Katalog

14 BilimPortre CBT 1475/26 Haziran 2015 Stephen Hawking ve ALS Onu, yaşamını ve bir tekerlekli sandalyedeki yaratıcılığını mucize olarak anmak sanırım yerinde olur. Bu yazıda bu eşsiz bilim adamı ve onun başarılarına engel olmayan hastalığından bahsetmek istiyorum. Böyle bir dehayı anlatma girişimi kuşkusuz onun yaşamını tümü ile yansıtma iddiasını taşıyamaz. risklerinden söz ediyor: “Düşünen makineler varlığımızı tehdit ediyor, tam bir yapay zekâ insanlığın sonunu getirebilir” diyor”. “Aslında hiçbir bilgisayar bir solucandan daha zeki değildir. Ancak kapasitesi her 18 ayda ikiye katlanıyor” onun sözleri. Jane çok daha fazla boyutta sevmeyi biliyor. Hangisi daha değerli?” diye soruyor Times. Prof. Dr. Coşkun Özdemir A LS, motor nöron hastalığı olarak da anılıyor. Onu ilk tarif eden ünlü Fransız nörolog Charcot’dur. Biz 50’li yıllarda hastalığı onun adı ile anıyorduk. Charcot Hastalığı motor nöron, Avrupa’da tercih edilen isim oldu. Amerika’da çok sevilen ünlü Yankee beyzbol oyuncusu bu hastalığa yakalanınca Amerika’da ALS’yi Lou Gehrig adı ile anmaya başladılar.Bunca yıl sonra hâlâ tedavisi olmayan nörodejeneratif, kasları eriten (atrofi), yutma, konuşma, solunum güçlükleri yaratan bir hastalık. Çok defa hızla ilerliyor ve birkaç yılda ölüme götürüyor. Çok iyi bir bakımla solunum aleti yardımı ile daha uzun yaşatmak mümkün oluyor. Ama bu mucize insan 50 yıldır bu hastalıkla yaşıyor ve aralıksız üst düzey teori, bilim ve kitap üretiyor. ALS çoğunlukla orta, hatta ileri yaş hastalığı. Ancak % 510 kadar ailevi herediter (genetik) vaka var. Suna Kıraç bu hastalıkla yaşıyor ve onun adını taşıyan vakfın bağış ve desteği ile İstanbul’da Boğaziçi Üniversitesi’ne bağlı ALS ile birlikte nörodejeneratif hastalıklar için modern bir araştırma laboratuvarına sahip bulunuyoruz. Bu vakıf genç bilimcilere en iyi merkezlerde yetişmelerini sağlayan burs veriyor, aynı zamanda hemen her yıl ALS ile ilgili ünlü bilim insanlarının katılımı ile İstanbul’da bir sempozyum düzenliyor. Yurdumuzda bu hastalıkla yaşayan ve ALS hastalarına moral vermenin yanı sıra, onlara mümkün olan en iyi yaşam koşullarını sağlama gayretlerine en aktif şekilde katılan ve bu uğurda büyük çaba harcayan bir meslektaşımız var. Dr. Alper Kaya. Hiç yılgınlığa düşmeyen Alper, tekerlekli sandalyesinde bu sıralarda önemli bir projenin gerçekleşmesi için çalışıyor. Onu burada önce takdirle sonra sevgi ile anıyorum. ALS İLE MÜCADELE Müziğe çok meraklı Jane. Çocuklarının da müzik sevgisi ile büyümesini istiyor. Koro Şefi Jonathan Hellyer iyi dostları. Sıkı sık ve seyahatlerde aile ile birlikte. Filmde ve mutlaka gerçekte Jane ile Jonathan arasında bir duygusal yakınlık olduğu seziliyor. Stephen Hawking ve Jane Wilde arasınBİLİMİN DİNE KARŞI ZAFERİ daki o olağanüstü beraberlik 30 yıl dolduerime yapan bir hastalık. Stephen’da ha1942 doğumlu Stephen’in Galileo’ya ğunda ayrılıkla sonuçlanıyor. Stephen ona reket güçlükleri başlıyor. Jane Wilde onun büyük düşkünlüğü var. Galileo onun do yardıma gelen kendisini ifade edebilmesevgilisi. 1965’de, yani hastalık başladıkğumundan 300 yıl önce öldü. Galileo’nun sine destek veren Elaine Mason’a yakınlık tan sonra, evleniyorlar. saygınlığı ve itibarının iadesi için kampan duyuyor. Evet beklenmedik bir şey oluyor Bu genç dahi, çok gecikmeden yürüya başlatıyor. Ateist olduğunu ilan eden bu ve 1995’de 30 yıl sonra Jane’den ayrılıyor; yemez (1970) ve daha sonra konuşamaz, dahi, 1975 yılında Papa’dan madalya alı Stephen, Elaine Mason ile evleniyor. Fakat kendisini ifade edemez hale geliyor. Ama yor. Papalık bilimler akademisi XI PUIS ona bu evlilik 2006’da sona eriyor. Eski eşi ile hiç yılgınlık yok. Sandalyesinde bilgisayarı altın madalya veriyor. Bunu bilimin dine sık sık birlikte oluyor ve bu filmin galasına ile birlikte bütün dünya ile iletişim sağlayakarşı zaferi olarak anıyor. Destekçisi oldu birlikte geliyorlar. rak dahiyane buluşlarını ve yaratıcılığını ğu Büyük Patlama’nın Vatikan’ı memnun etFilmde Eddie Redmayne için “Beni çok sürdürüyor. Tekerlekli sandalyesinde aldığı tiğini öğreniyoruz. Hawking ateist, evrende iyi canlandırdı. Kimi zaman ekranda kendesteklerle ve çok gelişkin bir bilgisayarla dimi gördüğümü sandım” diyor. Bu büyük dehanın kendisine benzersiz bir sevgi ile özveri ile destek veren Jane’den ayrılışı düşündürücüdür. Acaba bunun açıklaması ne olabilir? Bu ayrılık ona huzur vermiş midir? Uzun yıllar tüm gençliğini fizik engelli eşine adayan, ağır bir işçi gibi çalışan Jane’in Stephen’den ayrılığını nasıl açıklarız diye düşünmekten kendimi alamadım? Stephen Hawking ve ikinci eşi Elaine Büyük bilim insanı yıllardır yoksunMason luklar içinde yaşayan eşinin Jonathan Tanrı’ya yer yok diyor. Jane ile ile duygusal yakınlığını görerek ona artık Stephen Hawking ve eşi Jane Wilde düğünlerinde, yanda ise bu konuda anlaşmazlığı var. gönlünce yaşama fırsatı vermek istemiş olafilmden düğün sahnesi Jane, Tanrı’ya ihtiyaç duydu maz mı? ğunu söylüyor. Klasik müzik Kendisinin Elaine’ye duyduğu yakındüşüncelerini buluşlarını, teorilerini yazıya tutkusunda da ayrı düşüyorlar. Hawking, lıktan daha çok, Jane’nin bir genç insana dökebiliyor ve bunlar sesli ifadelere dönüHitler’e ilham veren Wagner’i seviyor. duyduğu yakınlığa öncelik vermiş olamaz şebiliyor. Cambridge Üniversitesi’nde ona Jane ise Rahmaninof’u. 3 çocukları oluyor. mı? Ben bu olasılığa yer verme eğiliminde verilen kürsüde çalışmalarını sürdüren Jane dilbilimci. Ağır bir işçi gibi çalışıyor. oldum. Stephen gençlik döneminin sevgilisi Stephen, astronom, fizikçi, evren bilimci, Daktilo kullanıyor yemek, mutfak, banyo Jane’den hiç uzak kalmıyor. Filmin galasına kozmolog olarak anılıyor. hepsi onun görevi Times’ın bir yorumu şöy da birlikte geliyorlar. Elaine ile çok derinlikEvrenin temel prensipleri, kuantum fizile: “Hawking 11 boyutta düşünüyor. Ama li bir beraberlik yaşamadığını sanıyorum. ği ve relativiteyi birleştirecek teori. Ceviz Kabuğun’daki Evren, Zamanın Kısa Tarihi ve Kara Delikler, ünlü kitapları ve çalışmaları arasında. Einstein ödülü, aldığı çok sayıdaki ödüllerden bir tanesi. Bundan önce Cambridge de sadece Newton’a verilmiş Engelleri aşıp harikalar yaratan bu büyük insanın engellilere ve onlarla ilgiolan Lucas Prof. Of Mathematics unvanına lenenlere öğütleri var. Bunları uzun yıllar önce ALS hastalığı için hazırladığımız layık görülüyor. broşürlere almıştık. Yazıyı onlarla bitireceğim. JANE İLE İLİŞKİSİ HAWKING’TEN ÖĞÜTLER THEORY OF EVERYTHING Stephen Hawking çok erken, yirmili yaşlarda bu hastalığa yakalanıyor. Üstün bir zekâ, parlak bir öğrenci. 1963’te 21 yaşında Cambridge’de Royal Society of Medicine toplantılarında üyeleri şaşırtan sorular sorup, tabuları yıkan, katkılar yapan olağanüstü bir genç. Hastalık hemen o yıllarda başlıyor. ALS kaslarda zaaf ve HAWKING’İN ALS İLE TANIŞMASI Mart ayı içinde Amerika’da senaryosu Jane Hawking’in kitabından (Sonsuzluğa Yolculuk Stephen ile Hayatım) uyarlanan ve bana bu yazıyı ilham eden filmi gördüm. Yıllardan beri tanıdığım bu ismin yaşam öyküsünü perdede heyecanla izledim. Türkiye’de de gösterilmiş bu filmin adı Theory of Everything. 1965’te evlendiği Jane Wilde büyük bir özveri ile yardımcısı, destekçisi, sekreteri her şeyi. Medyaya yansıyan bütün dünyada ilgi ile izlenen çok önemli güncel çarpıcı görüşleri var. Son aylarda yapay zekâ 1) Ne kadar kötü olursa olsun pes etmeyin; çıkacak olan faturayı umursamayın 2) Hayatın acımasız olduğunu kabul edin. 3) Yapamayacağınız şeyler için boş yere üzülmeyin. Yapabileceklerinizi yapmaktan zevk alacağınız için uğraşın. 4) Önemli olan ruh ve akıldır. Bedensel özürlü biri de sağlıklı olabilir. 5) “Bu benim başıma nasıl geldi?” diye sormayın. Benden daha kötü durumda olan insanlar da vardır diye düşünün. 6) Sadece başkalarının yardımlarına açık olmayın. Kendinize de yardım edin. Başkalarına hâlâ bir şeylerin üstesinden gelebildiğinizi gösterin. 7) Uçurumun kenarında bile taklalar atabilirsiniz. Üstelik gülümseyerek ve bütün evreni aydınlatarak. 8) Her günün tadına varın, her şeyin en iyisini yapmaya çalışın. Bu büyük insana büyük dehaya saygılar yolluyorum.