Katalog

POLİTİK BİLİM Ali Akurgal ali@akurgal.com 8 Ocak ayı gökyüzü CBT 1450 /2 Ocak 2015 2015’e Merhaba Hasan H. Esenoğlu İstanbul Üniversitesi Fen Astronomi ve Uzay Bilimleri esenoglu@istanbul.edu.tr Fakültesi Çevreyi gökbilim ile karşılaştırın Mevsim kış olmasına rağmen Güneş Ocak ayında Dünya’mıza 147 milyon kilometre ile en yakın olacak. Uzun kış gecelerini resimden görebilirsiniz; yeni yılın bu ilk ayında geceler artık kısalmaya döndü dolayısıyla gündüzler de uzuyor. Bu değişim akşam saatlerinde sabaha göre daha belirgin. Geçen GÖK ATLASI Jüpiter’in görüleceği 15 Aralık 2014 akşam saat 20 için verildi. Baskıya en uygun sadelikte ve kolay görülebileceği +2.5 kadire kadar parlak yıldız(kırmızıl)ı olan takım yıldızlar (maviler) özetlenerek belirtildi. Burçlar mavi büyük harfle gösterildi. Tarihten Bir Yaprak Pazar için ürün, ürün için teknoloji, teknoloji için bilimsel araştırma.. Prof. Nimet Özdaş önderliğinde kurulan TÜBİTAK Marmara Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Enstitüsü (MBEAE), tam da bunu hedefliyordu. 1972 Ağustos’unda kapılarını açtı. Başta elektronik ve yöneylem bölümleri vardı, ardından gıda, malzeme, enerji ve diğer bölümler geldi. “Bilim” ihtiyacını, Enstitü’de yarı zamanlı çalışan akademisyenlerle karşılıyordu. Sonradan, bir “Temel Bilimler Enstitüsü” kurularak, bilimsel destek, kadrolu ve kalıcı kılındı. Elektronik Bölümü’nün başında Prof. Yılmaz Tokad vardı. Nimet Özdaş’tan bayrağı, Prof. Lütfullah Ulukan devraldı. Bugün üçü de hayatta değil. Hürmetle anmak gerek, o zaman için imkansız görüleni, şimdiyse gençlerin pek anlamadığını başardılar. Yılmaz hoca, elektronik bölümünü, teknoloji üretebilen ve ürün tasarlayabilen düzeye getirmek için, entelektüel sermaye oluşturmakla işe başladı. Açılıştan 34 ay önce, seçtiği öğrencilerine mektup yazıp çağırdı. Yurt dışından gelen başkaları gibi, Timuçin Pehlivanlı ve ben, İsviçre’deki işimizi bırakıp koştuk. Yurt dışına gidecekken, bölüme gelen de çok oldu. Eldeki entelektüel sermayeyi görünce, iş de geldi. Hem de hepsi teknolojinin önde gidenini isteyerek. Boğaziçi Köprüsü’nün güvenlik sistemini de tasarladık, Türkiye’nin iletişim altyapısının sayısallaştıran PCM30’u da. PTT’nin Tahtakale santralinde bir Araştırma Laboratuvarı (ARLA) vardı. Burada, “ithal ikamesi” anlamına yerlisi yapılarak çeşitli ürünler tasarlanırdı. MBEAE’nin insan sermayesi çekici ve güven vericiydi ki, ARLA’nın Müdürü, Dr. Fikret Yücel, kulakları çınlasın, geldi ve dedi ki, “eninde sonunda sayısal iletişime geçeceğiz, bize bir PCM30 tasarlar mısınız?” PCM30 benim yüksek lisans tez konum. Bir (akademik) model yapmışım, üzerinden telefon bağlantısı yapmışız. PCM o kadar yeni ki, uluslar arası standart daha yayınlanmamış. Bunun son şekline, CCITT toplantısında karar verilecek. TÜBİTAK beni ve Kaya Erk’i öğrenmek için görevlendirdi. Biz ancak “Türk Delegasyonu” içindeysek katılabiliyoruz. Olmadı. TÜBİTAK’tan sorumlu Devlet Bakanı Necmettin Erbakan, yollamadı. Bu nedenle kendisiyle atışıp, o beni attırmadan ben MBEAE’den ayrıldığım için iki senelik bir de boşluk doğdu. İki sene içinde standart yayımlandı, Erbakan gitti, ben tekrar eski işime döndüm ve 7 kişilik bir kadro, arkamızda bilim desteği, 4 yılda PCM30’u yaptık. Bilim dilimiz Türkçe, teknoloji üretirken bize hiç de engel olmamıştı. 1980 yılında TELETAŞ’a dönüşen PTT ARLA, bunu seri üretime soktu. Yedi sekiz yıl içinde, NETAŞ’ın da sayısal kırsal santral tasarlayıp üretmesiyle Türkiye’nin sayısallaşma hamlesi tamamlandı. Demirel’in deyişiyle “70 cente muhtaç” olduğumuz bir dönemdeydik. Ama, yerli teknoloji sayesinde yapılabilen yatırımla, 1992 yılında, Avrupa’da, sayısallaşmada, Fransa’nın ardından ikinci konumdaydık. Sözün özü, sanayide (TELETAŞ) insan sermayesi yeterli olup, pazarı, ürünü görebiliyorsa, teknoloji geliştirme tarafında (MBEAE) insan sermayesi yeterli olup, bilimi arkasına alıp teknoloji üretebiliyorsa, ciddi teknolojik sıçrama yapılabiliyor. Teknolojik bir alanda Avrupa ikinciliği, ben, başka bilmiyorum. Son yazımdaki, o dönem için “Ankara’da araştırma merkezi enflasyonu var” gözlemi, doğru. Ama ya bunların hepsi MBEAE gibi yönetilseydi? Olur mu hiç? Zaten, 70 kişilik Elektronik Bölümü, tek başına, 630 kişilik MBEAE’nin giderinden fazla gelir elde edince “fazla oldu” herhalde, 1988 sonunda yönetim değiştiriliverdi. Aşağılama başladı. Dönemin TÜBİTAK’tan sorumlu Bakanı Mehmet Yazar’a gittik. Söylediği: “çocuklar, kusura bakmayın, bazen politikada, bazı kurumların gözden çıkartılması gerekebiliyor” oldu. Demek ki bizi (entelektüel sermayeyi) satmışlar. “Mezar taşı okuma” sevdası, belki kültüre ufak bir katkıda bulunacak ama, entelektüel sermayenin yetişmesinden çalacak. O zaman, teknolojik alanda yeni ikincilikler için mucize gerekecek. GÜNEŞ Günün Siyah–Beyaz ve Ara Tonları (ssaat:dakikad) Tan zamanları Günlük tan Akşam Deniz tanı Astronomik tan Karanlık gece Astronomik tan Sabah Deniz tanı Günlük tan Aydınlık gündüz 1 Başlama 16:46 (akşam) 17:17 17:52 18:25 05:50 (imsak) 06:24 06:58 07:29 Bitiş 17:17 17:52 18:25 (yatsı) 05:50 06:24 06:58 07:29 16:46 Süre 31d 35d 33d 11s 25d 34d 34d 31d 09s17d Başlama 17:00 (akşam) 17:30 18:04 18:37 05:50 (imsak) 06:23 06:57 07:27 Ocak 2015 15 Bitiş 17:30 18:04 18:37 (yatsı) 05:50 06:23 06:57 07:27 17:00 Süre 30d 34d 33d 11s13d 33d 34d 30d 9s 33d Başlama 17:19 (akşam) 17:48 18:21 18:54 05:42 (imsak) 06:14 06:47 07:16 31 Bitiş 17:48 18:21 18:54 (yatsı) 05:42 06:14 06:47 07:16 17:19 Süre 29d 33d 33d 10s48d 32d 33d 29d 10s 3d aya göre bu ay 18 dakika daha fazla aydınlanacağız. Resim ve çizelgede 1, 15 ve 31 Ocak’ta sol(sağ)dan sırasıyla: karanlık gece (11 saat 9 dakika), astronomik tan (33 dakika), deniz tanı (34 dakika), günlük tan (30 dakika) ve gündüz (9 saat 38 dakika) ortalama saatlerinde verildi. Gündüzün beyazlığından gecenin karanlığına geçişlerin günde toplam 3 saat 14 dakikayı bulacağını söyleyebiliriz. Gün 2 9 16 23 30 Ocak’ta Güneş Yüksekliği Saat Yükseklik (saat:dakika) (derece:dakika) 12:08 26:05 12:11 26:53 12:14 28:03 12:16 29:32 12:17 31:19 Dünyamıza Bakalım Komşu Gezegenleri Okuyalım Tarih Özellik (Ocak) Bizde gece gündüz farkı büyük, Merkür’de gece süresi 17 gündüze eşit (Merkür kavuşuma çıkışta) Bizde ve Venüs’te Güneş ışığı güney küreye dik gelir 18 (Merkür en büyük enlemde) Dünya gibi Merkür Güneş’e en yakın 21 enerjiliği çizelgeden görülebilir. Güneş bu ay yükselmeye geçti, geçen aya göre 2 derece 18 dakika daha yüksekte olacak. Ay boyunca da Güneş’in yüksekliği 4 derece 46 dakika artacak. Akşamın Karanlığına Dolunay Aydınlığı Ocak’ta dolunaylı geceler 3 4 5 6 7 Ay en tepede Yükseklik Saat (derece) 17–06 67 17–06 67 19–07 65 19–07 65 20–08 58 Kışın Güneş Y a z ı n Gölge Aranır Ocak ayının Güneş Ejderha takım yıldızı civarından 28 Aralık 2014–12 Ocak 2015 tarihleri arasında yağan Quadrantidler isimli göktaşı yağmuru 3 Ocak’ta en yüksek sayıya ulaşır: saatte 120 kadar göktaşı görülebilir. Göktaşı yağmurunu izlemek isteyen okuyucular, özellikle 3 Ocak Cumartesi akşamdan sabaha kadar kuzey taraftaki Kutup yıldızına yakın bulunan Ejderha takım yıldızı bölgesine bakabilirler. Bir–iki göktaşının görülmesi yağmurun yerini de belirler. İkizler takım yıldızı gök atlasından görülebilir. Ateş topu göreceklerin rapor tutması ve göktaşı yağmurları bilgisi için adres: www.imo.net. GÖKTAŞI YAĞMURU