Katalog

özel Koleksiyonlardan ortak paylaşıma Osmanlılarda Padisah Portreleri Suna ve İnan Kıraç çifti geçtigimiz aylarda özel kolaeksiyonlarındaki bir padişah portreleri kalbümünün tıpkı basımını okurasundular. Albümünün ressamı, portrelerinde yalnızca padişahların yüz, beden ve giysi aynntılarına özen göstermemiş, Osmanh hanedanının 30 hükümdarına yüz ifadeleriyle kişilik vermeye çalışmış. Bu da sanatçının Batı resmini iyi bildiğini ve belki de Batıda yetişmiş olduğunu ama aynı zamanda Osmanlı kültürünü özümsediğini gösteriyor. Bu önemli albümü yayımladıkları Kıraç çiftini kutlamak gerekiyor. Albümü edinmek isteyen okurlarımızın Milliyet Yayınları, Pazarlama Müdürlüğü: Kcfeliköy Caddesi.No: 35 Büyükdereİstanbul adresine yada262 92 45No'lu telefona başvurmaları gerekiyor PROF.GÜNSEL RENDA urk resim geleneğinin kökcni olan Osmanlı minyatur sanaıının islâm resim saııatı içinde kcndine özgü bır yerı vardır. Osmanlılar minyaturc yeni bir resimsel anlatım, yeni bir ikftnogralya (konu dünyası) geürmisjerdir Bu konu dunyasına daha çok Osmanlı tarihi egemen olmuştur. Sarayda ozenle lıazırlanan cl yaznıası larilı kitaplarını minyatiirleyen nakkaşlar (mınyatür sanatçısı) Osmanlı devlctini ve hükiimdarlarını yüceltici başanlı savaşları ve görkcmli törenleri yansıtırken, bir tür tarih belgeleyiciliği yapmışlardır. Osmanlı tarihinden görüntü'lcr veren bu minyatiirlü ya/malarda, geleksi/. ayrıntılara kaçmadan olayları vc kişilerı en doğru biçimiyle canlandırmaya çalışmışjardır. Öteki Islâm çcvrelerinde •uhmut (Sağda, ustte) Sultan III Sellm (Sağda, altta) T böylesi bir belgele\;"ciliğe rastlanmaz. Timıırlu ve Hintlslâm saraylarında hükümdarlarla ilgili kimi tarih kitapları minyaturlenınıştır Ama egemcn olan minyatur türü bu değildir. Osmanlıların bu belgeleyıci yaklaşımı portrecılıgin dalının gelişmesini külayla^tırını^tır Bunda Osmanlı padı^ahlarının, atalarına ve yüzyıllarca buren hanedanının gcçmijine duydukları ilgi ve saygının da payı vardır. Fatih Sultan Mehmed dönemi padişah portreciliğinin yerleşmesi açısından büyük öııcm taşır. Büyuk Roma Iınparatorluğu gibi yarı dünyaya egemen bır devlet kurmak ve her şeyden önce Akdeni/'i tek bir güç altında toplamak gibi idealleri olan Fatih'in batı kültürünc ilgi duyması doğaldır. Nitekim Fatih, Avrupa'yla ilişkilcri yalnız siyasal çevrede bırakmamış, batı ile kültür alışveri^ine giren ilk padişah olmuştıır. l'atih, çağdaşı Avrupalı hiiküınılarlar gibi tablolar ve madalyonlarla kcndi imajını hem dünyaya tanıtmak, hem de ölümsüzle$tirmek istemiştir. Bu amaçla portresini yaptırmak üzere birçok İtalyan sanat çıs>ını Sarayına davet etmiştir. Istan . • bul'da bir süre kalan Gentile Bellini ve Costanzo da Ferrara gibi ustalar Fatih içın portreler, duvar resimlerı ve madalyonlar yapmıştır. Fatih'in bugiine kalan özgün portreleri içinde en onemlisi Londra Natıonal Gallery'de bulunan yağlıboya tablodur Bu portre, daha sonraki sanatçıların kullanacağı belirli bır şemanın yerleşmesinde rol oynamıştır Gerek Bellini'nin yağlıboya portresinde, gerekse Bellini ve Costanzo da Ferrara'nın yaptığı madalyonlarda, Avrupa Rönesansı'nın profil veya 3/4 profıl (kişiyi hafifçe dönük gösterek) büst kalıbıkullanılmıştır. Bu dönemde Fatih'in sarayına gelen yabancı ressamların Türk minyatürcülerini etkilemiş olması doğaldır Gerçi bu ustalar geleneksel minyatur sanatını batı resim tekniklerine dönüştürecek kadar etkili olamamışlardır. Ama portreciliğin başlamasında payları vardır. Nitekim yerli ustalar bu yabancı ressamların getirdiği portre kalıplarını minyatüre uyarlamışlar dır. Örııeğin, Sjnan Bcy'c atfedılen Fatih portresi Bellini modelinin bir çejitlemcsıdir. Fatih burada doğu geleneğıne uygıııı bir biçimde ayaklarını toplayarak otııımuştur. Rönesans ponrelerındekı gıbı hafif yana dönüktür. Bir yandan İslâm mırı yatürtülüğüne özgü çizgiciliğın, bir yandan da batı resminin.gölgeleme teknikleı i nin bir araya geldiği bu portre, mınvatüı estetiğine Avrupa portre kalıplaı ınııı uyarlanabileceğini gösterir F.ıtiH dönemi resimlerinderi derlenmiş saray albıımle rınde bu tur portreler <;ı>ktur. F?atıh'ın kendi çizımlerının yer aldığı delterinde bi le portre denenıelerine rastlanır. Işte bövlelikle Fatih döneminde bir padişah port resi geleneği oluşmuş ve 19. yüzyıla kadar C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 7 4 SAYFA 12