Katalog

Istanbul'u gezmek ve tanımak... Bir kentte yaşamak o kenti yaşamak ve tanımak anlamına gelmiyor her zaman. Murat Bclge kendine has üslubuyla yazdığı kitabında Istanbul'u hem sokak sokak gezdiriyor hem de tanıtıyor bizlere. İSTANIUL CfZI UMitnl Murat Belge AYŞEN ANADOL Tarih Vakfından "htanbul GeziRehberi" C ok kişı, yaşadığı kenti az tanır. Bunun anlaşüır bir nedeni vardır: 'Nasıl olsa bııradu j yım, hir gün gider görürüm' tavrı. Ama söz konusu kent îstanbul ulunca, burıa karşı etkenler de ekleniyor Batılılaşma sonııcu yaşadığımız kültürel ikilik nedeniyle, insanların mekânları da ayrışmıştır bıırada. Peyami Safa'nın bir romanına Fatih/ Ilarbiye adını vermesinin altında bu yatar. Batılı eğitim görmüş kesim şehrin belirli arterlerinde dolaşır ve bunuıı iki sokak ötcsinc gitmez gidince de 'turist' muamelesi görür. Geleneksel kcsimin dc zatcn böyle meraklan ya da böyle bir 'gözii' yoktur." Murat Belge, Tarih Vakfı Yurt Yayınlurı'ndan çıkan yeni kitabı, îstanbul Gezi Rehberi nin önsözünde, bu satırlarla galiba birçok İstanbullu'yu da tarif ediyor. Ve yine bu kitapla "bir gün gider görürüm" tavrını bırakıp bu koca keıui tanıınaya teşvik ediyor bizleri. Çünkü Belge, "sevdiği birçok şeyi başkalanyla paylaşmaktan" hoşlanıyor, "İstanbul'u, ilgi duyup da fırsat bulamayanlara göstermenin iyi bir ta rafı olduğunu" düşünüyor. Çok da iyi yapıyor. Çünkü îstanbul Gezi Rehberi, oldukça kuru ama işlevsel bir adı olmasına rağmen, sadece gezerken değil, okurken de İstanbuJ'u tattıran, insana yaşama sevinci veren birkitap. Kitabı ilk gördüğümde Murat Belge'nin incc, muntazam el yazısıyla yazılmış, kocaman bir klasördü. îtiraf edeyim, arasından Vefa bölümünü çekip bir bahar günü yola koyuldum. O gün dolambaçlı Veta sokaklannda Attf EfendiKiitüphanesi'ninsessiz.kemerli okuma salonunu, bahçesinden hafızı kütb evlerine ıırmanan sarmaşıkları, kiitüphanecinin özenle yetiştirdiği kiipc çiçeklerini, soğuk mahzenindeki kuyuyu keşıettim. Sıradan bir gezintide asla dönmeyeceğim daracık bir sokakta o zarif Vefa Kilise Camii'ni karşımda bııldum. İçeri girip kafamı kaldırınca narteksin küçük kubbelerinde fresklerin olduğunu ama özellikle figürlerin beyaz badanayla örtüldiiğünü gördüm, öfkelendim. Murat Belge'nin sözlerini aktarayım: ".. .Şimdilerde Fatih'in hocası Molla Gürani'ye atfedilen bina, Ayios Theodorusadıyla, 10.12. yiizyıllararasında Yıınan baçı planına göre yapılmıştır, ama bazı parçaları, örneğin cephedeki sütun başlıklan ve kabartmalar daha da yeni olabilir. Bu nartekste bazı freskler yakın zanıana kadar duruyordu, ama şimdi badanayla kapatıldı. Bu durum, Türkiye Cumhuriyeti'nde dini hoşgörünün artacağına azaldığını gös teriyor. Bunu şöyle örneklemek mümkün: Caminin ^cretesinde, üzerinde tavus kabartması olan bir taş kullanılmış. Belli ki, kilise camiye çevrilirken bir yerde bulunan bu taş ziyan olmasın diye alınmış, lslam surete izin vermcdiği için de minare şerefesi gibi gözden uzak bir yerdc kullanılmış. Ama beş yüz yüdan fazla zaman geçmişken, bütün bu süıede orada kalabilmiş olan fresklerin üstünebadanageçiliyor." Murat Belge, İstanbul'u işte böyle gezdiriyordu: sokak sokak, bina bina. Kendi kişiliğini, yorumlarını da katarak, kendine has üslubuyla. Biryandan Tstanhul'ıı tanıyordunuz, bir yandan da kitabın yazarını ve onun îstanbul ile sevgi dolu, zaman zaman duygusal ilişkisini. O zaman, bunun mutlaka bir kilap olması gerektiğini düşünmüştüm.Türkçe'de, tstanbul'ugezdirecek yeterli bir rehber kitap yoktu.Sumner Boyd ve Freely'nin Ingilizce rehberleri ya da Fransızca'daki Gıı ide Blue, yabancı dil bilenlerin işine çok yarıyordu ama bu topraklara özgü o sevecen, sıcak bakış açısından yoksunlardı. Murat Belge'nin el yazıları sonunda ete kemiğe büriindii ve Tarih Vakh Yurt Yayınları arasında yayımlandı. tstanbul Gczı Rehberı, 17 bölümden olu^uyor: Sultanahmet ve Civarı, Surlar, DivanyoluAksaray, Eminönü Cağaloğlu, Çarşılar Bölgesi, Vefa ve Süleymaniye, Aksaray'dan Marmara Kıyısı Boyunca, Ilaliç, UnkapanıZeyrek, FatihÇarşamba Karagümı ük, Vatan ve Millet Caddeleri, Eyüp, Üsküdar, Gâlata Pera, Beyoğlu Yakasının Öteki Semtleri, Boğaziçi ve son olarak Adalar. I lerbirinde scmt haritası veözelligi olan bazı anıtyapılann planlaıı mevcut. Murat Belge, İstanbul'u gezdirmeye Milion Taşt'ndan başlıyor. Sultanahmet'te, Ayasofya'nın karşı köşesinde, Yerebatan Sarnıcı girişinin arkasındaki minik parktaki su terazisini bilir misiniz? Yanında beyaz mermer yarım gibi bir sütun, daha doğrusu bir taş vardır. Pekçoğumuz yıllarca yanından geçip gümıemişjzdir. üysa bu taş dünyanın"sılırnoktası"dır. DoğuRoma İmparatorluğu'nun başkentinde dünyanın başladığı yer, işte bu Milion Taşı olarak kabul edilmiştir. Tabii bi zim de gezimize dünyanın başladığı bu noktadan başjamamız son derece uygundur. Hemen Ayasoiya'yı, Sultanahmet Camii'ni, Haseki Hürrem Hamamı'nı görebiliriz. Bunları biliyorum diyenler olabilir. Peki onlar Euphemia Martyrionu'nu, Talat Paşa Konağı'nı, Aya Maria Khalkoprateia'yı, Mimar Sinan'ın yaptığı Cafer Ağa Medresesi'ni biliyorlar nn? İstanbul Cîezi Rehberi ile insan neler keşfedjyor neler... Diyelim ki Fatih'te Fevzipaşa Caddesi'ndesiniz (Haritaya bakıp neresi olduğunu görebilirsiniz). Cadde boyunca ilerliyorsunuz. Önce Semiz Ali Paşa Medresesi'ni ve 1 lersekli bir devrişnıe olan nükteleri ve şişmanlığıyla ünlü Paşa'nın kendisini tanıyacaksınız. Hemen karşısindaki Zincirli Kuyu Camii'ni yaptıraıı başka bir Ali Paşa'nın II. Bayezid ile Yavuz Selim arasında nasıl tarat olduğunu, 1 lattat Rakım Efendi'nin güzel barok türbesini anlatıyor Murat Belge. Sağa kıvrıldığınızda I lalil Efendi Medresesi ile Uçbaş Camii'ni keşfedin; Evliya Çelebi'nin "İJçbaş" gibi garip bir adın ne reden geldiğini anlatmasını okııyıın. Yine Fevzipaşa'ya çıkıp ilerleyin. Nişancı Mehmeı Paşa C'anıii ve Külliyesi gibi çok güzel bir klasik dönem yapısına geleteksiniz. Mutlaka gezin bu camiyi, kitabın açıklamalarını da okuyarak. Bambaşka bir mckâna geçelim. Beyoğlu'ndayız. Tünel'den Galatasaray'a doğru giderken, diyelim ki Postacılar Sokağı'na s.ıprık. Solda Dutch Chapel var. Rum Ortodoks din adamı Lukaris'in Kalvinizme nasıl ikna edildiğini öğrenip biraz aşağıdaki Fransız St. Louis şapelini, İstanbul'daki bu en eski Katolik kilisesini görelim. Glavanilerin apartmanını, Eski İspanyol Elçiliği'ni, İspanyol Fransiskenlerini, biraz ötede Palazzo di Venezia'yı keşfedelim. (^asanova'yı analım, bu küçük İtalya'dan meydanın öbür yanındaki küçük Fransa'ya geçelim. Biitün bu sokaldarda, meydanlarda zaman içinde yolculuklar yapalım, lstanbul'un zenginliğine birkere daha şaşalım. Murat Belge'nin sözleriyle, "Bu kitapta, işte bütün bu anlattıklarımın ve anlatmayı unuttuklarımın karışımı var. îstanbul Gezi Rehberi/ Murat Bel ge/ Tarih Vah.fi Yurt Yayınları/ Utanbu/,1W3,27()sf. S AY F A C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 9 4