Katalog

Stefan Zıveigın "Dünya Fikir Mimarlari'ndan... Kendi Hayatının Siirini Yazanlar Türkiye İş Bankası Yayınları arasında yayimlanan "Dünya Fikir Mimarlan" üst başlığını taşıyan ve Stefan Zweig'ınyazdığı üçciltlik kitabının "Kendi Hayatının Şürini Yazanlar" adlı üçüncü cildinde Casanova, Stendhal veTolstoy anlatılıyor. kabilir, ama ancak birtek alandabunu en iyi şekilde yapabilir. Otobiyografide. tlk bakışta, bir yazar için en tabii ve en kolay görevin kendi biyografisini yazmak olduğu sanılabildi. Ancak tarih bize göstermiştir ki, sıradan bir otobiyograf, hiçbir zaman tesadüfen yaşadığı olayların tanıklığını yapmaktan öteye gidememiştir; psikolojik imajın, yani iç dünyanın portresi• j II Stefan Zvvelg dü daha vardır insanda: Bize, utanç duygusunun sesi ile seslenen ilkel bir kendini koruma ve gizleme isteği. Anlatılan şeylerin doğru olup olmadığı insanın aynı zamanda hem tanık hem yargıç, hem savcı hem avukat olan, kendi Ben'inden başka hiçbir kimse tarafından denetlenemediği için, son derece seyrek olan bir cesareti bulunup bulunmamasına bağlıdır. Stendhal ve Tolstoy gibi iki büyük adın yanında Casanova'nın işi ne? Zweig, "Hayatı boyunca göstermiş olduğu cüret sayesinde sefü bir komedyenin oğlu, sabık bir papaz, bir asker kaçağı, kâğıt oyu evirmen Dr. Ayda Yörükân'ın çok isabetli scçimi ve eşsiz Türkçesi ile 1990'da sunduğu kitap, son günlerdc üçüncü baskısını yaptı. Daha önce okumamış olanlar için çok çekici bir arkadaş olabilir. Yayıncı olarak İş Bankası'nı da seçiminden ötürü kutlamak gerek. Yörükân'ın dipnotları, örneğin mitolojik kahramanlar ve olaylar Ü7orine yaptığı açıklamalar kitaba ay rı bir zenginlik kazandırıyor. Zweig, eserinin amacını, "içe dönük sanatçı tipini ve onun temel sanat biçimi olan otobiyograf iyi ışığa çıkarmak" olarak belirliyor. "Onlar kendi sanat larının temel görevinin, büyük evreni, hayatın ya da varhğın bütününü anlatmak değil, dünyanın önüne kendi benliklerinin küçük evrenini açmak olduğunu içgüdüleriyle sezmişlerdir: hiçbir gerçek onlar için kendi varlıklarının gerçeğinden daha önemli değildir", demektedir. Zweig'a göre Casanova, kendini anlatmanın ancak ilk basamağını, en alt ve en ilkel basamağını, yani safdil bir otobiyografiyi simgelemekte, Stendhal ile birlikte insanın kendini anlatması bir üst düzeye, psikolojik bir düzeye ulaşmaktadır. Tolstoy'un canlandırdığı tipte ise, Stendhal'in manevi içe bakışı, aynı zamanda ahlâkî ve dinı bir açıdan kendi kendini anlatmakla, en yüksek noktasına ulaşmıştır. Kendi portresini çizen sanatçı tipi bütün edebi sanat türlerindeortaya çıC U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 1 9 9 c EM PROF.OR. JAirBAVSAl nın dışa aktarılması ise anlayışlı, usta sanatçıların varlığını gerektirir. Otobiyografi, yazarından kahramanlıkbekler. Çünkü.kendisinde var olan şeyleri başkalarına iletme içtepisi kadar ilkel olan başka bir içgü nunda hile yapan biri ve ünlü bir çapkın olan bu adarn, imparator ve krallarla sıkı fıkı olmayı ve hayatının sonunda da soyluların sonuncusu olan Prens de Ligne'in kollarında ölmeyi başarıyor; yine aynı cüretle serseri hayali, zamanın kasırgası içerisinde dağılıp gidecek bir parça külden başka bir şey olmadığı halde, ölümsüzlerin arasına girmeyi başarıyor" diyerek olayın şaşırtıcılığını kendisi de onaylamaktadır. Zweig'ın eseri, otobiyografilere dayanan bir biyografya eseridir. Ama ağırlıklı olarak bu otobiyografiler değil Zweig'ın yorumları öne çıkıyor. Casanova için de, Stendhal ve Tolstoy için de otobiyografilerden çok Zweig'ın anlayışları ve değerlendirmeleri ilekarşılaşıyoruz. Yinede, tanıdığımızı sandığımız yazarlar konusunda sunduğu ayrıntılı çalışma, kitabın bitiminde aklunızdan geçirmediğimiz kadar zengin bir bÜgi dağarcığını elimize tutuştunıyor. örneğin Stendhal için öğrendiklerimiz, Casanova'nın durutnundan da daha şaşırtıcı. Stendhal, "yüzüme bir maske takacağım ve ismimi değiştireceğim ve bunu severek, isteyerek yapacağım" diyor. Bir gün bir mektupta, dostlarından birinin onu "alçak bir yalancıdan başka bir şey değilsin" diye şiddeıle suçladığı satırları okurken, sayfanın kenarına tam bir serinkanlılıkla "doğru" diye not düşmüştür. Zweig, "Stendhal kadar yalan söyleyen ve herkesi aldatmaktan hoşlanan pek az yazar vardır; yine pek n7 yazar gerçeği ondan daha iyi ve daha derin bir şekilde dile getirebilmiştir" diyor. Zweig'ın Tolstoy konusundaki yargısı da şu: Yirminci yaşı ile ellinci yaşı arasında eserlerini yaratarak, kaygısız, tasasız ve özgür bir şekilde yaşadı. Ellinci yaşı ile ölünceye kadar geçen otu7 yd boyunca ise yalnızca insan aklının kavrayamayacağı bir şeyi, hayatın anlamını kavramak ve öğrenmek için yaşamıştır. "Kendi Hayatının Şürini Yazanlar", Cumhuriyet'in haftada bir sunduğu "Şiir Adası" yanında, ayrıca şiir tadı getirecekbirkitaptır. • Dünya Fikir MimarlarıKendi Hayatının Şürini Yazanlar: Casanova, Stendhal, Tolstoy / Stefan 7.weıg I Çev:Dr.Ayda Yörukân ITürktyetşBankası Yayınları /392s. SAYFA 15 Stendhal