Katalog

Dr. Philip H. Stoddard'tan, döneminin en güçlü ve en etkin gizliörgütü... Teskilatı Mahsusa'mn öyküsü TeşkilaM Mahsusa20. yüzyüın ilk çeyreğinde faaliyet gösteren, döneminde dünyanın en güçlü ve etkin örgütlerindenbiriydi. Philip H. Stoddard 1963'te Princeton Üniversitesi'nde sunduğu tezinde bu örgütü anlatıyor. EROLMÜTERCİMIFR teşkilatı dışında kurumlaştınlmış, hele dış ülkelerde faaliyet gösteren bir örgütün varlığını bilemiyoruz. tttihat ve Terakki döneminde Enver Paşa'nın kurdurduğu ve doğrudan kendisine bağladığı Teşkilatı Mahsusa, "hem II. A bdülhamit 'in hafiye sisteminin devamı nt, hem de Osmanhlar için yeni bir şeyi temsil edtyordu. Rilgi toplayıp bunagore hareket edecek Batılı anlamda bırpolıtık ve askeri istihbarat örgütü fikrini Osmanlı Devleti'nde yerleştirmek için bir ittihatçı liderin bilinçli olmayan girişimiydi. Ayrıca, bu örgüt, askeri veyarı askeri harekatlarda çeteleri yetıştirmek ve yönlendirmek gibi bir askeri rol üstlertdt."(s.7) Stoddard her ne kadar hafiye teşkilatınm devamıydı diyorsa da, bu örgüt, hiç kuşkusuz Batılı anlamda ve niteliklere sahip bir örgüt işleyişine sahiptir. Ne zaman kurulduğu pek belli değildir. 1913 mü yoksa Ağustos 1914'te mi? 1903 ile 1907 arasındakurulmuştur diyenler de bulunmaktadır. Kuruluş tarihi ne olursa olsun gerçek faaliyet 1914 savaşıyla birlikte başlamıştır. Kitaptan çıkan sonuca göre teşkilatın kuruluşunda Almanlann hiçbir etkisi olmamış. Enver Paşa'nın Avrupa'daki kişisel deneyimleri ile çeşitli istihbarat örgütlerini incelemesinin sonucunda tek başına kurmuş. Örgütün kuruluş amacı ile etkinlik alanları tam belirlenmediğinden, başarılarını yorumlayamıyoruz. Bunda kuşkusuz, Osmanlı Devleti'nin savaşın sonunda çökmesi etkilidir. Yazar, teşkilatın başarısı ya da başarısızlığı konusunda zaman zaman çelişkiye düşmekle beraber, "Teşkilatı Mahsusa" personel sayısının 1916 yı lında 30.000 kişiye ulaştığının altını çizmektedir. Eğer bir istihbarat örgütü kuruluşundan çok kısa süre sonra 30.000 elemanı (bunlar maceraperest bile olsa) bünyesinde barındırabiliyorsa en azından, örgütlenme bakımından çok başarılı olmuş demektir. Bilgi toplama, örgütün yerel ve "ana" elemanlarının işidir. Fakat, değerlendirme, doğru stratejiler belirleme, üst kademenin yani Enver Paşa ve kurmaylarının bilgi birikimine kalmaktadır. Bu denli büyüyen bir örgütün sağladığı "veri girdiler" değerlendirilemediyse, bu başarısızlık doğrudan Enver Paşa'ya aittir. Yazar teşkilatın ana hedeflerini şöy eterli olmamasına karşın Osmanlı ve Kurtuluş Savaşı tarihimiz, birçok araştırmacı tarafından çeşitli yönleri ile araştırılmıştır. Ancak, iki konu var ki üzerinde pek çahşılmamıştır. Bunlardan birisi "Teşkilatı Mahsusa" ötekisi de "Milli Mücadele döneminin istihbarat teşkilatı olan M.M. Grubu'dur". Her iki "teşkilat" bölük pörçük anılarla okuyucu karşısına çıkarılmıştır. Galip Vardar, Hüsamettin Ertürk, Ekrem Baydar'ın anılan ile Ergun Hiçyılmaz'ın bazı araştırmalarını anunsamaktayız. Arba Yayınları arasında çıkan Enver Paşa'nın kurdurduğu "Teşkilatı Mahsusa"ya ait araştırma, Dr. Philip Hendrick Stoddard imzasınıtaşımaktave 11 Mart 1963 tarihinde Princeton Üniversitesi'ne sunulan doktora tezidir. Bugüne değin deyayımlanmamıştır. Kitapta "Teşkilatı Mahsusa" olabildiğince ayrıntılı ularak incelenmiş. Tezin hazırlandığı dönemde bu teşkilat hakkında çok az şey yazıldığından, yazar Türkiye ve Mısır'da örgütün eylenıleri ve çalışmalarına yönelik örgütün hayattaki elemanlarıyla konuşmuş. O tarihte örgütün başı olan Kuşçubaşı EşrePin hayatta olması yazar içinbüyükşansolmuş. Kitap bu kişile rin anlattıklarına dayandırılmış. Devletin sağlam temellere oturtulmuş dinamik iç kurumlarla ayakta kaldığıbilinenbirgerçektir. Bukurumlar içinde de en önemlisi haber alma ve karşı casusluk teşkilatı, kısacası istihbarat örgütüdür. II. Abdülhamit'in padişahlığı döneminde (33 yıl) içeriye yönelik hafiyelik Y Almanlarla kol kola girme taktik yanlışlığı içine düşmüştür. Almanya ile Osmanlı'yı ittifaka itenin İngiltereRusyaFransa üçlüsü olduğunu bilmekteyiz, ama yine de o günden bu güneyansıyan"bazıgelişmeleri"ibretsiz izlenıekteyiz. Osmanlı topraklarındaki petrol için verilen savaşın gerçek neden ve boyutları İstanbul dışındaki Avrupa başkentlerinde belirlenincc, Teşküatı Mahsusa'mn millici yutsever elemanlarının her türlü çabası zı> runlu olarak sınırlı başarıda kalmıştır. Bana göre son zamanlarda yayımlanan üginç kitapların başında gelen bu doktora tezi bir "intellegence" örgütiinün iç yapısını anlatmanın ötesinde Türkiye'nin bugün içinde bulunduğu koşul ve olayların anlaşılması için okunup yorumlanması, ulusal çıkar bağlamında değerlendirilmesi gereken bir yapıt niteliği taşımaktadır. Teskilatı Mahsusanın kurulmasına önayak Teşkilatı kurmakla yükümlendirilen olanlardan Enver Paşa Eşref Kuşçubaşı 1962'de yazarafelsefik bir değerlendirme yapmış: "tçimizde kimsenin kaybedecek bir şele belirlemiş: "îç güvenliği sağlamak, devletin varltgı yi yoktu. Davamızın haklı olduğuna ve çalışmalarımızın mıımkun olduğuna için hayati önemı olduğu dusunulen Türkçe konuşan azınlığın süregelen ha ınanmtşttk. Sonunda kazanamayacak ktmtyetini korumak ve Osmanlı Devle oluşumuzu gözardı etmeye meyyaldik. tı 'nın dahafazla toprak kaybetmesini en Hiç değilse, savaşın sonunda etra/ımızgellemek. Teşkilat, Osmanlı Devleti'nin dakidunya çökmeden, ufak tefek birkaç savunmak için kullanılabilecek her türlu zafer daha kazanabiltrdik..." Bu görüşaracı kullandı. Müslüman dayamşması te haklılığın ötesinde bir doğruluk panı güçlendirmek için îslam birlığipropa yıvardır. gandası, Osmanlı sistemini hangt grupla Teşkilatı Mahsusa üyelerinin bazırın ve ideolojilerin tehdit cttiğini açtğa çt ları Milli Mücadele'de, Anadolu ITü karmak için casusluk, duzenlı ordu bir kumeti'nin tmrinde çalışmış (iinlü liklerine yardımcı olmak ya da onların M.M. Grubu'nu kuranlar bu kişileryerinialmak için çete savaşı. dir); bazıları da îstanbul'a hizmet yoBirinci Dünya üavaşı sırasında, teşki lunıı seçmiştir. Bu kişiler daha sonra latın görcvi, duşmana karşı askeri ve pa ihanetlesuçlanmış; kimileri de "yüzelramiliter harekallar gerçekleştirmek, lilikler" arasına sokulmuştur. Kuşçubaşı Eşref in değerlendirme imparatorlukta asayişi korumak, Müslüsiyle;"istihbaratçı filozof değildir, politı manların çok sayıda bulunduğu îtilaf kacı gıbi de davranamaz. Yalnızca uluDevletleri sömürgelerinde ayrıltk tosalçıkarlardogrultusundagorev yapar." humları ekmektı ."(s.9) Bu teşkilatın ajanları, sorumlu olYurtseverliklerinden en ufacık kuşdukları devlet otoriteleri gibi, gelcnekku duyulamayacak bu örgüt elemanlasel Osmanlıcılık düşüncesipe sözde rı çok geniş bir coğrafyada görev yükbağlılıklannı gösterseler de, teşkilat Islenmişlerdir; Bulgaristan, Trablus, lam Birliği ve Pan Türkizm ideolojisi Bingazi, Mısır, Irak, Suriye, Lübnan, ne dayanıyordu. Felsefe tutarsız olunIrak, İran, Afganistan, Türkistan ve ca, ajanlar, millice de yurtsever de olhatta Hindistan'a kadar... salar, trajedi yaşamak zorunda kalmış"Teşkilatı Mahsusa" 1918 yılında lardır... • dağılıncaya kadar, sınırlı başarılargöstermiş fakat savaşın genel gidişini ve Teşkilatı Mahsusa /Dr. Philip H. sonucunu etkileyememiştir. Enver Stoddard /Çev.Tansel Demirel /Arba Paşa genel straleji içinde teşkilatı kurYayınları/208s. ma kararında isabetli davranmışsa da, C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 2 0 1 SAYFA 20