Katalog

0 K U R L A RA TÜYAPU.htunbul Kitap Fuart türn hızıyla surüyor. Etkinlikler birbiritıi kovalıyor, kitapseverler standlar ve konferans salonlan arastnda mekik dokuyor. Geçen sayırmzda fuara ihşkin türn bdgileri ıddştırmayıi çalışmışhk sizlcrc. Elbctte ıtfaktcfck chsiklenmız oldu. ()megın 1 tırhtye Yazarlar Sendikdsı 'nın standındaki inıza. günlerini duyuramadık. Ama bu bizdençok, Scndikamn programım bize ulaşlıramamasından kaynaklandı. Birde isterdik kıtüm yayınevlerinin hazırladigı küapları okıırlanmıza duyurabtlelim. Ama yayınevleri bizim gösterdigimiz özeni gastermedi kendi küdplan için. Bu sayımızda geçen sayımızt hazırladıktan ionra elimize ulaşan UstelerıvcTYS'mn 1114 kastm arasındaki imzu günlerini yayımhyoruz. Bu sayımızın kapak konusunu dafuarm ana temast "Çocuk ve kitap "a uygun olarak Faztl Hüsnü Dagİarca ve çocuklar için yazdtğı şiirlere ayırdık* Hepinize bolküaplı günler Pencerelep Pencereler... Tan Oral'dan güçlü bir soluk... Pimapen Kültürevi'nin katkılarıyla gerçekleştirilen "Pencereler" albümü çizgileriyle sözsüz iletişimin tadını taşıyor. Albümden Aykut Köksal'ın yazdığı önsöz'ü sunuyoruz sizlere. AYKUT KÖKSAL daki nedensiz ilişkinin yerini alataktır. Artık bir ağaç ya da ırmak betimi yalnızca modelin gerçekliğini aktarma peşindedir. Farkli boylarda betimlenmiş iki Hgür ise modellerin de farkli boylarda olduğu anlamını taşımaktadır. 20. yüzyılla birlikte rebim yanılsama tutkusundan kurtıılur ve modelle betim arasında yeniden zorunsuz bir ilişki çıkarortaya. Ne varki bu kex zorunsuz ilişkiyi belirleyen toplumsalAolektit anlamlandırma değil, sanatçının kendi kurmaca dilinin belirlediği gösteren/gösierilen ilişkisidir. Paul Klee'nin Bauhaus yıllarındaki çalışmaları arasında yer alan îp C.ambazı, modelin gerçekliğiyle değil iki boyutlu düzlemin gerçekliğiyle ilgilenir. Tanı bu noktada, karikatürle, yüzyılın saııatı arasındaki örtüşmeye tanık oluyoruz. Aslında karikatür, dalıa başından beri söylemini modelden uzaklaşma üzerine kurmıış, sözünü de modelden ıızaklaşarak yarattığı yeni anlam katmanlarında aramıştır. Gonıbridı, 16. yüzyıl sonlarında, karikatürün öncülerinden Caracci kardeşleıin, modellerinin yüzlerini hayvanlara ya da cansız nesnelere dönüştürdüklerini belirten yazılı kaynaklardan söz eder. Karikatiirü 2ü. yüzyıl sanatı içindcki yerine oiurtan ürünler bu uzaklaşmayı zorunsuz bir ilişkiye döniiştürecektir. İşte, Tan Oral'ın 19631964 yıllarında çizdiği Pencereler dizisi, 2ü. yüzyıl karikatiirü •W) teren (her İki anlamiyla da) yerinde durınakta ama gösterilen değişmeye başlamak tadır. Değişim süreği, anlamı ortadan kaldırma ya da karşıtına dönüştürmeyle gerçekleşir: Pencere bir taş örgüyle kapatılmış ve var olma nedeni olan duvarın bir parçası olmuştur, betimleme düzeyinde varlığını sürdürmcsine karşın (iç ıııekânda gerinerek uyanan kişi bu sürdürmenin bir başka anlatımıdır), yapı ögesi olarak tanımladığı işlevi yitirmiştir. Bunun sonucunda pencere betiminin taşıdığı gösıeren/gösterilen ilişkisi nedensiz bir ilişkiye dönüşmüş, Tan Oral'ın taşıdığı yeni anlam bağıyla yeni bir gösterge ortaya çikmıştlr. Bir sonraki karikatürde pencere yeniden başlangıçtaki işlevine dönecekt pencere önündeoturan kişi dışarıdaki ağacı ve güneşi seyretmektedir), ancak iz dileriz!... TURHANGÜNAY imttyaz sahibi Berln Nadi < Basan ve Yayan Yenıctın Haber AJansı Basın ve Yayıncılık A.$. Genel Yayın Yönetmeni' özgen Acar' Genel Yayın Koordlnatoru Hlkmet Cetlnkaya Genel Yayın Danısmanı.OrhanErlnç Yazı Işlerl Mudurlerl Aydın Engln (Sorumiut, ceiaı Ba$iangıc <>YayınYönetmem Turhan Cünay GrafıkYönetmen.DlleK llkorur Reklam Rehalşıtman C U M H U RIY E T K İ T A P T/M Sanat tarihinde heıimleme'mn seruveni, bizi Tan Oral'ın pencere çizimlerine ulaştıracakipuçlarıverebilirmi:>Deneyelim. Claude LeviStrauss, bir Afrika heykelciğinin modelde olmayan bir anlam taşıdığını söylcr. Gerçekten de, tarımsal dönem sanat üretimi, gösterenle göslerilen arastnda ne densiz hir ilişki içerir ve bu özelliğiyle dilsel yapıya benzer bir yapı oluşturur. Rönesans'a varana dek betimleme, modelin gerçekliği yakaiamayla ilgilenmez ve kendi anlamlama dizgesi içinde, kendi özel gerçekliğini oluşturur. Bir Bizans mozaiğinde, betimleyicinin bakı$ açısından eş uzaklıkta konıımlanan İmparator ve İsa figürleri, birbirlerinden son derece farkli boylarda resmedilmiştir. îsa'dan oldukça küçük gö^terilen İmparator'un boyu, bizc modelin gerçekliğini değil, betimlemenin Bizans ikonografyası içindeki özel anlamını anlatır. Sanat tarihçisi Uşun Tükel, Matrakçı Nasuh'un Irak Seferi minyatürlerinde kesintisiz akan ırmağın, topografik gerçekliğin aktanmı değil, minyatürleri birbirine bağlama işlevi taşıyan bir ögenin ırmağa dönüşmtiş hetimi olduğunu belirtir. Rönesans'la birlikte, betimleme, modelin olabildiğince yakınına diişme kaygısını taşıyacaktır. Başka bir dcyişle, modelle betim arasındaki, yanılsama yaratmaya dayanan zorunlu ilişki, gösterenle gösterilen arasınS AY l 1 9 4 nü tepe noktasında yakalıyor. Pencere betimini ana izlck seçmiş bir dizi karikatürden oluşur Pencereleı. Tanıdığımız bir yapı ögesidir pencere ve mimari bir gösterge olarak belirli bir işleve gönderme yapar. Tan Oral önce bu yapı ögesiyle işlevi arasındaki göstercn/göstcrüen ilişkisini sınamaya başlar: Dizinin ilk karikatürlerinde pencere, işleviyle de penceredir ya da iç mekânla dış mekân arasında görsel bir geçit. Pencerenin önünde duran ve dışarıyı seyreden kişi, pencerenin bu işlevini bir kez daha gösterir bize, Tan Oral ise aynı anda bu geçiti ııygulamaya hazırlanmaktadır. Bir adım sonrasında, görsel geçit bir örtüyle kapatılacak ama seyretmc eylcmi sürecektir, başka bir deyişle gös leyici/okur başa dönmeyecek, artık pencereyi farkli bir gösterge olarak kavrayacaktır. Burada Tan Oral'ın büyük bir ustalık taşıyan kurgusıına tanık oluyoruz: Pencereyi yeni gösterge kimliğiyle ele almadan önce, yalnızca zorunlu anlam bağını taşıyan bir karikatür gösteriyor bize ve biz yine de karikatürlerdeki yeni anlam katmanlannı okumaya hazırız. Tan Oral otuz yıl öncesinden taze ve güçlü bir soluk getiriyor bugüne ve karikatürün hangi anlam boyutlarına ı •' <şabileceğini yeniden gösteriyor. Yeniden düşünmeye başlamak için çok mıı geç yoksa? • " Pencereler..."/ Tan Oral/Arkeolojıve Sanat Yayınlart Sanat Albümlerı Dizisı'I'108s. S A Y F A 3