Katalog

4 asır boyunca, tarihe malolmuş olayların yaşandığı bir saray: Topkapı Mutluluk Sarayı FERYM.İREZ TopkapıThe Palace of Felicity (Mutluluk Sarayı)/ İtalya,1990, Amilcare Pazzi,s.p.a. İngilizce, 244 s./ Büyük boy, renkli baskı. Tnpkapı Sarayı, tstanbul'daki Osmanlı saraylarınm en büyüğü... İlk kıs:mlarını Fatdı'in yaptırdığı bu saray, ilk bakışta, insana, Saray sözünün ifadc ettiği ihtişamlı manzarayla görünmez. Sebebi, sarayın geniş avlular içinde, pavyon tipi yapılardan meydana gelişi olsa gerek... Yoksa, yüzyıllar boyunca Osmanlı padışahlarının oturduğu, imparatorluğun idare edildiği Topkapı Sarayı'nın kendine özgü bir ihtişamı ve güzelliği olduğu nasıl inkâr edilebilintr? Sarayı Cedide Amire denilen yeni imparatorluk sarayı Fatih'le başlamış ve hcr sultan taraiından yeni köşkler ılavc ettirderek çok geniş bir alana yayılan bir saray kompleksi meydana getirdmiştir. Esas giriş kapısı Fatih devrinden kalan imparatorluk kapısı anlamına gelen Babı Mümâyun'dur. Ikinci kapı BabüsSelâm'dır. Saltanat bu kapıdan sonra başlardı, şimdi isc müzenin girişi bu kapıdandır. Bu kapıdan sonra yalnız padişahların atla çıkabildikleri, bayram törenlerinin yapüdığı Alay Meydanı denilen ikinci avluya gelinir. Bu avlunun gerisinde sarayın üçüncü kapısı olan BabüsSaade (Gate of Felicity = Mutluluk Kapısı) adıyla anılan kapısı yer alır. Topkapı Sarayı, yönetim, eğitim ve padişahın yaşam yeri olması nedeniyle oluşturulan örgütlenmeye uygun olarak iki ana bölüme ayrılır. Bunlardan ilki Birun adı verilen dış örgütlenme ile ilgili kibimlar, diğeri ise Enderun adı verilen iç örgütlenme ile ilgili yapdarın yer aldığı bölümlerdir. Kuşkusuz simgesel özelliği nedeniyle sarayın en önemli kapısı BabüsSaade'dir. Divan meydanı denilen II. avlu ile Enderun okulunun ve padişah dairelerinin yer aldığı III. avluya geçışi sağlayan bu kapı, Birun ile Endemn'un düğüm noktası olması ve cülus, bayram gibi törenlerde padişahın bu kapmın önünde oturması nedeniyle sarayın birınci derecede önemli yeridir. BabüsSaade denilen kapıdan sarayın Enderun, kısaca, padişah ve onun hizmetindeki Akhadımlar ve iç oğlanlarının yaşadığı, bir kısmının da bu amaçla eğitim gördüğü okul olarak tanımlayabiliriz. Devşirme sistemiyle alınan çeşitli milletlere mensup Ihristiyan gençlerinin Müslüman olmaları ve eğitimleri ile oluşturulan kölekul sistemi Osmanlı devleti yönetim kurumunun temelini teşkil ediyordu ve Enderun, imparatorluğa yönetici sınıfı yetiştiren en önemli eğitim kurumu durumundaydı. Devşirme sistemi Enderun'a uluslararası bir karakter kazandırmıştır. Bunların arasında pek çok Arnavut, Çerkez, Slav, Rus, Macar, Bulgar, Leh, Bohemyah delikanlıların yanı sıra ttalyan ve lspanyol gençleri de bulunuyordu. Kendisi de bir iç oğlanı olarak 150515 arasında sarayda bulunan Menavino, Enderun'dan "saray okulu" olarak söz eder Topkapı Sarayı ile birlikte akla "harem" de gelir. Batıldarın kafasında harem sözcüğü şehvet ve sefahat düşkünü kadın tipini ve padişahın seks yaşantısını anımsatır. Bu imaj genellikle Osmanlı tmparatorluğu'nu ziyaret eden Batdı seyyah ve yazarların fantezderinden kaynaklanır. Hiç şüphesiz onların sarayın bu en tyi korunan bölümünü görmeleri imkânsızdı ve haremde neler yaşandığını kendi gözleriyle görerek anlatan bir yazara rastlamak mümkün değildir. Ilaremi gördüğünü iddia eden birkaç yabancı da saray kadrosu Edirne Sarayı gibi başka saraylara göç ettdderindc, harem ağalarıyla dostluk kurarak haremin bojalan bu mekânlarının, ancak bir kısmını görmüş Haremin avludan görunusu olabilirler. llareme alınan cariycler önce bir sağlık muayenesinden geçerlerdi. Yeni cariyelere güzellik, huy ve görünüşleri göz önünde bulundurularak yeni adlar verilirdi. örneğin Hoşnaz, Sifdd, Neşedil gihi cariyenin nazlı, saf ve neşeli olduğunu belirten Farsça isimler konurdu. Enderun'da olduğu gibi uygunsuz durumları ürdemek ya da küçük yaşta olanların bakımını sağlamak amacıyla her on yatak arasında bir tecrübeli kalfa kadın yatardı ve gece sabaha kadar kandil yanardı. Gece serdip gündüz kaldırılan yün yataklar merdivenle çıkdan balkon biçiminde ve şirvan denilen galerilere konulurdu. Saray hareminde bu tür iki katlı ve ahşap şirvanh koğuşlar olduğu gibi tek kat taş şirvanlı koğuşlar da mevcuttur. Bu mimari detayların görüldüğü en ünlü resimli kaynak Mclling'in gravürüdür. Cariyelerden odalık olarak padişah için seçdenler, kalfa kadınlar tarafından eğitdirlerdi. Osmanlı ve dünya tarihinin dört asır boyunca mühinı olaylarının yaşandığı, önemli kararların verddiği bu muhteşem saray hakkında ciltlerce kitap yazdabdir İşte, geçen günlerde Topkapı Sarayı ile ilgili, görsel malzeme açısından çok zengin tngilizce bir kitap yayımlandı. Kitapta, saray yaşantısı ve yaşantı de bağlantılı mimari işlevlerin taşıdığı önem belirtilmiş. Çok kısa bir sürede böyle bir çalışmayı gerçekleştirenlere ve tüm katkıda bulunanlara teşekkür ederiz. Yalnız ufak bir ricamız olacak, ekonomik açıdan pek çok kimsenin kolay kolay ulaşamayacağı bu kitabın üniversite kutüphanelerine dağıtddığı takdirde, sanat tarihi, mimarlık ve güzel sanatlar dalında eğitim gören oğrencder açısından çok v:.arlı olacağı kanısındayızD Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı 1924 ydında müze haline getirilen Topkapı Sarayı'nın ilk kez 1986 yılı başında yayımlanan yıllığının 4. sayısı çıktı. Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü ve Topkapı Sarayı Müzesi'ni Sevenler Derneği'nce yayımlanan yıllığın bu sayısında, Bağçeler, Topkapı Sarayı Harem bölümündeki rokoko süslemenin Batılı kaynakları, Tezkiretül Bünyan'ın Topkapı Sarayı Revan Kitaplığı'ndaki Ya/ma Nüshası, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde Ortaçağ lslam Ciltlerı, Topkapı Sarayı Üçüncü avlusundaki Fatih Köşkü (Hazine) ve Tarihsel Evrimi üzerine gözlemler, Mılâdi Hicri ve*Mâli takvimler gibi konular yer almakta. Topkapı Sarayı Müzesi'yle ilgili bilimsel araştırmaların, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi ve Arçivi'nde bulunan önemli belgelerin de bu yıllıklarda yayımlanması oldukça sevindirici. Yıllıklar, gerek siyahbeyaz fotoğraflann mükemmelliği, gerckse sanat tarihi ve filolojik araştırmalarının güven vericilığı açısından çok faydalı. Ayrıca, yıllıklarda Topkapı Sarayı onarımları ve korumaya yönelik faaliyetler, seminer, kuni'crans ve sergi lıaberlerinden bahsedilmekte. I'üm /orluklara karşın boylesine yararlı bir eseri çıkarmak için emeklerinı esırgemeyenlere teşekkür etmek gerckir. Topkapı Sarayı Müzesi / Yıllık 4 / 218 s. Nıtl Yıllıklur. lopkdpı Mıızcu ndckt kılap tıılij holumunden temın edılcbılır â Topkapı Sarayı Harem'l, saray butunu ıcınde baslı başına bir kent görununıundedır Bu kubbeli kent yaklasık 250 oda, hamamlar.korıdorlar ve bunların arasındaki avlulardan olusur CUMHURİYET KİTAP SAYI 57 Not: Kitap, Dr. Engın Ycnal, l)r Filu Çağman, Prof Dr. Feridun Akuzan, Prof Dr öndcr Küçükcrman, Alparslan Ataman, tlban ö z vc Dcnız Rscmcnlı tarafından oluşan bir hcyct taralııulan hazırlanmı^tır Kıtubın rürk<,c nıeıın edıtorluğu Dr Fılız Çağman vc Dr Kngın Yenal Mrahndan, tngilizce çcvırısı vc nlııorltığu Robcrt Bragner tarafından yapılmı^tır Ru kitabın yayımlanmasım sağlayanlar, Alırnrl Enuğ vç Ibrahım Kolük'ıür Kitabın grafiği Yukscl Çctin tarafından gercekle;tırılmi}tir S A Y F A 11