Katalog

Mina Urgan'ın sesiyle İngiliz edebiyatı tarihi Pervasız yaratıcılar ORHAN PAMUK tehlikesiyle karşılaşır. İngiliz Edebiyatı Tarihi'nde daha çok yazarları öne çıkaran Mina Urgan, bu tehlikeyi üslubuyla savuşturuyor. Bilimsel, akademik bir dilden çok, "hikâye cdcn" kıvrak bir yazarın diliyle yazması Mina Urgan'a hem yazarların ve cserlerin ruhlarına tek tek girebilme kolaylığını veriyor, hem de daha da önemlisi yazarları birer yüce kişi olarak değil, edebiyat tarihine her selerinde yaratıcı bir şekilde, tuhaf bir şekilde, ilginç bir şckilde cklcmlenen kişiler olarak görmc fırsatını. Bu konııda "ansiklopedik bilgi"nin bile pck sınırlı olduğu bir ülkcdc İngiliz edebiyatı gibi bitmez tükenmez bir ummana giriş için belki de en elverişli, en okunaklı yol bu olmalı. Bugünlerdc çıkan ve bütünüyle İngiliz romanının doğuşuna ayrılan üçüncü cildi cle almadan önce, öyleysc biz de onun gibi yapalım ve eserden öncc sanatçıyı, kitaptan önce yazarı gören Mina Urgan'ı tanıyalıın. Çok kişiscl bir üslubu olduğu, tarihini bu üslubun sihriyle ayakta luttuğu için bunu yapmakta biz de cn azından onun kadar haklı olacağız. İngiliz Edebiyatı Tarihi'nde Mina Urgan'ın sesi, çok iyi bildiği bir konuda çok iyi bildiği biriki yakınıyla ralıat rahat konuşaıı birinin sesidir. Konuştukça, anlattıkça anlatılan konu kadar anlatıcının da saydamlaştığını hissedersiniz. Mina Urgan bazen öfkelcnir, (Daniel Defoe'nun para için çift taraflı casusluk yapmasını anlatırkeıı: "Halk adamlarından oluşan Dissenterler'in safında, Anglikan kilisesini tutan egemen sınıia meydan okurken; hafiye olarak aynı sınıia uşaklık ctmcktc bir sakınca görmedi"), bazcn kcderlcnir, (Coleridge'in yaratıcı güeünü yitirmesini anlalırkcn olduğu gibi), bazcn derin bir şefkat duyar, (yirmi beş yaşında ölen Kcals'in hayatını anlallığı zamanki gibi: "Neredeyse tüm gençlerin ııasibi olan normal bir sağlık durıımu bile esirgendi ondan. Ozlediği küçük hazları hiçbir zaman tadamadı", bazen de bir haksızlık karşısında çok sevdiği bir şairi heyecanla savuııur, (başka konularda da savaş açacağı 1". S. Eliot ve Leavis'e karşı Shelley'i savunması gibi). Her ne kadar akademik dünyadan kupamasa da ("Louisiana Dcvlet Üniversitesi profesörlerinden Lloyd W. Brown Bits of lvory 'Fildişi Parçacıkları' adlı kitabında, Jane Austen'in anlatımında, aslında varolmayan benzetmelcrlc eğretilemclcr bulur,") bu dünyanın içinde kendi efsanelerini de keşfeder, "Büyük Britanya İmparatorluğu'nıı yıkmaya kararlı korkunç bir ifril bekleyenler, bu genç adamın (Shclley) mcleğimsi yüzünü, mavi gözlerini, kıvırcık kumral saçlarını, biçimli incecik bcdenini görüncc şaşkına dönüyorlardı." Bazen çok sevdiğiniz bir şair yazar için olağanüslü güzcllikteki bir cümleyi gelişi güzel söyleyiverir. "Çünkü kimilerinin mııtlu olmaya özcl bir yctcnekleri olduğu gibi, (ioleridgc'in de mul Sunuş K İ T A P T A N B İ R B 0 L II M İngiliz Edebiyatı Tarihi3 / Prof. Dr. Mina Urgan/ Altın Kitaplar, İst. Ocak 1991 / 286 s. / 24.000 TL. / CKK Kod No: 007.547 İngiliz Edebiyatı Tarihi'nin ikinci cildinde bir yerdc, Mina Urgan, Williaın I lazlitt'in, Coleridge üzerine söylediği bir sözü anar: "() boyuna konuşurdıı, siz dc onun boyuna kunuşmasını isterdiniz." İngiliz Edebiyatı Tarihi'nin tatlı tatlı okunuşu, keyif vcrici üslubıı bu sözlcrin Mina Urgan'ın kendisi için dc söylenebileceğini düşünüyorum. Cîüçlü bir hikâye etme yctcneğini yansıtan bu üslupla Mina Urgan, hercdebiyac larihçisinin karşılaştığı öncınli bir soruna yaklaşıyor: Ncyin hikâycsi olmalıdır bir edebiyat tarihi? Yü/yıllar boyunca kitaptan kitaba, şiirden romana, hcr lürlii biçimc vc kılığa bürünerck kendini gösteren, ağır ağır değişerek ilerleycn bir ruhun serüvenlerinin tarihi mi olmalıı'ır cdebiyat tarihi, yoksa tek tek kitapların ve yazarların scrüvenlcrinin tarihi mi? Birincisine ağırlık verirseniz cdebiyat ruhunun yüzyıllar boyunca taktığı maskeleri görmck için yazarlara aldırmadan metinler arasındaki gizli fısıldaşnıaları izlcr, külliirel, siyasal vc cn kötüsü, sosyolojik tarihtcn türetilmiş kavramlardan pervasızca yararlanır, edebiyatı da kendindeıı dalıa yücc bir şeyin aynası ya da türevi duruınuna indirgeycbilirsiniz. Anonimleşen kişilerce yaşatılan bu ruhun seıüvenlerini sıkıcı bulup, Mina Urgan gibi, dalıa çok edebiyatı yapan yazarların tarihine eğilirseni/, tarihiııi/ hit yiice kahramanlar ve yaraııcılar tarihine dönü^me Başlangıcından günümüze dek İngiliz edebiyatı tarihini inceleyeeek olan bu dizinin birinci cildi, Eski İngilizccden başlayarak Restorasyona, yani 1660 yılına dcğin geliyor. İkinci cilt Restorasyon döneminden başlayıp Komantik Çağın sonuna değin gelir. İngiliz romanını bir bütiin olarak elc almak istcdiğim için, üçüncü ve dördüncü ciltlerde, 18. yüzyılın başından başlayarak 19. yüzyıl sonuna dcğin yazılan romanları cle alacağıın. 20. yüzyılı inceleyeeek olan son cilt İngiliz edcbiyatını uzmanlık dalı olarak seçmeyen, ama genellikle edebiyat meraklısı olan okuyucuların belki en çok ilgi duyacakları dönemi kapsar. Ne var ki, değcrler gcrçek anlamda yerleşmediğinden, hangi roman^ının ya da şairin yaşayacağı, hangilerinin unululııp gideccği henüz bclli olınadığından, 1900 yılından önce doğmayı bir ön koşul olarak benimseyerek, yaşayaeağma ancak gerçektcn inandığınıız yazarları elc almakla yetinmek niyetindeyim. NHnt Urıan İçlndekller Mina Urgan'ın sesl 1. Bölüm: İngiliz cdcbiyatında romanın ba^langıcı 2. Bölüm: Daniel Defoc V Bölüm: Samuel Richardson 4. Bölüm: Fielding ve Smollet 5. Bölüm: Laurcncc Sterne 6. Bölüm: Golik Roman ve 18. yüzyılın ikinci derece romanları 7. Bölüm: Jane Austen 8. Bölüm: Victoria Çağına kısa bir bakış 9. Bölüm: Disraeli ve Mrs. Ciaskell 10. Bölüm: Dickens'ın ilk romanlnrı 11. Bölüm: Dickens'ın olgıınluk dönemi romanları re duyduğu aştrı sevgisinin bile halifletemeyeceği acımasız ve anlayışsız bir yargıyı veriverir, "Samuel Richardson'ıın yaşamı üzerine yazacak pek bir şey yoktur. Kcndi halinde bir esnalın yaşamıydı onunkisi." Karşı çıkacağınız yargıları hiç çckinmcden, cesaret ve güvenle söyler. "Gotik roman aslında hiç de önemli sayılmayacak bir roman türüdür." Yorulmak bilmeycn bütiin iyi anlatıcılar gibi saplantıları vardır: "Kız kardcşlerinin okul arkadası olan bu kızı almakla çok yanlış bir iş yapmışjı" (Shelley); "eğer birkaç ay önce Sara Fricker'la cvlenmeseydi, Dorothy'yle evlenebilirdi belki ve o zaman tüm ya/gısı değişebilirdi" (Coleridge); "beraberliklerinde doğru dürüst cvliliklere özgü saygıdeğer bir hava vardı" (Lord Byronl'eresa). Özelliklc hayranlık duynıadığı yazarlarla, onları iyi tanıyan kişüerin rahatlığıyla hemen senli benli oluvcrir, "elendisinin pcşinden gidcn küçük bir köpek yavrusu gibi Dr. Johnson'un peşinden ayrılmazdı" (Bosvvell), "bu kendi halinde adamcağız" (Richardson). Pck seyrek olarak, bcnim gibi bir amatörün bile fark cdcbileccği bir hatayı da yapabilir. (Çok fazla önemscınediği De Ouincey'in bir sözünü, ondan "yiirülen" Boudelairc'c mal edişi gibi "Baudelaire'in Les Paradis Artificiels'de dcdiği gibi bir celcp uyuşlurucu madde alınca görsc görsc davar görür düjjlerinde." En çok anhıtıları özetleıken hcyecanlanır, "...kendine fcna halde tutkun olar. Clemcntino'ya ayrıca âşık decildir. Dcrken, güzel Marriet. ' (SirCharles Grandison) tyi anlatıcılarda olan o dikkati gösterir hep; anlattığı konu ilc dinleyicinin ycri, kahraman ile anlatıcı arasındaki uzaklığın farkındadır. "Bu mektuplardan biri Pope'un eline düşseydi, onun kadar acımasız bir insanın, öncc âşık, sonra da düşman olduğu kadını nasıl rczil etmeyc kalkacağını düşündükçe, Lady Mary'ye (Montagu) hayran olan bizlcrin ödü kopar." Mina Urgan'ın asıl başarısı, yalnız kcndisini değil, kahranıanlarını, yani yazarları ve şairleri dipdiri ayakta ııı IngılızEdebıyatıTarihi guclublr anlatıcının kalemlyle. aslındaedebıvat tarıhının bir ınsarılık tdiıhıne. s u z „ . a y a ü / ' j ' yeleneği bırınsanlıkkomedısınedönu'scbılpceğınıdegöstenvor (Fotograf IbrahimCunel) vardı, bazen de romantıkle S A Y F A 12 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYl S9