Katalog

Nesnel yazın araştırması Edebiyat Yazıları / Gürsel Aytaç Gündoğan Yayınları / 472 s. 16.800 TL. / Kod No: 158.013 YILDIZ ECEVİT Ülkemizde yazın alanında vapılan vayımlanmış bilimsel çalışmaların ve başvuru kitaplarının sayısı yok denecek kadar az. Özellikle Türk yazını ile ilgili çalışma yapanlann kaynak kitap bulmakta oldukça zorluk çektikleri bir gerçek. Son yıllarda yazın incelemesı ve eleştiri dallarında yayın yapanlar arasında, uzmanlık alanı yabancı filolojiler olan bilim adamlarının sayısında belirgin bir artış olduğu göze çarpmakta. Yabancı dillerde yaptıkları araştırmalarla edindikleri birikimi, Türk yazını araştırmaları, eleştiri ve çeviri alanlarında kullanan, yaptıkları yavınlarla üniversitelerinin sınırlarını aşan bu bilim adamlan arasında Berna Moran, Akşit Göktürk, Tahsin Yücel ve Gürsel Aytaç'ın adını sayabiliriz. Gürsel Aytaç bu çalışmalarının bir bölümünü geçen ay yayımlanan Edebiyat Yazıları adlı kitabında topladı. Çalışmalarının Türk romanıyla ilgili bölümünü ise Çağdaş Türk Romaru Üzerine tncelemeler adı altında ayrı bir Alman ve Türk yazın yapıtlan konusundaki görüşler kitapta toplayan Gürsel Aytaç'ın Edebiyat Yazıları, onun Alman ve Türk yazını alanlarından yapıtlarla ilgili araştırmaları ile eleştiri, çeviri ve akademik çalışmalar konusundaki görüşlerini içeriyor. Çoğu daha önce çeşitli yayın organlarında yayımlanan bu araştırma, inceleme ve denemelerin büyük bir bölümünün konusunu, yazarın uzmanlık alanı olan Alman yazını oluşturuyor. Wieland, Goethe, Novalis, Fontane, Rilkc, Thomas Mann, Max Frisch ve Barbara Frischmuth, Aytaç'ın bu kitabında incelediği yazarlar arasında. görülen yaygın eğilimi kitabında şöyle değerlendiriyor: "Bizde genellikle incelemeden uzak ya da ayrı düşünüldügü anlasılan bir eleştiri yaygın. Eser incelenmeden, analiz ve yorumlanması yapılmadan, en önemlisi de csere, yani metne dayandınlmayan, belgelendirme yoluna başvurulmadan yürütülen bir değerlendirme. Çoğunlukla öznel değerlendirme olarak nitelcndircbilcccğim kabalama yargılara varılıyor." (s. 176) Gürsel Aytaç, birikimini yalnızca akademik çerçevede değerlendirmeyip onu, çeşitli yayın organlarında yayımladığı incelemedeneme türü yazıları, kitapları ve çevirileri aracılığıyla kitlelere aktarmak isteyen bir bilim adamı. Onun, nesnelbilimsel ölçütler çerçevesinde hazırlanmış ve geniş bir ilgi yelpazesi sergileyen bu kitabı, yazın araştırmaları alanında bir boşluğu dolduruyor. D Gürsel Aytaç'ın yayınsal etkinliğinin diğer bölümü ise Türk yazınıyla, özellikle de Türk romanıyla ilgili. Attila tlhan, Çetin Altan, Ferit Edgü, Erhan Bener, Aziz Nesin, Demirtaş Ceyhun, Mehmet Akif ve Namık Kemal, Aytaç'ın bu kitapta irdelediği yazarlar. Kitapta yer alan "Türk Germanistiğinin Görevleri" başlıklı incelemedeneme türü yazısında Aytaç, yabancı bir kültür alanında yapılan araştırmaların amactnın "kültürler arası iletişim" olduğunun alanı çiziyor: "Bu demektir ki, bir Türk Germanıst Türkiye'de Alman dil ve edebiyatını ögretecek, tanıtacak, araştıracak; ama bunları yaparken bir somürge aydını kimliğinc bürünrneyecek, yöneldiği kijilerin, yani bilgi ve araştırmalarının ulaşacağı toplulugun dil, edebiyat ve kültürüyle bağıntı kurmayı, karşılaştırmalar yapmayı, sentezlere varmayı ihmal etmeyecek." (s. Dil ve TarihGoğrafya Fakültesi'nin kuruluşu ile ilgili belgelerin, Atatürk'ün Türkoloji çalışmalarını temel aldığını gösterdiğini, yabancı dil bölümlerinin ise kendi başlarına amaç değil, araç olarak düşünüldüklerini vurguluyor Gürsel Aytaç. Kültürler arası iletişimin kültürleri zenginleştırdiği bir gerçek. Bunun yazın alanında en somut gerçekleştirilme biçimi ise kuşkusuz çeviri yoluyla olmakta. Çeviri ve sorunlarına değinen yazıları nda bu konuyu irdeleyen Aytaç, Japonya örneğinde olduğu gibi üniversitelerin filoloji kürsülerinin bu alana yoğun bir biçimde eğilmeleri gerektiğini vurgulayarak devlet sektörü desteğinin bu çafişmalardaki önemi üzerinde duruyor. Kitaptaki araştırma ve eleştiri yazılarında yazar, genelde "yapıta dönük" (werkimmanent) inceleme ve eleştiri metodunu kullanıyor. Bu metotta önemli olan yalnızca yapıtın kendisidir. Eleştirmen, kendini olabildiğince soyutlayarak nesnel bir tutumla yaklaşır yapıta; düşüncelerini, inceleme metninden alıntılarla belgefer, bilimsel bir yaklaşımla eleştirir. Aytaç, ülkemizde yazın eleştirisi alanında K İ T A P T A N B İ R B O L ÜM ) H B 'Yerdeki Yazı' Iğretmen, TRT prodüktörü M. Nuri Erkal'ın, daha önceleri çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlanmış öykülerini topladığı, "Yerdeki Yazı" adlı öykü kitabı, Eyvan Dergisi Yayınları arasında çıktı. Yasam bir savaşım alarudır. Bu alanda güçlüler güçsüzleri ezerek sömürür. Oysa bu aykırı gidisi engellemek ve haksızlığı gidermek gcrekir. Bu bağlamda, kitlelerin kurtulusu uğruna, hep yeniklerin, eziklerin yanındadır yerim" diyen M. Nuri Erkal, Türkiye gerçeğini yansıtmak ve insanların yaşadıklarının artık yazgı olrnadığını anlatmak gerektiği görüşünde. Hiç bitmeyen iursal kesim insanının ince bir duyarlılıkla ve yalın bir dille okuyucuya anlatan Erkal'ın iddiası olmayan, fakat hepsi birbirinden sevimli, sıcak 7 öykü yer alıyor kitabında. Âhırdan bozulup okula dönüştürülen evleri, ağayı, ezilen insanı, sınıf bilincini yitiren küçük burjuva özentisi içine giren insanı, okuma sevinciyle dolu pırıl pırıl zeki köy çocuklarını ve yaşadığı çevrenin ağlanılası gülünç halini yiğit bir sezgiyle aktarıyor kitabında. "Kanımca sanatı sergileyen ve yücelten dildir" diyen Erkal, yalın ve akıcı bir dille vazıyor öykülerini. Yüzyıllar ötesinden kalan bir çeyiz sandığından çıkarılan taze naftalin kokulu yeni giyitler gıbi... 1943 yılında Diyarbakır'ın Matrani köyünde doğan sanatçı, öykülerinde de sık sık öne çıkarıyor yaşadığı yöreyi ve insanını. Yazın öğretmenliğini bırakarak başladığı prodüktörlüğünde çok sayıda ödül alan M. Nuri F.rkal, öykünün yanında, masal, şiir, deneme ve eleştirme çalışmaları da yapıyor. 1981 yılında Yunus Nadi Armağanı (köşeyazısı) yarışmasında finale kalan yazarın ürünleri, bugüne kadar, Varlık, Sanat Emeği, Ilgaz Militan, Okul Dcfteri, Ortaklaşa ve Eyvan dergilerinde yayınlandı. D • •• "Hugo ve von Hofmannsthal'dan başlayarak Rilke, Kafka, Canetti, Ingeborg Bachmann, Peter Handke ve Barbara Frischmuth'un eserlerinde dil sorunsalına yer vermeleri edebiyat bilimcilerinin dikkatini çekmekte, bunun Avusturya edebiyatının bir özelliği olma yolunda belirginleştiği düşüncesini pekiştirmektedir. Avusturya edebiyatını Alman dilindeki ötekı edebiyatlardan ayırıcı, "milli" özelliklerden biri olarak "dil sorunsalı" mutlaka anılmaktadır. Avusturya'nın bir imparatorluk dönemi geçirmiş olmasının, çok uluslu, dil çeşitliliğini toplumun etnik yapısırun gereği olarak kanıksamış bir ülke olmasının bunda payı var sayılmaktadır." "Çağdaş Avusturya edebiyatının milli konusu olma durumuna yükselen dil sorunsalı üzerinde dururken bunu çağdaş Türk edebiyatı acısından değerlendirmekte yarar var. Dil konusunda toplum olarak gösterdiğimiz ilginin boyutlarını çağdaş edebiyat ürünlerimizde incelemek, sanırım verimli bir araştırma olur. Dilimizin Osmanlıcadan Türkçeye doğru geçirdiği değişim ya da gelişime karşı takınılan tavır, kişılerin günlük konuşmalarındaki kelime seçimi, bu konudaki tartışmaların edebiyat ürünlerinde özümlenişi ya da yansıtılışı, Türk toplum hayatı açısından olduğu gibi bıreyin kültür dünyasının hatta mizacının göstergesi sayılabilır. Dilin değişimi problemine gösterdiğimiz duyarlılık, belki bizim de imparatorluktan ulusal devlete doğru geçirdiğimiz tarihi değişimlerin kültürel sonucudur. Çağdaş yazarlarımız Türkçenin bu değişim sürecini eserlerinde bir yaratıcılık aracı olarak çok yönlü değerlendirmekteler. Son yılların romanlarında figürlerin nasıl konuştuklarına bir dikkat edelim, yazarlarımızın Türkçenin özel durumundan kurmaca dünyalarında yeni bir boyut olarak nasıl yararlandıklarını anlamak güç olmaz sanırım." . . . ihtisası Alman yazını Prof. Dr. Gürsel Aytaç 27.8.1940, Eskişehir doğumlu. Ankara Kız Lisesi mezunu. Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi'nde Alman dili ve edeoiyatı, Latin dili ve edebiyatı okudu. 1962 yılında Alman dili ve edebiyatı asistanı oldu. Hermann Hesse, Chr. M. Wieland, Thomas Mann ve Heinrich Böll üzerine araştırmalarıyla doktor, doçent ve profesör oldu. 2 ciltlik Alman Edebiyatı Tarihi, Alman, Avusturya ve İsviçre edebiyatlarından çevirileri yayımlandı. Marburg ve Köln üniversitelerinde DAAD ve Humboldt burslusu olarak alanında araştırmalar yaptı. Halen DTCF Batı Dillerı ve Edebiyatlan Bölümü Başkanı, Uluslararası Germanıstler Birliği Yönetim Kurulu üyesi. Evli, bir oğlu var. CUMHURİYET KİTAP SAYI 8 S A Y F A 11