Katalog

sürmüştür. İNANSUNA KIRAÇ ALBÜMÜ 19 yüzyıl portre albümlcrinin icinde Kıraç albümünün öncmli hir yeri vardır. Burada tanıttığımız albümün daha öncc A. Boppe koleksiyonunda olduğu anlaşılmaktadır. Albüm 36.8x28 cm. boyutlarıyla 19. yiizyıl albümlcri içinde en büyuklerindendir. Boyutları Young albiimü için Konstantin Kapıdağlı'nın yaptığı özgün resimlere yakındır. İçinde tüm sayfayı kaplayan 26.5 x 37.5 cm.'lik ÎO portre bu lunmaktadır Resimler, guvaş tekniğiyle yapılmıştır, ancak üzerine çckilcn bir vernik nederîiyle daha parlak görünür ve yağlıhoya izleni ıııi verir. Albümdc bir metin veya başlık yoktur. Padişah adları her portrede çerçeve içinde verümiştir Albümdc yazılı bir tarihe de rast lanmu/.. Ancak en son portrede II. Mahmud'un kaftan ve entariyle gösterilişi, 1829'da setre, pantalon ve tesi getiıen kıyafct devriminden önce yapıldığını gösterir. Dolayısıyla 1820'lere tarihlenmesi doğru olur. Son 7 padişalun dışıncta, portrclerde madalyon çeıçeve kullaıııl nııştır. Duvar üzerine yerleştirilmıs bir taş çerçeve gibi duran madalyonlar, derinliğinden ötüru içeriM göriilen açık penccrc izlenimi vcrir. 17, portrclerde madalyonun arkaM duvardır. 8, 1016. portrelerdc isc madalyon çerçeve bir taş basa mağa oturtulmuş vc etrah püsküllu pcrdt'lerle çerçevelenmiştir. Madalyon çerçevenin kcndisi dc kabartnıa desenlerle bezelıdir. IV Mıırad'ın portresındc madalyon, basamaklı bir kaideye oturur takat perdc kıvrımlarıarasından arkadn sütunlu bir mckâıı görünür, IV. Mehmed in portresiııde ısc madalyonun ön kısmında sütunlu gcniş bir mckân yaratılmıştır, Bunu ızlcycn 19. vc2Ü. portr«lcr ikinci grupgibidir, antak pcrdc kullnnılmamısjiır. 21. vc 22. portrclcr albiııııdcki ilk oı neklcrin <;crceve kalıbını izler. Albümdc III. Ahmcd'in ponrt'bindcn sonra mekânlar dcği^ir. I Icm ön tarafaycrle^tırilcn sutıınlıırla, lıcnı dc arkadaki pcnccreden görünen manzaralarla mckân dalıa da gcni^leül nıii)tir. 111. Osman'dan sonra madalyon (,eı\cvc kullanılmanıı^tır. III Osman dıj mekânda vc ayaklagösterilmi^tir 111. Mustala büyük kııbbcli biı yapı ıcindc alıın bayram talıtında nııırur. I. Abdülhamid aynı tahtta piiskiillü bir pcrdenın (,crçcvelcdiğı mekânaycrle^tirilnııştir. III Selimbir oda içinde büyük bir tahlta oturur göıülmektedir Bu taht balcn Topkapı Sarayı Harcm dairesındc I. Abdüllıamid'in yatak odası dıyc aııılun odadadıı. 111. Selim'i ay nı odada ve aynı lalılta göstcrcn bir portreye ö/.el kolcksiyon albümlcrindcn birin de daba rastlanır. Bu kalıbın kokcnini a(,ıklamak zorduı. III. Selim'in oturu^ bi»,imi Kostantin Kapıdağlı nın yaptığı yağlıboya portrcyc benzcr, ancak o portrcdeC U M H U R IY E T KİT AP SAYI 1 7 4 Sultan II Mehmed (Solda) Sultan I Bayezıd (Sağda.ustte) Sultan I Osman (Sağda, altta) Mimari ayrıntılar için de aynı şcy söylcncbilir. Örncğin, aynı doncm Osmanlı yapılarında rastlanan dcğişik sütun başlıkları, girland ve püsküllu pcıde motiflcri, bu dönem mimari bezeme bcğenisinin örnekleridir. I. Abdülhamıd ve III. Selim'in oturdukları tahtlar da 19. yüzyıl başlarına ö'zgü barok veneoklasik motiflcrlc bezcnmiştir. Başka albümlerdc bezeme ayrıntılarına bu kadar özen gösteriimemiştir. Kullanılan renklerde dc uyunı vardır. Gcnellikle scdir ortü leri, vastıklar ve yer yaygıları, padisalım giysılcrı ile rcnk uvunıu iı,'indedir Bıınl.ırda bazen avnı lonun açığl koyıı sıı kullanılmı^, b.ı/cn entannin bazen kattaıiın rcngine u\ılurulmu^tur Padı jahl.ııın arkasındakı dıi/ /enıiııler isc nclıi ycşile boy.ııı mıştır. I'adişalun Ozclliklcıi Bu tur pottre albumlcı inde padişalıl.ırın yü/ ve bedcn ö/elliklcrinc bü\ük özen gosteıılmı^tır. Dalıa doğrıısıı 16 vüzvıldan bu \.m.\ \crle^miş ol.ııı kimi >ü/ h.nl.ııı. gıvM ve baslık ö/cllikleı i aynen koruıı nuı^tur. Kosıantin, dizisini lıa/.ırlarkcn, Levnî vc öncesine kaynak olarak bakmistır Nitckim (U. 2150) no'lu albünıde I.evnî kalıplaıının nasıl yapı^tırıldığından sö/. etnıiştik. Kıraç albumündeki port îclcrdc de bu geleneksel şemalara uyulmuştur. Ancak bazı padişahlann etrahna kendileriy1'" ılgili göriilen eşya laryerlcştinlmiştir. Padişah Giysileri Albümdeki portrelcr padişah giysilerirıi belgelemesi açısından büyük önem taşır. Osmanlı padişahlarının yüzyıllar i^indc giydikleri giysi ve kaltanlar tüm özellikleriylc yansıtılmıştır. İlk 12 Osmanlı padijahının giysileri Seyyid 1 .okman'ın yukarıda sözü edilen Şemâılnun/c'smdc anlaulmij ve resimlenmiştir. Bıından sonra padişah giysilcrinin yüzyıllar iı,indeki gelişimini gösteren kapsamlı başka bir eser yoktur. Kimi tarih kaynaklarında sirası geldiğinde giysilere değinilir. Fakat cn ayrıntılı giysi tasvirleri, Türkiye'yi ve Osmanlı devlet örgütünu anlatan yabancı kaynaklarda yer alır. Bu kaynaklar tarandığında Kıraç albünıündeki giysilerin belgesel değeri bir ı SAYF A 13 ki oda iarklıdır. IV. Mustafa'nın p<.)rtresinde kullanılan ınekân da sorunludur. Burada bayrnm tahtına oturmu^ ıılan padişah bir yapının önündeki revaktadır. Yapı, Topkapı Sarayı'nda padişahlann tahla çıkış töreninin yapıldığı Babü sSaade'nin arkasından gorünen arz odasının teplıesini andırır. Ancak buna tam uy' ınaz Benzcr bir yapı görüntüsü Mevlâna Müzcsi'ndeki albünıde aynı padisahın arkasında vardır. 11. Mahmud ise arife tahiinda gösterilıniştir. Arkada çok gcniş bir perdc tüm zcmiııi kaplar. Son padişahlarda kullanılan bu kalıplara en yakın orneklcrc Mevlâna Muzcsi nde vc bir özel koleksiyondaki albümlerdc rastlanır. Resıbaııı, III. Arımed'tcn sonra madalyon kalıbı terkcdcrck, Levnî Sılsılçııâ«/c'sinc sonradan cklenen padijah portrclerindcki taht kalıbını yeğlcmiş, aynı uıhtı bir kc/ dc Yavuz Sultan Selim'in portrcsitulc kullanmıstır. ()tcki portrclerde Kapıdağlı türü madalyon çerçcve ve 3/4 proril görühüm korunmuştur. Bu da, sanatçının hem Kapıdağlı dizisı hem de Levnhi Sihılcnâmc sinden yararlandığını göslcriı. Ancak tüm portrelerdeki mckân kurgusu, madalyon ve kaidelerdcki bezeme motifleri neoklasik üsluptadır ve ressamın, dönemindcki mimari ve bezeme beğenisine özcnle uyduğunu gösterir. Basarılı bir perspektiflc /emin olarak sütunlu geniş mckânların4 büyük yapıların kullanılması ötekı 19. yüzyıl albümlerınde rastlanan bir özellik değıldir. Bunların i(,ındc Kırac albümüne en yakın olanhıı Konya Mevlâna Müzesı ve yukarıda sözü edilcn özel koleksiyon albümıi diir. Albümdeki portreleıdc dekorlar (,ok zengindir. Fadışahlar süslü yastıldarla donatılınıs sedırlcre geleneksel biçimde ayaklarını toplayarak otururlar. Oturdukları mekân iı;erisindc ralıattırlar. Giysi özellikleri ve cl harcketleti Kostantin dizisine uygundur, ancak orada ayakta duran padis,ahlar burada oturmuşlardır. Zcmin ayrıntılarına büyük özen gösterilmiştir. Scdirörtüleri ve yastıkların renkleri ve desenleri her portrede farklıdır. öyle ki kimi örtü ve yastıklardaki motifler bu yılların işleme saııatı üzerine yapılacak araştırmalara kaynak olacak nıtcliktcdir. Aynı jey yer yaygıları için de söylenebilir. ü k ve yay torbaları, cüz keseleri gibi ejyalar özenle resimlenmiştir. Tüm bezeme unsurları, 19. yüzyıl Osmanlı sanatının neoklasik nitelikli motif dünyasını yansıtır.