Katalog

18 Tartışma CBT 1447/12 Aralık 2014 Sağlık Bakanlığı sağlık istatistiklerini neden çarpıtıyor? Prof.Dr. Kayıhan Pala Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi, [email protected]. dikkate alınacaksa hesaplanan hız bebek ölüm hızı olarak değil, “Doğum ağırlığına özgü ölüm hızı (The Birth Weight Specific Mortality Rate)” olarak verilmelidir. 3 İstatistik yıllıklarında yer alan bazı İstatistikleri Yıllığı 2010’da 2010 yılı için 8.6 milyon olarak verilen toplam ameliyat sayısı; aynı yıl için Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011’de 3.8 milyon olarak verilmiştir (Tablo 2). hem karar vericilere, hem de bu alanda çalışanlara olanaklar sunması bakımından önemlidir. Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan sağlık istatistiklerinin siyasallaştırılarak, hükümet(ler) için bir propaganda Bilindiği gibi durum saptama, sağlık yönetimi sürecinin önemli bir bileşenidir. Sağlıkla ilgili durumun sayılarla açık kaynaklar belirsizdir. Örneğin, Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011’de bebek ölüm hızı için kullanılan verinin kay Sağlık Bakanlığı bu farklılığı ameliyat sınıflandırmalarında Dünya Sağlık Örgütü’nün Uluslararası Sağlık Müdahalesi ve anlaşılır bir biçimde ortaya konması, nağını 14. sayfada “Bebek ve Beş Yaş Altı Sınıflamasının baz alınmasıyla açıklamak sağlık alanındaki önceliklere karar verilme Ölüm Araştırması 2012” olarak açıklamak tadır. Bu sınıflamaya göre tanı amaçlı ve si sırasında karar vericilere yol göstermesi tadır. 2011 yılı verisinin 2012 araştırması küçük cerrahi girişimler ameliyatlar içeri ve sağlık politikalarının etkisinin nesnel bir ile sunulması bir yana, bu adla yayımlan sinde yer almamaktadır. Bu sınıflamada zeminde tartışılabilmesi bakımından önem mış her hangi bir araştırma yoktur. yapılan tanıma uygun olarak ameliyat (A, taşır (1). 4 Ülkemizde toplanan veriler, çeşit B ve C grubu) sayılarının hesaplandığı be Ülkemizde sağlık alanındaki durum sap li yöntemlerle yapılan kestirimler ve saha lirtilmektedir. Bir başka deyişle artık D (orta tamaya olanak sağlayacak resmi istatistik araştırmalarının sonuçları Sağlık Bakanlığı ameliyatlar ve girişimler) ve E (küçük ameli ler uzun yıllardır sorunludur. 1990 yılında tarafından yayımlanan sağlık istatistikle yatlar ve girişimler) grubu ameliyatlar ista gerçekleştirilen Sağlık Sektörü Master Plan rinden farklılık göstermektedir. Bir örnek tistiklerde gösterilmemektedir. Çalışması, ülke çapında mevcut veri kay olarak, bebek ölüm hızı verilebilir. Sağlık Bu konunun ayrıntılı olarak incelenmesi naklarının ciddi eksik sayım ve raporlama Bakanlığı 2010 yılı için bebek ölüm hızı ve böyle bir sınıflama değişikliğinin neden hatalarına sahip olduğunu, demografik ve nı binde 7.8 olarak açıklarken aynı yıl için 2011 yılında tercih edildiği ile ameliyat is epidemiyolojik verilerin birbirleriyle uyumlu olmadığını, eksik veya hiç bulunmadığını ortaya koymuştur (2). tatistiklerinde gösterilmeyen D ve Tablo 2. Sağlık istatistik yıllıklarında toplam E grubu ameliyat verilerine nasıl ameliyat sayıları erişilebileceğinin de açıklanması Aradan uzun yıllar geçmiş olmasına Yıllar Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllıkları gerekir. Çünkü ameliyat sayıla karşın, bugün halen Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan istatistik yıllıklarının kimi sorunlar içerdiği gözlenmektedir. Geçen 2002 2007 2009 2010 2.053.651 5.150.476 7.149.616 2011 1.598.362 3.564.985 3.508.253 2013 1.598.362 3.508.253 rının verilmesi ile ilgili sınıflama değişikliği, Sağlıkta Dönüşüm Programı nedeniyle artan cerrahi günlerde yayımlanan Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013, bu sorunları bir kez daha ortaya çıkarmıştır. AKP iktidarı döneminde gözlenen sağlık istatistikleriyle ilgili sorunlar ana 2010 2011 2012 2013 8.614.789 3.830.727 4.200.577 3.830.727 4.200.577 4.410.218 4.684.237 girişimlerin göz önüne çıkarılmasını saklar niteliktedir. Ülkemizde 2002 yılında toplam ameliyatlar içerisinde küçük ameliyatların başlıklarıyla şöyle sıralanabilir: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) binde 12,1 oranı %28.4 iken bu oran 2010 yılında 1 Aynı yıllara ilişkin sağlık istatistikleri olarak açıklamaktadır (5). Türkiye İstatistik neredeyse iki kat artış göstererek %55.5’e Sağlık Bakanlığı tarafından istatistik yıllık Kurumu tarafından toplanan veriler Sağ yükselmiştir. larında farklı sayılarla yayımlanmaktadır. lık Bakanlığı tarafından açıklanan değere 7 Dönemsel istatistiksel karşılaştırmalar Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2010’da 2008 göre ülkemizde bebek ölüm hızının en azın 1990, 2000 ve 2010 gibi epidemiyolojik yılı için binde 17.0 olarak verilen bebek dan %57 daha yüksek olduğunu göstermek dönemler yerine siyasal dönemlerde yapıl ölüm hızı, bir sonraki yıl yayımlanan ista tedir. Türkiye’de bebek ölüm hızı OECD makta ve başlangıç tarihi olarak 2002 yılı tistik yıllığında binde 12.1 olarak verilmiştir tarafından 2010 (ya da en yakın yıl) için alınmaktadır. Bu yaklaşım bilimsel değildir (Tablo 1). binde 13.6 (6), Dünya Sağlık Örgütü tara ve sağlık istatistiklerinin siyasallaştırılmak 2 İstatistik yıllıkları kuramsal yanlışlar fından ise 2010 yılı için binde 12 olarak istenmesinin bir göstergesidir. içermektedir. Bir örnek olarak geçtiğimiz açıklanmaktadır (7). Epidemiyoloji ve istatistik; sağlık po Tablo 1. Sağlık Bakanlığı istatistik yıllıklarında bebek ölüm hızı İstatistik Yıllığı Bebek ölüm hızı (Binde) 2008 2009 2010 Tüm bu sonuçlar Sağlık Bakanlığı tarafından Türkiye için 2010 yılında binde 7.8 olarak açıklanan bebek ölüm hızının litikalarını önceki yıllara ve diğer ülkelere göre karşılaştırarak değerlendirebilmek ve sağlıkta önceliklere karar verebilmek için Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2010 Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011 17,0 12,1 13,1 10,1 gerçeği yansıtmaktan uzak ol Bilimde başarım:10,2 7,8 duğunu açıkça ortaya koymak aracı biçimine dönüştürülmesi, bu olanağı büyük ölçüde sınırlandırmaktadır. 1980’den sonra yürürlüğe konan ve 2002’den sonra ağırlığı iyice hissedilen neoliberal sağlık politikaları ülkemizde pek çok tahribata yol açmış bulunmaktadır. Hükümet(ler) bu tahribatları gizlemek için olsa gerek, nesnel sağlık istatistikleri üzerinden bilimsel bir tartışma yürütmek yerine, sağlık alanındaki dönüşümü “iyi” göstermek telaşı içerisine girmiş görünmektedir. Sağlık politikalarının etkisini değerlendirebilmek için sağlık istatistiklerinin bilimsel ölçütlere göre yayınlanması gerekir. Bilim insanları için, gerçekleri bilimin ışığında değerlendirebilmek amacıyla verilmesi gereken uğraş her zamankinden daha fazla önemini korumaktadır. Kaynaklar 1 Pala, K. Sağlık İstatistikleri Siyasallaştırılıyor, Toplum ve Hekim 2013; 28(1):6669. 2 DPT (1990) Sağlık Sektörü Master Planı Etüt Çalışması, devlet Planlama Teşkilatı, Ankara, 1990. 3 UNICEF, DEFINITION OF INDICATORS, Underfive mortality rate: http://data.unicef.org/childmortality/ underfive. 4 UNICEF, DEFINITION OF INDICATORS, Infant mortality rate: http://data.unicef.org/childmortality/ underfive. 5 TÜİK (2012) Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı Haber Bülteni, Ölüm İstatistikleri 2010, Sayı: 13132. 6 OECD (2012) , Health at a Glance Europe 2012, OECD Publishing. http://dx.doi. org/10.1787/9789264183896en. 7 WHO (2012) Global Health Observatory Data Repository, World Health Organization, http://apps. who.int/ghodata/?vid=20100&theme=country. 8 TÜİK (2014) Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı Haber Bülteni, Ölüm İstatistikleri 2013, Sayı: 16050. 9 Aypak, A et al. Multidrug resistant typhoid fever outbreak in Ercek VillageVan, Eastern Anatolia,Turkey: clinical profile, TROPICAL DOCTOR, 2010;40(3):160162. tadır. 2013 yılı verilerine bakıl günlerde yayımlanan Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2013’te 24. sayfada yer alan “Beş yaş altı ölüm hızı” verilebilir. Beş yaş altı ölüm hızının hesaplanmasında paydada beş yaş altı çocuk sayısı değil, aynı yıl içerisinde gerçekleşen canlı doğum sayısı yer almalıdır (3). Benzer biçimde bebek ve çocuk ölümlerinin hesaplanması da yanlışlıklar içermektedir. Sağlık Bakanlığı “Bebek, Perinatal, Neonatal, Postneonatal ve beş yaş altı çocuk ölüm hızları hesaplanırken 28 hafta ve üzeri veya 1.000 gr ve üzeri ölümler dikkate alındı” açıklamasıyla sağlık istatistiklerinin bilimsel olarak hesaplanmadığını itiraf etmektedir. Çünkü bebek ve çocuk ölümleri hesaplanırken 28 hafta ve 1.000 gr ve üzeri ölümler gibi kurallar söz konusu değildir (4). Eğer 1.000 gr ve üzeri ölümler dığında da benzer bir sonuç gözlenmektedir. Sağlık Bakanlığı 2013 yılı için bebek ölüm hızını binde 7.8 olarak açıklarken, TÜİK binde 10.8 olarak açıklamaktadır (8). Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan istatistiklerdeki yanlışlıklar yalnızca bebek ölüm hızı ve diğer hızların hesaplanmasıyla sınırlı değildir. Hastalıkların olgu sayılarıyla ilgili de sorunlar yaşanmaktadır. Örneğin Sağlık Bakanlığı yurt çapındaki tifo olgu sayısını 2008 yılı için toplam 183 olgu olarak yayımlamıştır. Oysa aynı yıl içerisinde yalnızca Van Ercek salgınında tanı konulan tifo olgu sayısı 867’dir (9). 6 Sağlık Bakanlığı bazı olumsuz verileri gözden kaçırmak/saklamak amacıyla istatistik yıllıklarında yöntem değişikliği yapmaktadır. Bu konuda çarpıcı örnek olarak ameliyat sayıları verilebilir. Sağlık Erkeklerde h20, kadınlarda ise h15 sayısını geçen 8 bilimcimizin daha listesini yayımlıyoruz.. Yayın yapanın Adı Serdar Öğüt   Feride Severcan Pemra Doruker Ismail Cinel Tayfun Sönmez Esin Kasapoglu Şule Kormaz Candan Hamamcı Bilim Dalı FizikABD Biyofizik Kimya M Tıp EkonomiABD Fizik Tıp Kimya Toplam yayın sayısı 87 138 66 64 35 95 134 63 En çok atıf alan 3 yayına atıf sayısı 286184171 1818763 249144143 1377370 141134103 393837 785747 735341 Toplam AtıfSelf dışı atıf 23252204 15671045 h Değeri 24 22 14511303 21 10551013 13511246 920706 951918 750448 20 20 19 17 16