Katalog

Gökyüzü Gök Cisimlerin Doğuş–Yükseliş–Batış Saatleri (saat:dakika) Gök Cismi Güneş Ay Merkür Venüs Mars Jüpiter Satürn Uranüs Neptün Akşam Jüpiter Merkür (9–24) Venüs (8–31) Mars Uranüs Neptün 1 Doğuş 07:29 14:06 08:32 08:39 09:50 20:04 04:23 11:50 10:24 Gece Jüpiter En yüksekte 12:07 21:19 13:08 13:20 14:58 03:00 09:18 18:08 15:50 Sabah Jüpiter Satürn Batış 16:46 04:37 17:44 18:01 20:05 09:56 14:13 00:25 21:17 Doğuş 07:27 02:00 08:31 08:39 09:23 19:02 03:35 10:56 09:30 Ocak 2015 15 En yüksekte 12:13 07:22 13:32 13:37 14:45 02:00 08:29 17:13 14:57 CBT 1450/2 Ocak 2015 9 GÜNCEL TIP Mustafa Çetiner dr.m.cetiner@gmail.com Batış 17:00 12:40 18:33 18:35 20:07 08:58 13:23 23:31 20:24 Doğuş 07:16 14:27 06:56 08:28 08:49 17:49 02:38 09:54 08:29 31 En yüksekte 12:17 21:49 12:06 13:51 14:28 00:50 07:31 16:12 13:56 Batış 17:19 05:08 17:15 19:16 20:08 07:50 12:24 22:30 19:23 Kanser İstatistikleri ve Ne Yapmalıyız? Kanser 2015 yılında da en popüler sağlık konularının başında gelecek. ABD’de 2015 yılında 600 bine yakın kişinin kanser nedeniyle yaşamını yitireceği ve 1.600.000 kişiye kanser tanısı konulacağını öngörülüyor. 2015 Ocak Ayının Gezegenleri Güneş ışığı aydınlığına alışan gözümüz yanan lambanın ışığına alışıncaya kadar kısık gelir… tıpkı yenen tatlının ardından içilen çayın şekersiz gel(hissedil) mesi gibi… Göz ve dil uyumu için kısa bir zaman gereksinimi nasıl ki doğal ise, hareketliden sakine geçiş gibi farklı durumlar için de kısa bir uyum zamanı beklenmeli tıpkı robotik teleskopların ani gök cisimlerine kilitlenmesinde (titreme anlamında “mount dithering”) benzer bir uyum zamanı geçmesi gibi (geçici durum anlamında “transient state”)… Günlük yaşamda kolaylıklı tecrübeler, karmaşık gelebilecek farklı alanların da anahtarlarıdır… DOĞA OKUMALARIESİNLENME – DÜŞÜNCE – FİKİR–SÖZ 1– Ulusal Astronomi Kongresi 2–6 Şubat 2015 tarihleri arasında Ankara ODTÜ’de gerçekleştirilecek. Ayrıntılı bil GÜNCEL HABERLER gi için ades: uak.info.tr. 2– Astronomi Öğretmen Seminerlerinden üçüncüsü 24–26 Ocak 2015 tarihleri arasında Antalya Porto Bello otelde yapılacak. Ayrıntılı bilgi için adres: astronomiogretmenleri.com/goster.php?konu=36. 3– Antalya Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM) 13 Aralık 2014 tarihinde İkizler göktaşı yağmuru izleme ve astronomi konferansı düzenledi. Akşamdan geceye 100 kadar üstün zekalı öğrenci, öğretmen ve velilerine TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi ve gökbilim bilgisi sunuldu, göktaşları izlenerek sayıldı ve teleskopla da Ay ve Jüpiter’e baktırıldı. Bir resim ekte diğerleri internette: antalyabilsem.meb.k12.tr. 4– Antalya Sınav Koleji 25 Aralık 2014 tarihinde Gözlemevleri Teleskoplar etkinliği düzenledi. Çok sayıda öğrenci, öğretmen ve velilere teleskoplarla Ay ve Mars’a baktırıldı ve astronomi sunumları yapıldı. Gündüz saatlerinde Güneş’e yakın uzayı SOHO uydusundan izle: sohowww.nascom.nasa.gov gün saat:dakika 1 15:19 Doğuda Ay güneybatıda Güneş ufuktan 12 de rece aynı yüksekteler 2 15:45 Doğuda Ay güneybatıda Güneş ufuktan 9 derece aynı yüksekteler 3–4 19–06 Göktaşı yağmuru 4 02 Yer–Plüto–Güneş aynı çizgide sıralanıyor 4 09 Yer Güneş’e en yakın 5 06:53 DOLUNAY 8 08:19 Güneydoğuda Güneş batıda Ay ufuktan 7 derece aynı yüksekteler 8 10 Jüpiter Ay’ın 5 derece kuzeyinde 9 08:37 Güneydoğuda Güneş batıda Ay ufuktan 10 dere ce aynı yüksekteler 9 20 Ay Yer’e en uzak (405410km) 10 08:53 Güneydoğuda Güneş batıda Ay ufuktan 12 derece aynı yüksekteler 11 08 Yer–Vesta–Güneş aynı çizgide sıralanıyor 11 09:09 Güneydoğuda Güneş batıda Ay ufuktan 14 derece aynı yüksekte 13 11:46 SON DÖRDÜN 14 22 Merkür–Güneş açıklığı en büyük (doğu 19 derece) 16 14 Satürn Ay’ın 1.9 derece güneyinde 19 23 Mars Neptün’ün 0.2 derece güneyinde 20 15:14 YENİ AY 21 06 Yer–Merkür–Güneş dizilişinde Merkür’ün hareketsiz görünümü (izle:upload. wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ab/ Mercuryorbitsolarsystem.gif) 21 20 Merkür Ay’ın 3 derece güneyinde 21 22 Ay Yer’e en yakın (359665km) 22 07 Venüs Ay’ın 6 derece güneyinde 23 03 Neptün Ay’ın 4 derece güneyinde 23 07 Mars Ay’ın 4 derece güneyinde 25 14 Uranüs Ay’ın 0.6 derece güneyinde ve örtülüyor (Afrika’nın kuzey yarısından, Avrupa’nın güneyinden, Ortadoğu’dan, Rusya’dan ve Asya’nın kuzeyinden görülebilir) 27 06:48 İLKDÖRDÜN 29 20 Aldebaran Ay’ın 1.2 derece güneyinde ve örtülüyor (Kanada’nın kuzeyinden görülebilir) 30 01 Juno–Yer–Güneş dizilişi ile karşı konumda (resimde verildi) 30 16 Yer–Merkür–Güneş aynı çizgide sıralanıyor (resimde verildi) 5– Destekleyen kurumlar arasında TÜBİTAK’ın yer aldığı Max Planck Bilim Tüneli Sergisi İstanbul’da 12 Şubat 2015 tarihine kadar hafta içi öğleden sonraları ve hafta sonları da tüm gün ziyeret edilebilir (bilimtuneli.com). Okuyucularımıza mutlu yıllar diliyorum. Kaynakça: The Astronomical Almanac 2015 (asa.usno.navy.mil) 2015 OCAK AYINDA GÖK OLAYLARI GÜNLÜĞÜ Bu yazımda kanserle ilgili bazı kritik soruların yanıtlarını tartışmak istiyorum. 1 Kanser önlenebilir bir hastalık mıdır? Yanıt tek kelime; Evet...! Tüm kanser nedenlerinin %30’unu sigara ve aşırı alkol tüketimi, %3035’ini ise yüksek şeker içeren diyet, aşırı karbonhidrat kullanımı, obezite ve fiziksel aktivite azlığı oluşturuyor. Kronik enfeksiyonlara bağlı gelişen kanserler ise tüm kanserlerin %20’si. Hepatit B virüsü, HIV, human papilloma virüs, Ebstein Barr virüsü, Helicobacter pylori infeksiyonları çok iyi bilinen kanser nedenleridir. Veriler çok açık, tüm kanserlerin %85’ini değiştirebileceğimiz risk faktörleri oluşturuyor. Sigara ve alkol kullanmayan, sağlıklı beslenen, hareketli bir yaşam süren, enfeksiyonlara karşı uyanık bir kişinin kanser riskinin ne kadar azaldığı ortada. Kanserlerin %1820’si ise hormonal nedenlere bağlı ortaya çıkıyor. Şaşıracaksınız ancak meslek ve hava kirliliği gibi çevresel riskler tüm kanserlerin sadece %3’üne neden oluyor. 2 Yaşam tercihleri dışında kanser riskini azaltmak için başka ne yapabiliriz? Erken teşhis önemli. Böylece kanser riskini çok önceden sezip kanserden korunmak mümkün. Bu konuda en bilinen örnekler; meme, kalın bağırsak, rektum, rahim ağzı ve akciğer kanserleridir. Bu kanserleri veya bu kanserlerin gelişimine zemin oluşturacak öncül hastalıkları erken fark etmek tedavi şansını çok arttırıyor. Yani düzenli sağlık kontrolleri özellikle 55 yaş üstünde erken teşhis açısından çok önemli. 3 Yukarıda anlatılan risk faktörlerinden kaçınmak, düzenli sağlık muayenesinden geçmek kanserden korunmayı garanti eder mi? Bu sorunun yanıtı “hayır, etmez”. Meme, rahim ağzı, kalın bağırsak kanserlerinin aile yatkınlığı olduğu bilinmektedir. Ailesinde sık kanser öyküsü olan bireylerde kanser gelişim riski daha yüksektir. 4 Yaşın kanser oluşumunda önemi var mı? Yanıt evet. Tüm kanserlerin %77’si 55 ve üstü yaş grubunda ortaya çıkıyor. Ancak kanserin her yaşta görüldüğünü de unutmamak gerekir. 5 Toplumda kanser sıklığı artıyor mu? Bu sorunun yanıtı da evet. Bunun iki nedeni var, ilki yaşam süresinin uzaması, ikincisi ise kanser farkındalığının artması. Elbette bu iki etmene yukarıda tartıştığım risk faktörlerini de eklemek gerekir. 2014 yılında tüm dünyada 14.100.000 yeni kanser tanısı konuldu. Bunların %53’ü erkek, %47’si kadındı. Ortalama her 100.000 erkekten 205’i, her 100.000 kadından ise 165’i kanser tanısı aldı. Fransa erkeklerde kanser sıklığının en yüksek olduğu ülke. Bu ülkede her 100.000 erkekten 385’i kansere yakalanıyor. Danimarka ise kadınlarda kanserin en sık rastlandığı ülke (100.000’de 328). 6 Kanser tedavisinde ne kadar ilerledik? Evet ilerliyoruz. İngiltere’de son kırk yılda sağ kalım oranları ikiye katlandı. Meme kanserinde hastalıktan tam kurtulma şansı %78 arttı. 7 Kanser tedavisinin maliyetleri ne durumdadır? Sadece ABD’de kanserin maliyeti yıllık 216 milyar dolardır. Bu paranın 87 milyar doları tedavi maliyetleri, geri kalanı ise erken ölümlere bağlı iş gücü kaybı gibi kayıplardır. Öngörüler, 2030 yılında yeryüzünde yılda 23.6 milyon yeni kanserli hasta olacağını göstermektedir. Bu 2012 yılı değerinin %68 fazlası demektir. Sadece bu veri bile önleyici yaklaşımların ne kadar önemli olduğunu açıkça göstermektedir.