Katalog

POLİTİKBİLİM Aykut Göker http://www.inovasyon.org; harunaykutgoker@gmail.com ARKEOLOJİ Bilimde yetkinlik kazanamamış bir ülkede bir bilim tarihçisinin cumhurbaşkanı adayı olması dikkate değer bir noktadır. O tarihçiye biraz yakından bakmak gerek... Bir Cumhurbaşkanı Adayı ve Bakış Açısı Farkı... Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu’nun, Kılıçdaroğlu’nun da katkısıyla aday olarak belirlenmesi, oylarını CHP’li bir aday için kullanabilecek bazı kesimlerde rahatsızlık yarattı. O rahatsızlığı duyan sizin de tanıdığınız bir dost bana ilettiği notta demiş ki; “[Bir] çalışmanızda yanılmıyorsam Ekmeleddin beyle yolunuz kesişmişti!” Kastettiği, Sayın İhsanoğlu’dan yaptığım uzun bir alıntıydı. Bir yönüyle, Osmanlı’nın bilime niçin uzak düştüğünü anlama denemesi de olan o çalışmamdaki alıntı, İhsanoğlu’nun “XVI. Yüzyılda Osmanlı Astronomisi ve Müesseseleri” başlıklı makalesinde Takiyüddîn elRâsıd ve kurduğu İstanbul Rasathanesi’ni anlattığı bölümdü; iyice kısaltarak aktarayım: “Osmanlılarda ilk rasathane İstanbul’da Sultan III. Murad döneminde (15741595) Takiyüddin Râsıd tarafından kurulmuştur [1577]. ...Şam ve Semerkant astronomi ekollerini şahsında birleştiren ...Takiyüddin yeni geliştirdiği teknikler ve aletler vasıtasıyla gözlemlerinde yeni uygulamalar ve astronomi problemlerinde orijinal çözümler getirmiştir. İlk defa mekanik saat kullanarak çok dakik gözlemler yapmıştır. ...astronomi hesaplarında altmış tabanlı sayı sistemi yerine on tabanlı sayı sistemini kullanmakla ve ondalık kesirlere göre trigonometri cetvelleri hazırlamakla dikkat çekmiştir. Ekliptik ile ekvator arasındaki 23° 27’lık açıyı 1 dakika 40 saniye farkla 23° 28’ 40” bularak ilk defa gerçeğe en yakın ve doğru dereceyi hesaplamıştır. Güneş parametreleri hesabında da yeni bir yöntem uygulamıştır. “...Takiyüddin kendisi ile aynı zamanda yaşamış ve rasathane kurmuş olan Tycho Brahe ile karşılaştırıldığında Brahe’den daha net ve dakik rasatlar yaptığı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca onun rasathanesinde bulunan bazı aletler Brahe’nin aletlerinden daha üstündü...” İhsanoğlu’nun, bu mükemmel bilim merkezini ve Takiyüddîn’in alanındaki yetkinliğini bütün ayrıntılarıyla anlattıktan sonraki tek cümlelik paragrafı ise şuydu: “Rasathane bazı siyasî çekişmeler sebebiyle ve dinî gerekçeler ileri sürülerek 22 Ocak 1580 tarihinde Padişah’ın emriyle Kaptanı Derya Kılıç Ali Paşa tarafından yıkılmıştır.” Bu tespit gerçeği yansıtıyordu ama sanki bana, Rasathane ve Takiyüddîn’in başına geleni, Osmanlı tarihindeki önemi açısından tam anlatmıyor gibi gelmişti. Onun için aynı olaya bir başka tarihçinin, örneğin Halil İnalcık’ın nasıl baktığını araştırma gereğini duymuştum: Onun tespiti ise şuydu: “Galata’da 1577’de kurulmuş olan rasathanenin yazgısı, din bağnazlığının aklî ilimler üzerine açık zaferini gösteren bir olaydır (atç)...”(İnalcık, H. [1973], Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (13001600), Çev. R. Sezer, YKY, 2003.) Siz de benim gibi, İhsanoğlu’nun bir tarihçi olarak geçmişteki çok önemli bir olaya oldukça dar (ya da fazlaca geniş!) bir açıdan baktığını; doğal olarak onun dünya görüşünü yansıtan bu açının ‘cumhurbaşkanı olarak’ topluma vereceği mesajlar bakımından yanıltıcı sonuçlar doğurabileceğini düşünebilirsiniz. Bu ve benzeri nedenlerle İhsanoğlu’na oy vermeyi düşünmüyorsanız, buna saygı duyarım. Ama bu düşüncenizi sandığa gitmeyerek ya da geçersiz oy kullanarak ifade etme yolunu seçerseniz, bunun, hâlâ 1577’de kazandıkları zaferin bayrağını beyninde taşıyan birine oy vermek anlamına geleceğini de bilmelisiniz. Basit bir aritmetikle bu sonucu siz de çıkarabilirsiniz. ‘Yine de Ekmeleddin Beye kesinlikle oy vermem; Demirtaş’a oy vermeyi de içime sindiremem.’ diyorsanız, ikincisi konusunda söyleyebileceğim tek şu: Eğer Kürt meselesi bir gün demokratik, barışçıl bir yoldan çözülebilecekse, bunun için, Demirtaş gibi, dostça diyalog kurulabilecek (dilerim yanılmıyorumdur) siyasetçilere mutlaka gereksinim duyulacak. Demirtaş’a vereceğiniz oyla ona bir kredi açmış olursunuz. İsterseniz, tekrar bir düşünün... Yakındoğu ve Türkiye Arkeolojisinin  Büyük Kaybı Prof. Dr. Klaus Schmidt (195320.07.2014), Göbekli Tepe’de 1995’ten bu yana günışığına çıkarttığı görkemli sanat eserleri ve kutsal alanlar Neolitik Çağ ile ilgili pek çok bilgiyi altüst etti... Nezih Başgelen  ArkeologEditör S ıradışı bulgularıyla dünya  tarihini değiştiren Göbeklitepe’nin Kazı Başkanı Prof. Dr. Klaus Schmidt’i geçirdiği  kalp krizi nedeniyle 20 Temmuz Pazar günü Almanya’da kaybettik.?Baltık Denizi kıyısında Usedom (MecklenburgVorpommern) üzerindeki Ueckeritz sahilinde Pazar öğleden sonra denizde geçirdiği kalp krizinden kurtulamayarak yaşama çok erken veda etmesi, arkeoloji dünyasını yasa boğdu. 11 Aralık 1953’de Almanya’da Feuchtwangen şehrinde doğan Klaus Schmidt, FriedrichAlexander ErlangenNürnberg ve RuprechtKarlsHeidelberg Üniversiteleri’nde prehistorya, klasik arkeoloji ve jeolojipaleontoloji eğitimi aldı. Öğrencilik yıllarından itibaren Almanya, Yunanistan, Mısır, Suudi Arabistan ve Ürdün’de çeşitli arkeoloji projelerinde yer alan Klaus Schmidt, Türkiye’deki çalışmalarına 1978 ve 1979 yılında Elazığ Müzesi’nde Norşuntepe kazısı malzemesi üzerinde yaptığı ve daha sonra doktora tezi olarak yayınladığı buluntu çalışmaları ile başladı. 1980’de Lidar Höyük kazısına, 19831991 yılları arasında Nevalı Çori kazısına katıldı. 1983 yılında Heidelberg Üniversitesi’nde Prof. Dr. Harald Hauptmann danışmanlığında‚ “Die lithischen Kleinfunde vom Norşuntepe” konulu doktora tezini bitirdi.19841986 yıllarında Alman Arkeoloji Enstitüsü(DAI) seyahat bursunu,?19861995 yılları arasında Alman Araştırma Vakfı(DFG) araştırma bursunu kazandı. Heidelberg Üniversitesi’nde Prehistorya anabilimdalında araştırmacı olarak çalıştı. 19961998 yıllarında Alman Araştırma Vakfı (DFG) doçentlik bursunu kazanarak 1999 yılında‚ ‘Funktionsanalyse der frühneolithischen Siedlung von Nevalı Çori’ konulu doçentlik tezini ErlangenNürnberg Üniversitesi’nde verdi ve 2007’de aynı Üniversite’de Profesör ünvanını aldı. 1998 ve 1999 yıllarında Prof. Dr. Wolfram Schier adına Bamberg Üniversitesi Arkeoloji Bölüm başkanlığı temsilciliği, 2001 ve 2002 yıllarında Prof. Dr. Hans J. Nissen adına FU Berlin Üniversitesi Arkeoloji Bölüm başkanlığı temsilciliği yaptı. Klaus Schmidt 2001 yılından beri Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün Berlin’de bulunan merkezinde Orient Bölümü’nde araştırmacı ve ErlangenNürnberg Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaktaydı. 19921994 yıllarında Nevalı Çori buluntuları üzerine çalışmalarını Urfa’da gerçekleştirdi, 1995’ten itibaren Göbekli Tepe kazı ve araştırma projesinin başkanlığını sürdürdü. 1995’te Şanlıurfa Müzesi ve Alman Arkeoloji Enstitüsü ortak projesi olarak başlayan bu önemli proje 2007 yılından beri Bakanlar Kurulu Kararlı kazı statüsünde yapılmaktadır. Klaus Schmidt, Göbekli Tepe kazı başkanlığı yanında Ürdün’de bulunan Aqaba projesinde Ricardo Eichmann ve Lutfi Halil ile birlikte proje başkanlığını yürütmekteydi.   Klaus Schmidt’in Urfa İli sınırları içindeki Göbekli Tepe’de 1995’ten bu yana günışığına çıkarttığı görkemli sanat eserleri ve kutsal alanlar  Neolitik Çağ ile ilgili pek çok bilgiyi altüst etti. Şaşırtıcı ve benzersiz bulgularıyla Göbekli Tepe, bugüne kadar çok az bir bölümü kazılmış olmasına karşın avcıtoplayıcı yaşam biçiminden, tarım ve hayvancılığa geçiş sürecini anlamamıza önemli katkılar sağlayan benzersiz bir tarihöncesi yerleşimdir. Göbekli Tepe’nin en ilginç bulguları genelde üzeri hayvan betimleriyle süslenmiş “T” biçimli anıtsal dikilitaşlardan oluşan dairesel planlı yapılardır. Bu ilginç yapı toplulukları insanlık tarihinde dini mekanların biçimlenmesi, tapınak mimarisinin ve sanatın doğuşu açısından bilinen en eski örneklerdir.  Bu sıradışı özellikleriyle Göbeklitepe, bir süre önce UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmıştı. Klaus Schmidt`in Göbekli Tepe ile ilgili Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı GÖBEKLİ TEPE En Eski Tapınağı Yapanlar adlı kitabı Arkeoloji ve Sanat Yayınları  tarafından yayınlandı. CBT 1427 8 / 25 Temmuz 2014