Katalog

Mandel güzel seyler anlatıyor BEKIR TARIK Ernest Mandel'den "Çagdaş Toplum ve Marksizm" arx, kapitalizmin belirlcyici ozellikleri olan, "Ekonomi Politik"i, "Artı Değer'i, "Piyasa"yı ve bunlarla beraber anlama kavuşan "Sınıflararası Çelişki"yi ortaya çıkardığı, eleştirdiği ve çözümlerini sunduğu için bir politikacı olmaktan öte, bilim adamı olarak da ne denli büyük olduğunu kanıtlamıştır. Bu yönden bakddığında, sadece Marksistler için değil, hangi ideolojide olursa olsun, bir nebze bilime bulaşmış herkes için Marx, gerçekten de büyük biridir. (Bunu teyit eden bir sürü burjuvaşahsıntanıklıklarıortadadır.) Ernest Mandel ise öncesinde Marx yaşadığı için olsa gerek, kapitalizmin bütünsel yapısının temel taşlarım ortaya çıkartmak zorunda kalmadan yeni dururnlardaki değişimlerini teker teker tespit ederek, belki de yirminci yüzyıl için Marx kadar önemli bir bilim adamı olmuştur. (Bunun teyidini de, farklı siyasal eğilimler taşıyan nice teorisyenin yazılarından bulmak mümkündür: Ikinci Marx adı bile takılmıştırMandel'e.) Ünlü "Late Capitalism" (Geç Kapitalizm) kitabının ve te/.inin sahibi olan Mandel günümüzde sadece Marksistler için değil, bir ucu postmodernizme kadar uzanan bütün ideolojik ve politik akımlar için de önemlidir. Çünkü, hangi ideoloj'k veya politik noktadan olursa olsun, yaşanan dünyayı açıklamak için Mandel'e başvurrnak zorunludur. İkinci Dünya Savaşı sırasında, Naziler tarafından iki kez tutuklanan Mandel, asıl ününü ve önemini iktisat yazılarıyla ortaya koyarken, "Hoş Cinayet" adlı yapıtında da polisiye romanlara yönelik ilginç bir incelemenin sahibi olarak karşımıza çıkar; bir devrimci Marksist olduğu kadar, gerçek bir entellektüeld ir de. Berlin Hür (İniversitesi'nde profesörolanJohannesAgnoli, 1980yılında Mandel'le hemen her konuya değinen, yaşadığımız dünyanın mevcut durumunu ve olası ahvalini sorgulayan bir söyleşi gerçekleştirmiş. Aslında, bir söyleşiden öte, tartışmayı çağrıştıran bu ikili konuşma Türkçe'ye de çevrildi. Nail Satlıgan gibi bir bilim adamının titiz ve başarılı çevirisiyle. (Hemen hclirtclim; Satlıgan, gerçekten de titizliğiyle şaşırtıyor okuyanı, çünkü yazarS AY F A M Berlin Hür Üniversitesi'nde profesör olan Johannes Agnoli, 1980 yılında Mandel'le hemen CAGDAŞTOFLIM her konuya değinen, yaşadığımız dünyanın VE MARKSİZM mevcut durumunu ve olası ahvalini sorgulayan bir söyleşi gerçekleştirmiş. Aslında, bir söyleşiden öte, tartışmayı çağrıştıran bu ikili konuşma Türkçe'ye de çevrildi. Nail Satlıgan gibi bir bilim adamının titiz ve başarılı çevirisiyle. Err.est Mande! sandıklanmızı tekrar gözden geçirmemizi gerektiren.uyaran ve birbaşka bakış açısı için imkânlar yaratan Mandel'e kulak vermemizde fayda var: "popper, Marksizmin bilimsel olmadığını, çünkü bu öğretinin belirleyici bölümlerinin ampirik açıdan sözümona doğrulanabilir olmadığını, dolayısıyla çürütülebilir de olmadığını iddia ederken haksızdır, yani Marksizmin, kendisi tarafından icat edilmiş bir yorumuyla polemik yapmaktadır, Marx'ın kendisi tarafından formüle edilmiş olan öğretiyle değil. Bu düpedüz yanhştır. Marx'ın "tarihselciliği" ampirik olarak ispatlanmış ve ispatlanabilir bir tarih açıklamasıdır." 1980'de yapılan bu ilginç söyleşi aradan geçen ydlarboyunca değişmiş olan birçok duruma rağmen geçerliliğini, önemini koruyan saptamaları içeriyor. IV. Enternasyonal'in belli başlıönderlerinden biri olan Mandel, gerçek bir materyalistin yorumuyla daha o günlerden geleceği görmeyi başarıyor; ortada hiçbir yıkım tehlikesi yok gibi görünürken söylediği şu sözler oldııkça önemlidir: "Günümüzde yaşadığımız, ların kitap boyunca alıntı yaptığı her metnin Türkçe'deki baskısıyla karşılaştırmasını yapmış. Bütün dünyada çevirmenlerin uyması gerekli olan bu anlamlı kuralı, Satlıgan sayesinde Türkçe çeviri yapanlar da öğrenir diye umuyoruz.) Marksizmin bunalımda olup olmadığına dair sözlerle haşlayan söyleşi, felsefeye, yeşile, kızıla, işçiye ve kültüre, yani bir söyleşide girilecek ne kadar kulvar varsa hepsine girerek devam edilen ve sonıında da yazarların birbirlerinin söylediklerine karşı ekledikleri şeylerle bkiyor. Kitabın en önemli ve heyecanlı bölümleri, bilimsellik üzerine Deleuze, Popper, Guattari, Baudrillard ve Gotard gibi, her biri bizde de tanınan, okunan düşünürlere karşı Mandel'in sert eleştirileriyle, her iki yazarın da hemfikir olarak cepheden eleştirdikleri Yeşil Hareket'e dair olanlar. Adı geçen düşünürlerin bilimsellik adına Marksizmi eleştirirken nasıl da dogmatik ve tarailı (burjuvazi saflarında) olduklarını ve sözde kapitalizme muhalif olan yeşillcrin de savundukları itibarı ile nasıl gerici olduklarını okurken şaşırnıamak elde değil. Bildiğimizi Marksizmin bunalımı değil, kapitalizmin ve Stalinciliğin, Batı'daki ve Doğu'daki bürokratik egemenlik sistemlerinin paralel bir bunalımı." Kapitalizmden yana şikâyeti olanlar; Stalinizm dışında da bir sosyalizmin olabileceğine inananlar; özgürlük için güzel düşler kuranlar; hâlâ içlerindeki umudu koruyanlar; Mandel sizlere doğrukonuşuyor.dinleyin! • Çağdaş Toplum ve Marksizm/ Ernest Mandel/ Goruşen:). Agnoli.I Çevtren Nail Satlıgan/ Kardelen Yaytnları/ Haziran'9}/U2s. C U M H U R İ Y E T l h v KİTAP A S A YI 1 9 0 ** •* • I