Katalog

Ankaralı ressamlar Türk Resminde Ankaralı Sanatçılar / Zahit Büyükişleyen Sanat Yapım Yayıncılık, Ankara İNCİ/UML İstanbul her zaTurk man ülkemizdeki Resminde Ankara lı sanat ve kültür etSanatçılar kinliklerinin merkezi olagelmiştir. Sanatçılarca bir anlamda başkent sayılmış, tarihi, doğasi, toplumsal ve sanatsal ilişkiler bütünüyle çekiciliğini korumuştur. Ö t e yandan Ankara, resmi başkent olduğu 1923'lerden başlayarak cumhuriyet hükümetlerinin kültür politikalarının merkezi kimliğini üstlenmiş, böylece pek çok sanatçı tarafından suyun başı kabul edilerek önem kazanmıştır. tstanbul'da yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde saray sanatının bir uzantısı gibi görünen resim sanatımızın bu yıllarda Ankara'ya yönelmesi, birçok sanatçının resmi görevlerle başkente yerleşmesine neden'olmuş, bunların çoğu ömür boyu Ankara'da kalarak kendilerinden sonra gelen ressamlar kuşağım etkileyip bir "ekol" yaratmışlardır. Cemal Tollu, Nurullah Berk, Zeki Faik İzer, Turgut Zaim, Malik Aksel v.b. rcssamlarımız, Zeki Faik İzer'in, 1964'te İstanbul Güzel Sanatlar Aka Plastik sanatlar tarihimizle ilgili bir çalışma demisi'nde açılan "Ankara Ressamlan " sergisi açılış konuşmasında ilk kez adlandırdığı "Resim Sanatımızda Ankara Ekolü"ne bağlı sanatçılarla öncülükyapmışlardır. G ü n ü m ü z d e tartışılması hâlâ süren "Ankara Okulu"nu ve Cumhuriyetten bu yana Ankara'ya yerleşmiş, orada yaşamış ve çalışmış sanatçtları konu edinen bir kitap geçen günlerde yayımlandı. Prof. Dr. Zahit Büyükişliyen'in "Türk Resminde Ankaralı Sanatçılar" adını taşıyan bu kitabı, uzun süren bir çalışma, belge derleme, tarama ve değerlendirmenin ürünü olarak ilgili okura oldukça geç ulaşabildi. Büyükişliyen, konuyu oldukça geniş kapsamlı, ilgiyle ve kolaylıkla okunan bir araştırma olarak kotarmış. Kitap, özellikle ilk bölümlerde plastik sanatlar tarihimizle ilgili unutulmuş ya da karanlıkta kalmış birçok belgeyi gün ışığına çıkarıyor. Ülkemizde görsel sanatlarımızla ilgili yayınların çok az olduğu gerçeği bir yana, kitabın bugüne dek Ankaraİstanbul ayrımı biçiminde sürdürülmüş, ama pek irdelenmemiş bir konuya eğiliyor olması bu ilginç araştırmanın önemini arttınyor kanımca. Ankaralı sanatçılarımız Türk resminin bütünü içinde ele alındığında şimdiye kadar İstanbul sanat çevrelerinde önemsenmeme eğilimi ile yadsınmaya çalışıldılar belki biraz. Oysa Büyükişliyen araştırmasında Ankara sanatçılarının resmimizdeki etkinliklerini, Ankara'da oluşan hareketli ve coşkulu sanat orta ORTA ASYA HALKLARINI NE KADAR TANIYORSUNUZ? ttfNf t Att'iA I w M l!l I J V\ K împaratorluklar Bcşiği Imparatorluklar Beşıgı # RENE CAGNAT ve MICHEL JAN JL Tl •w• Alan Yayıncılık Tel: 511 26 00 Asya'lının yaşama kavgası • Kolonlaştırmada rastlanular • Çöllcrin ve bozkırlann insanı • Kalmukların büyiik acısı • Kazak dcstanı • Dinsel temalar ü/.crine Moskova Pekin çeşitlcmclcri • Milliyeüerin dircnişi • Türkistan ncreye gidiyor? • Sinkiang ya da Çin Türkistanı • "Çinli Salman Rüsdü" olayı • Cengiz Han'ın dönüşü • Yurdundan edilmiş bir halk: Kırım talarlan • Türk Moğol gök tutulmaları ve şimşcklcri • Çinli komünistler ve Milliyetler. ""YENI KITAI' SSCB, Çin ve İslam'ın Arasında Orta Asya'nın Yazgısı mını yaratmadaki çabalarının sonuçlarını konu üzerindeki önyargı ve kuşkuları giderecek, bu yersiz tarnşmaları bitirecek açıklıkta belgeleyip yorumluyor. Zahit Büyükişliyen de Ankara'da yetişmiş ve halen orada yaşamakta oîan bir sanatçı. Şu sıralar Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde Resim Bölümü Başkanlığı görevini sürdürmekte. Kitabın ilk bölümünde Ankara'nın tarihsel, coğrafi ve toplumsal yapısı üzerinde duruluyor ve başkent oluşundan günümüze görsel sanatlar açısından önem kazanması süreci anlatılıyor. Genç cumhuriyetin ve devletin sanat anlayışı ve politikası oluşurken ortaya çıkan tartışmalar, değişik görüşler ve sanatçılar arasındaki polemikler belgelerle yansıtılıyor. O dönemin önemli sanat olayları, yayımlanan dergiler, çeşitli etkinlikler ve sergiler söz konusu ediliyor. Cumhuriyetin onuncu yJ kutlamaları içinde yer alan "İnkılap Resimleri Sergisi"ni Elif Naci, şu sözlerle değerlendiriyor örneğin: "Türk resmi bu sergide bir imtihan geçiriyor ve bütün memleket bu on senelik bakaloryanın neticesini heyecanla bekliyor." Bu sergiyle ilgili olarak Büyükişliyen'in yorumu da şöyle: "Sergi, sanatçılar açısından beklenen sonucu getirmiş gibidir. Salt Maarif Vekâleti 3175 liraya varan bir satın almada bulunur. Bu satınalma eğilimi devletin sanatçıyı desteklemesi açısmdan oldukça önemlidir." O günlerin satınalma rakamları da oldukça ilginç. Halil Dikmen'in bir tablosuna 800 lira, Eşref Üren'e 150, Mahmut Cuda'ya 275 ve Turgut Zaim'e 600 lira ödenmiş' tir. İnkılap Sergileri sonraki yıllarda da sürer ve zaman içinde devlet resim ve heykel sergilerine dönüşür. 1937 yılında Ankara'da yayımlanmaya başlayan AR dergisi Türk resmi üzerine bir soruşturma açar. Dergi böylece devlet ileri gelenleri, düşünürler ve sanatçılar arasında "Türkiye'deki plastik sanatlarm içinde bıılunduğu durum ve sorunlar" açısından bir kamuoyu oluşturmayı amaçlamaktadır. Yaşar Nabi, Burhan Belge, Vedat Nedim Tör gibi isimler de bu tartışmaya katdırlar ve genel olarak "devletin ressamları ve heykelciliği koruması, kollaması, buna karşıük sanatı, Rusya, Almanya ve İtalya örneği belli bir eğilime ya da temaya angaje etmemesi" konusunda fikir birliğine varırlar. O dönemin en şiddedi tartışmaları ise her zaman olduğu gibi soyut ve figüratif çalışan sanatçılarm değişik görüşlerinden kaynaklanmaktadır. Kitabın ikinci bölümünde Ankara'ya yerleşen, burada yaşayan ve çalışan sanatçılar teker teker ve ayrıntılı biçimde tanıtılıp değerlendiriliyor. Sanatçılur dört ayrı gruba ayrılıyor. Birinci grup 1930 kuşağı, ikinci grup orta kusak, üçüncü grup genç kuşak ve dördüncüler de Ankara'ya son yıllarda gelip yerleşenler olarak sınıflandırılmış. Birinci grupta yer alan ressamlar onlarla ilgili dokümanlardan ve 1935'lerden başlayarak Ankara'da çıkan sanat yazıları, gazete kupürleri.katalog, davetiye v.b. belgeleri saklayarak biriktiren Refik Epikman'ın arşivinden yararlanılarak ele alınmış. Büyükişliyen çalışmasına bu değerli arşivin katkısınedeniylehocası Epikman'ı kitabın önsözünde saygıyla anıyor. Yazar, orta ve genç kuşak ressamlarla ilgili değerlendirelerde de belge ve eleştiri yazılarından yola çıkarak her birinin sanatı üzerine değişik ya da benzer görüşlere yer vermiş. Kimi yerde, özellikle genç sanatçılarla ilgili olarak kendigörüşlerinideeklemiş. Bukonuda oldukça nesnel bir yaklaşım içinde olduğu söylenebilir. Bazı sanatçılarla ilgili olarak daha öznel ve sert eleştiriler yapmak kitabın bütünü içinde gerekli görülebilir kuşkusuz. Çünkü salt arşiv çalışması olmaktan kurtaran bir değer katıyor yazarın öznelliği genelde kitaba. Son bölümde "Bozkır ya da Ankara Okulu"nun genel özellikleri üzerinde duruluyor ve Orta Anadolu doğasının sanatçıları nasıl etkilediği konusunda ressam ve eleştirmenlerin değerlendirmelerisunuluyorokura. Bu konuda Turan Erol, "Orta Anadolu doğası, Ankara'nın toplumsal, tarihsel havası ressamlarımızı etkilemiş olamaz" derken, "Salt başkent Ankara, bir üsluplaşmanın ya da okullaşmanın ön koşullarını simgelemektedir" görüşünü ileri sürmektedir. Gene de Zahit Büyükişliyen bu okullaşmanın yerini artık "özgünleşmeye" bırakmak zorunda olduğunu söylüyor kitabını bitirirken. Son dönemde Ankaralı sanatçılarm yeni soluk ve taze kanla İstanbul'dan farklı özgün çalışmalar sergilediklcrine ve araştırmalar yaptıklarına dikkat çekiyor. Doksana yakın Ankaralı ressamın tanıtılıp değerlendirilmesiyanında, cumhuriyet dönemi plastik sanatlar tarihimizle ilgili zengin belge ve dokümanın derli toplu bir çalışma içersindetoplandığı bu kitabın konuya ilgi duyanlar için kayıtsız kalınamayacak önemde bir araştırma olduğunu düşünüyorum. CUMHURİYET KİTAP SAYI 123 S A Y F A 11