'ini, Mill'in Mantık'ını orumuş ve bazı filozofların yapnlarını incelemiştir. 1895 yılında Ziirih'e gitmiş, oradan Fransa'ya geçmiştir. İsviçre'de iken Rus sosyal demokratları ile yakın ilişkiler kurmuştur. Bu arada, Paris'te yaşarken Marx'ın kızı Laura ve kocası ile, ayrıca Jean Jaııres ile tanı^mış, onlardan bazı bilgiler edinmiştir. 1898 yazında Rusya'ya dönmüştür. trina'ya göre," Yeni sosyalist sanatın kuramcısı ve savunucusu olarak Lıınaçarski, kamusal etkinliğini insanlığın 1 7 4 yaratmış olduğu iyi, değerli ber şeyi özümsemeye çağrısıyla birleştirir. Toplumun çalı^an tabakalarından gelme bir aydmlar takımı oluşturmaya, eski kultüriin bütün kazanımlarını kalabahklara ulaştırmaya ve Devrim öncesinin aydınlarını Sovyet iktidarına yaklaşlırmaya yardım" etmiştir. Bu arada Fransız sanatı konusunda 200'ıi aşkın yazı yazmı^tır. Ülümünden sonra ise yapıtlârı 72 dilde yayımlanmıştır. Ona göre, "eleştirmenin temel görevi, 'okura okumayı öğretmek'tir. Yorunı cu olan, tatlı zehirlere karşı insanları uyaran, sert kabuğunun altındaki güzel yemişi bulmak için onu kemıren, karanlıkta kalmış imgeleri aydınlatan, açıkça, dobra dobra kcınusan, sanatsal gereçlerden güzel bırejımler kuran eleştirmen: i^te, çağımızın ihtıyaç duyduğueleştirmenbudur." Asım Bezirci, onun ya/.ıları arasından seçtiği yazıları 1979 yılında Paris'te yayımlanan Les Destinees de la Litterature Russe adlı kitaptan çevirmiştir Fransızca çeviride bulunma yan, ^ ama Turkokurları için gerekli olan bazı açıklamaları da dipnotlarda belirtmiş ve bu belirttiklerinotlarınsonlarınaAB( Asım Bezirci ) barflerini koymuştur. Çeviıdiği ilk yazı "Marksçılık ve Edebiyat"tır. Bu yazıda sanatın içerik, yönü, edebiyat, içinı ve içerik, kuram ve kılgı, Marksçı yaklaşım konuları ' üzerinde durulmuştur. Ona göre, "duzyazı da atesli sözcüklerle bazı duygularıyansıtabilir. Nevarki.enya kıcı sözcükler bile, yukarıda anılan yöntemlerin (yani iözcüklerin.somut ve belirgin bileşimi ve müzikal işleni^i) dışında soğıık kavramlar olarak kal tnaktan kurtulamazlar." Bunları belirttikten sonra, biçim ve içerik konusunda şunları söylemi^tir: "Edebiyatta biçimin en basit ve önde gelen yanı budur. Bundan dolayı, yazar bazı şeyleri anlatmak istediği zaman, biçimin içerikten doğması gerekir. Bu istek olmazsa, elbeıte, yapıtın bir ı>ğulcuğu (embiyonu) bile ortaya çıknıaz. Gelgelelim, tek başına bu istek de yetmez. Yazar, içeriğibelirlibiçimdedilegetirmek, yalnızca akla seslenmek değıl, onu sarsmak, ona duygusunu da iletmek ister; içeriği de bu isteğin arasından algılar. Bu amaçla içeriğe belirgin bir müzikal düzen vertr Böylece, zihindeki içerikleyapıt belirlenmişvesanatçının ruhunda titreyen coskuyla sonutlaşıptasarlanmı^olur" (s. 3435). Bezırci'nin ikinci çevirisi "Marksçı Eleştirinin Görevleri Üstüne Tezler'dir. Lunaçarski'ye göre, "Marskçı eleştirmen çözümlenmesini önce yapıtın içeriği üzerine ve onda yansıyan toplumsal öz üzerinde yoğunlaştırır. İçeriğin %u ya da bu toplumsal kümeyle bağlantılarını saptar, ynpmn toplumsal ya^flma yapabileceği etkiyi hesaplar, sonra da biçinıi gö/den geçirir, onun temel amaçlara uyup uvnıadığına bakar, yani anlatımın üstün gücu ile içeriğin okurlarca ıyice özümlenmediğini irdeler" (s. 4546). Lunaçarski'nin "Fransız Devrimi ve Edebivat" adlıya/ısı da çevrilnıişiir. IVansa'daki devrimin getirdiklerini inceledikten sonra, yazıda Rusya'daki durum da ele alırimı^tır. "Devrim ve Sanat" adlı yazıda ide konuya yakın bir bakıs göriilmektedir. "Sosyalist Gerçekcilik" adlı yazıda yazınsal akımlar (gerçekciklik, doğalcılık, sosyalist gerçekcilik, romantizm) konuları ele alınmıştır. "Rus Edebiyatının Yazgıla n"nda ise gelişim çizgisindeki ba/.ı önemli noktalar üzerinde dıırulmu^tur. Bu arada "çarlığın boyunduruğu altında şairler ve yazarlar" incelenirken Krilov, Kaıamzin, Jukovski, Pıışkin, Gogol ve Bakunin'in sanatsal yaşamları ile karşılaştıkları güçlükler belirtilmiştir. Abim Bez,irci, bu kitapta, Lunaçarski'nin bazı yazılarına yer verebilmiş ve onun görüşlerini yansıtan yazılannı seçmiştir. Andığımız Paris yayını kitap 460 sayfadır. O kitapta daha çok değişik konuların işlendiği doğaldır. Bezirci, şiuıdilik, bu kitapla onun görüşjeriniyansıtabilmiştir. • Sosyalizm ve Edebiyat / Anatoli Lunaçankil Çev. Asım Bezirci/ Yön Yayım I tstanbul 1993/117 say/a. S A Y F A 5 Anatolı Lunacarski (Üstte) Asım Bezirci (Altta) C U MHUR I Y E T K I T A P S A Y I