Katalog

Nobel Ödülleri CBT 1439 /17 Ekim 2014 15 113 yılda tek Nobel ödüllü Türk Ve Nobel sezonu başladı! Biz de bu vesileyle Nobel Ödülü hakkında bazı bilgileri hatırlatalım dedik… Nobel Ödülü İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından fizik kimya, edebiyat, barış ve tıp alanlarındaki olağanüstü başarılara 1901 yılından beri verilmektedir. Nobel Ödülü 1968 yılından sonra ekonomi alanında da verilmeye başlandı. 254 Nobel ödülüyle ABD dünyada birinci konumda. Amerika’yı 93 ödülle İngiltere ve 80 ödülle Almanya takip ediyor. Bugüne kadar Fransa’ya 51, İsveç’e 28, Rusya’ya 27 ve Polonya’ya ise 26 ödül gitti. Türkiye’nin ilk ve tek Nobel Ödülü’nü yazar Orhan Pamuk 2006 yılında aldı. Tabii herkesin tahmin edeceği gibi dünya genelinde Nobel ödüllü erkek sayısı çok daha fazladır. Bugüne kadar 803 erkeğe Nobel Ödülü verilmişken, sadece 44 kadın Nobel ödülü aldı. Marie Curie iki kez Nobel ödülü alırken, tek Nobel Ekonomi Ödülü sadece bir kez bir kadına verildi: 2009, ekonomist Elinor Ostrom. Fizik alanında şimdiye dek 191 erkek onurlandırılırken, yalnızca 2 kadın ödüle değer görüldü. 1915 yılında babası William ile Nobel Fizik Ödülü’nü alan İngiliz Lawrence Bragg en geç Nobel Ödüllü fizikçi olmuştur.. Bragg ödülünü aldığı zaman sadece 25 yaşındaydı. Alman fizikçi Werner Heisenberg de 1932 yılında ödülünü 31 yaşındayken aldı. İngiliz Rudyard Kipling 42 yaşında en genç edebiyat ödülü alan yazar oldu. 2007 yılında 90 yaşındayken ekonomi ödülü alan Rus Leonid Hurwics Nobel ödüllü en yaşlı kişi olarak tarihe geçti. Hurwics ödülünü aldıktan birkaç ay sonra yaşamını yitirdi. İngiliz yazar Doris Lessing ise 2007 yılında yeni bir rekora imza atarak 87 yaşında ödül aldı. Lessing geçen yılın Kasım ayında yaşama veda etti. Nobel Ödülü alanlar arasında aileler de var. Bugüne kadar Nobel Ödülü alanlar arasında altı baba oğul, bir baba kız ve bir anne kız yer almakta. Ayrıca üç çift de Nobel Ödülüyle onurlandırıldı. Bu çiftlerin arasında Curie çifti de var. Pierre ve Marie çifti 1903 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü aldıktan sonra Marie Curie 1911 yılında tek başına Nobel Kimya Ödülü’nü almıştır. Ve çiftin kızları Irene Joliot Curie ve eşi Frederic Joliot’a ise 1935 yılında Nobel Kimya ödülü verildi. Bugüne kadar üç kişi parmaklıklar ardındayken Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Alman pasifist ve gazeteci Carl von Ossietzky (1935), Myanmarlı muhalif Aung San Suu Kyi (1991) ve Çinli muhalif Liu Xiabao (2010). Suu Kyi teşekkür konuşmasını 2012’de Oslo’da yapabildi. Bu yıl Nobel Barış Ödülü için şimdiye kadar hiç olmadığı kadar çok aday var. İki yüz yetmiş sekiz adaydan ödülü alan hariç diğerlerinin isimleri elli yıl sonra açıklanacak. Nobel tarihinde ödülü reddedenler de oldu. Hem de altı kişi. Fransız yazar ve düşünür JeanPaul Sartre mesela 1964 yılında Nobel Edebiyat ödülünü reddederken, Vietnam’ın başbakanı Le Duc Tho de 1973 yılında, ödülünü Amerikan dışişleri bakanı Henry Kissinger ile paylaşmamak için Nobel Barış ödülünü geri çevirmişti. Diğer durumlarda ise Nobel Ödülleri zorlamalarla geri çevrildi. Naziler Richard Kuhn (Kimya 1938), Adolf Butenandt (Kimya) ve Gerhard Domagk (Tıp 1939) gibi bilim insanlarına ödülü almamaları için baskı yaparken Sovyetler de Boris Pasternak’ın 1958 yılında Nobel Edebiyat ödülünü almasını engellemişti. Süper çözünürlüklü floresan mikroskobunu geliştirenlere KİMYA NOBELİ: Y 2014 yılı Nobel Kimya Ödülü yüksek çözünürlüklü görüntülemeye imkân veren mikroskop teknolojisini geliştiren üç bilim insanına verildi. ıllardır optik mikroskop belirli sınırlar içinde görüntü veriyordu. En önemli kısıtlama, ışığın dalga boyunun yarısından daha iyi bir çözünürlülük elde edememesiydi. Bu yıl Nobel ile ödüllendirilen üç bilim insanı, ışık yayan moleküllerden yararlanarak bu sınırı aşmayı başardı. Mikroskop teknolojisinde devrim yaratan bu buluş, optik mikroskobun nano boyutlarda çalışabilmesinin yolunu açtı. Bugün nanoskopi olarak isimlendirilen bu mikroskop sayesinde bilim insanları canlı hücrelerin içinde tek tek her molekülün yolaklarını (pathways) izleyebiliyor. Böylece moleküllerin sinir hücreleri arasındaki sinapsları nasıl yarattığını, Parkinson, Alzheimer ve Huntington hastalıklarında proteinlerin nasıl kümelendiklerini izleyebiliyorlar. Döllenmiş yumurtadaki proteinlerin embriyo haline gelmesini yakından gözleyebiliyorlar. Geçmişte bilim insanlarının canlı hücreleri en küçük ayrıntılarına kadar inceleme şansları yoktu. 1873 yılında mikroskop uzmanı Ernst Abbe, geleneksel optik mikroskobun maksimum çözünürlüğü için fiziksel sınırını belirledi: Bu mikroskoplar hiçbir zaman 0.2 mikrometreden daha iyi olamazlardı. Eric Betzig, Stefan W. Hell ve William E. Moerner işte bu sınırı ortadan kaldıran yöntemleri geliştirdikleri için Nobel ile ödüllendirildiler. Bu başarıları sayesinde optik mikroskop artık nono dünyayı inceleyebiliyor. Bu ödül ile aslında iki farklı yöntem ödüllendirildi. Biri STED (stimulated emission depletion) mikroskobu İKİ FARKLI YÖNTEM nometre boyutlarındakiler dışında tüm ışınları kapatıyor. Örneğin her nanometresini tarayan mikroskop, Abbe’nin sınırını aşıp, daha iyi bir çözünürlülük sunuyor. Eric Betzig ve William Moerner, ayrı ayrı çalışarak, ikinci yöntem olan tek hücremikroskobunun temelini oluşturdular. Bu yöntemde, tek tek her molekülün yaydığı ışığı açılıp kapatılabiliyor. Böylece bilim insanları aynı alanı birden çok kereler görüntüleyebiliyor. Daha sonra bu görüntüleri üst üste koyarak, nano ölçekli yoğun süpergörüntü elde edebiliyorlar. Eric Betzig bu yöntemi ilk Stefan W. Hell: 1962 doğumlu. Alman vatandaşı. Heidelberg’deki Alman Kanser Araştırmaları Merkezi Başkanı Eric Betzig: 1960 doğumlu. ABD vatandaşı. Howard Hughes Tıbbi Araştırma Merkezi’nde çalışıyor. William E. Moerner: 1953 doğumlu. ABD vatandaşı. Stanford Üniversitesi. nun yolunu açtı. 2000 yılında Stefan Hell tarafından geliştirilen bu mikroskop, iki lazer ışınından yararlanıyor; biri floresan ışığı yayan molekülleri ışıldaması için uyarıyor, diğeri na kez 2006’da denedi. Bugün nanoskopi dünya genelinde yaygın bir şekilde kullanılıyor ve tıbbi araştırmalarda önemli buluşların yolunu açıyor. Nobel Ekonomi Ödülü Fransız profesöre Stockholm’da ki jüri bu yılın son Nobel Ödülünü de açıkladı: Ekonomi ödülü Fransız ekonomi profesörü Jean Tirole’e layık görüldü. Tirole, Toulouse Ekonomi Okulu’nda eğitim veriyor. 61 yaşındaki ekonomist, “Pazar Gücü ve Düzenlemeler” adlı çalışması nedeniyle ekonomi ödülüyle onurlandırıldı diye açıkladı İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi. Tirole’ün başlıca çalışma alanları arasında endüstriyel organizasyon, banka ve finans ve ekonomi biliminin psikolojik boyutu yer almakta. Tirole 2011 yılında Fahri Doktora unvanı aldığı Mannheim Üniversitesi’ne göre dünyanın en etkili ve en üretken ekonomi bilimcisi. Seksenli yılların başından itibaren speküllatif balonlar üzerinde çalışmış, endüstri ekonomisi, oyun teorisi ve sözleşme teorisiyle ilgili de çalışmalar yayımlamıştır. Nobel komitesinin açıklamasına göre Tirole, Nobel Ödülü alan ellinci Fransız. Ancak ekonomi dalındaki üçüncü bilim insanı. Daha önce Maurice Allais (1988) ve Gerard Debreu (1983) Nobel Ekonomi Ödüllerine layık görülmüşlerdi. Nobel Ekonomi Ödülü klasik Nobel Ödüllerinden değildir. İsveç’in merkez bankası Sveriges Riksbank tarafından bankanın 300. yıldönümü olan 1968 yılında, Alfred Nobel’in 1895’teki vasiyetinin anısına kurulmuş ve finanse edilmiştir. Nobel Kimya ve Fizik Ödülü sahipleri gibi, Ekonomi Ödülü sahipleri de İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından seçilir ve Nobel Komitelerine benzer olarak bir Ödül Komitesi vardır. Ödül ilk kez, 1969’da Hollandalı ve Norveçli ekonomistler Jan Tinbergen ve Ragner Frisch’e “ekonomik süreçlerin analizi için, dinamik modeller geliştirip uyguladıkları” gerekçesiyle verilmişti. 2013 yılında da Eugene F. Fama, Lars Peter Hansen ve Robert J.Shiller adlı üç Amerikalı borsa araştırmacısı ekonomi ödülü almıştı. Ekonomi ödülü şimdiye dek sadece bir kadına verildi. Amerikalı çevre ekonomisti Elinor Ostrom “Özellikle toplumsal malların, iktisadi bakımdan kontrol ve işletilmesi analizi” konusunda yaptığı katkılarıyla 2009 yılında Oliver E. Williamsaon ile birlikte Nobel Ekonomi Ödülüne layık görülmüştü.