Katalog

Sencer Divitçioglu'nun kitabı: Geçivermiş Gelecek İlerleme degil yer değiştirme ALİAKAY Geçivermiş Gelecek / Sencer Divitçioğlu / Baglam Yayınları Sencer Divitçioğlu Geçivermiş Gelecek kitabının ük makalelerinde iktisat ve sosyal yaşam ilişkilerine değinmis. ve döneminin de "söylemsel okışumunun" etkisiyle evrimci bir tarih anlayışı içinde makalelerini yazmıştır. Bu ba kımdan, makaleler o dönem (19601965 yılları) topkımlarının bir noktadan ileri bir noktaya doğru evrildiği yılları kapsamaktadır. Gerek Hegeİ'in (Divitçioğlu, s. 17'de Hegel'in yenidentamlaşan kavramını kullanıyor) gerek Marx'ın (ne kadar Hegel'i aşmaya çalışırsa çalışsın, sonunda evrimci bir tarih anlayışını sürdürmüştür) etkisini ikinci makalede görmek mümkündur (iktisadi sorun, sistemler ve sınıflar 11964J) Bu makalede insannesne veya insaninsan ilişkisi irdelenmiştir. Me kanik ve diyalektik Marksızm tartışmalarının ana temasını oluşturan bu ilışki, Althusser'in insannesne üzerine kuru lu diyalektiğinin dışlanmaya çahşddığı, adına mekanik Marksizm denilen, diyalektikçilerce eleştirilmesinı konu etmişti. Divitçioğlu aynı makalede bu ilişkiyi irdelemiş (s. 14) ve evrimci bir tarih okuyuşunu geliştirmiştir: "Emek sürecı ile hayvanlıktan kurtulan insan, tarihsel gelişımıni, ancak toplum içinde gerçekleştirir" (s. 14). Divitçioglu'nun bu makaleleri özellikle toplum ve bireyin ekonomik sorunsalı üzerine kurulmuştur. Gerek kapitalist, gerek sosyalist sistemler, gerekse karma ekonomi (s. 35) üzerine analizleri okura önce "son kertede" ekonomik belirleyicilik ilkesinin hâkim olduğu izlenimini bırakmaktadır: "Artığın devletleştirilmesi, millileştirilmesi, yahut denetlenmesi analizı aksatmaz lstenilen sadece artığın devletin karar alanında, bireyin geliri ile kar^ılayamayacağı ihtiyaçlarının tatmininde kullanılmasıdır" (s. 32). "Her iktisadi sistemin ekonomideki kaynaklarının mülkiyet tarzına göre tanımlandığı doğrudur" (s. 35). Fakat bunun yanında "ustyapı tahlillerinin" öncellığınden bahseden Divitçioğlu (s. 70) yapısalcı, Althusser'cı "eklemlenme ve üstbelirlenme" kuramlarına yakın analizlere doğru yol almıştır (19661969 yıllarındaki makaleleri). Bütün bunların dışında: "Politika altyapıyı oluşturur(s. 100)gibibircümlejleyepyeni bir fikir ortaya çıkar. Bunların dışında bir zamanların en tartışılan konularından biri olan Asya tipi üretim tarzı (Sermet Matbaası 1967) tartışmaları önemlidir. Doğan Avcıoğlu ile Yön dergisinde 1966 yılında yapılan tartışma güriümüzde sorunsallığını hâlâ tam olarak korumaktadır. Bu konu yeniden guncelleşebilir; Sovyetler'dekiveDoğuBloku'ndaki"yapısal çözülme", tarihi ve sosyolojik düzeyde (ATÜT)'ün de tartışma dışı bir konu olmasını getirse bile (Her ne kadar soylenecek ne varsa söylenmiş olsa bile "Devlet duzeyinde savaş makinesinin durumu nedir?" sorusu antropolojinin sorusıı olmaya devam etmektedir). Bu konu azgelişmişlik ve gelişmişlik gibı düzçizgisel bir tarih anlayışı kapsamında değil, ama tersine devlet aygıtının evrimsel olmayan, ortaya "ani" çıkışı (UrDevleti) düzeyinde incelenebiîir. Divitçioglu'nun tdris Küçükömer uzerine yazdığı makalede artık antropoloji ağırlıklı bir iktisat terminolojisi hâkim olmaya başlar ve "evrimci" tarih bir yana bırakılır. Tarihi antropolojiyi öne çıkarır: "İdris'in ( ..) Türkiye Cumhuriyetı sosyal kuruluşlarını incelerken hiçbir surette Ortodoks Marksist olmadığı, 'tarihin evrim yasalarına' iltifat etmediği bilinmektedir" (s. 92). Üretim güçlerinin "özerk belirleyici rolü" ortadan kaldırılır (s. 92). Osmanlı toplumunda "ilerlemeler yoktur. Ama bu demek değildır ki, toplum kesinkes durağandır. Hayır o battal bir süreç içinde devinir; ancak yekinerek" (s. 92) Divitçioğlu "Küçükömer'ın ilerıci ve gerici kıstaslarının Batıcı ve Doğucu olmakla 18. yüzyılda bütünleştiğini söylediğinde evrimci düşüncenin Batı'dangeldiğini vurgular (s. 92): Küçukömer'in "modelinin bütüncül toplumla ilgilı olan bölümü tarihsizdir. Bu bakımdan onun toplumu çevrimsel ve zaman tersinmezdir" (s 110). Tüm bu süreç ise Divitçioglu'nun araştırma sahasındaki deplasmanıdır (yer değiştirmesidir); Bağlam Yayınları'nın yayımladığı makaleler kitabı bunu çok iyi yansıtmaktadır. 4 Geçmişe ve geleceğe J ışık tutacak belgesel f INTER YAYINLARI | l u X» I T«>l ^ I V SOSYAL LD1ZIHI 4 UBITBK ' İ N NESÜ TÜİCENİyOR" (JiyORİAR. İNANMAyiN ! 'İARA RAqMEN KARCJEIENIER yAŞAyACAİC 14000 15000 13000 15000 15000 21 000 30 000 30 000 30 000 34 000 30 000 30 000 Î 7 000 27 000 27 000 30 000 34 000 24 000 26 000 35 000 16 000 21 000 17500 24 000 18 500 46 000 28 000 21000 45 000 10000 17600 13000 35 000 40 000 40 000 21 000 24 000 26 000 34 000 25 000 21 000 27 000 27 000 I ENINIZM DIZISİ • LENİNİZM NEDİR? I D*I«K . PROLETER DEVRİMİNTEORİSİ 2 0ta •PROLETARYAOlKTATORLÛdÛ 3 DWI«t . SOSYAÜST INŞANIN ZAFERİ UÖRUNA MÜCADILE 4 DofMf . TARIMVE KÖYLU SORUNU S D«lt«r • ULUSAL 3ORUN VE SÖMUROE SORUN<^6 Dafttt .ESERLER Stalh Cıll I 19011907 . •ESERLER Stalm Cılt 2 16071913 . . . •ESERLER Slatn ult 3 1917 •ESERLER Stalm Cılt 4 18171920 •ESERLER Staln Cllt 5 19211923 •ESERLER Stalm Cllt 6 1924 .ESERLER Stalm Cllt 7 1925 ESERLER Sttlln CHt t OcakKaum 1926 •ESERLEA Stalln Cllt 9 Ara 1926T«mmuz 1927 'ESERLER Slalln Cılt 10 Agutto»AraHK 1927 •ESERLER SUIn Oll IS SBKP(B) TARİHİ 1931 MATIRYALİZM VE AMPRlOKRlflblZM I l«nln . ^.»..ffi .MATERYALİZM VE AMPRlOKRhhSIZM II Lanh ,.„., .. • POLİTİK EKONOMİ Dera Kitabı Cllt 1(1955) .SENDİKALAR U2EHİNE I MUHAREBE OLARAKOREV Lotovaky •SENDİKALARUZERİNEII MARX VE SENDİKALAR L«ovei<y • TARİH ÇARPmCILARI SSCB Ent Buotu SUIIn • PARTt KONGRE RAPORLARI MatonKov Kıuşçvv . ÖROUTLENME ÜZERİNE LonmSlalın 3 Batkl KADIN VEbO&YALİZM A B«t>«< (Tam M«tın) KA0IN SORUNU UZER INE MELS Ko.ninl.rn ve C ZDtkln 3 B U . . . •KADIN SORUNU UZE SEÇMEVAZILAR ' ZMkın 2 Baafcl •POLEMİK (l963)(DokuıYo^ml . • PROLETARYA DIK TARİHSEL DENEYİMLERİ „ . FRANSIZ DEVRİMİNİN KlbA TARİHİ A Soböul • ANTI SEMITİZM v« VAHUDİ SORUNU I Rannap • YAHUDIUuİN ÇÖKUŞU Otto HoHar ..,„ ..„„„„„ . LENİN OEN ANILAR N KıupsRaya (3 Kıtnp Buatada) • BİRÇOK HAYAT YAŞADIM A KoHontaı (OtoblyogıaH) . SELAM YAŞAM ATEŞİ Nıkolal Otlıovıkl . ÇİN HALKININ SAVAŞI Agnea Smad«y TOPRA0IN KIZI Agns. SmaOtoy .. .. DEVRIM YILLARI 190S 3 Mahtjavakl (Tarttil R6mm) UYE MISİN7 ÛYEMİYDİN7H Kml • ÖZOURLUK P VVahlftu (Ruman) • BRECHTİN LAİ I U 5 U F 1 B«>mu |D« H Bunça) (Bıyogtall) KILLARI YOLUNMUŞ MAYMUN Ounny Dal (Ro»>an) ^ ^ nv I MrıMınH Knıtnt Ouç< I IYA T ) A l IIMIy* »I T F M M t M ^>3O InıJlrlfnll olavafc 1OO OOO tlradBn f * s l a sloı IMAdr No hj P o t U Ç«* to«rı All Yavt lınvnU nuıkbii KARDELEN YAYINLARI Gcçmişi anlayan, geleceğe bağlayan kitaplar yayınlıyor. Gülnur Sayran/Nesrin Tura Kadının Görünmeyen Emeği Lev Trotskiy Marksizmi Savunurken Sungur Savran Türkiyede Sınıf Mücadeleleri > Lev Trotskiy Geçiş Programı Lev Trotskiy Sonuçlar ve Olasılıklar Kırdelen Yayınlaıı,Nakılb«nlSokak49/3 SuHanahmel ISTANBUL Tel • 516 84 54 4 gelişti ?.. Gençlik, isteklerinde 2 w haksız mıydı ?..Gençliği f B sindirmek isteyenler kimlerdi ?.. 4 ^ ALTIN KİTAPLAR J S A YF A 2 CUMHURİYET KİTAP SAYI 81