Katalog

KALKINMA STRATEJİLERİ Kitap Dört Bin Yıllık Bir Tarih “Science, A Four Thousand Year History” Patricia Fara Çeviri: Aysun Babacan, METİS, 2012 Aşağıda ilginç, anlamlı ve kendisine özgü bir kitaba değiniliyor. İnsanlık tarihinde fenbiliminin gelişimini, diğer toplumsal gelişmelerle ilişkili olarak öğrenmek isteyenler için doğru bir yapıt. Önce belirteyim ki çeviriyi okumadım. Çünkü, çeviri bir şekilde bana da ısmarlanmıştı ve 388 sayfa olan kitabın 5+153 sayfasını tamamladığımda yayın hakkının alınmadığını yazarla olan yazışmalarım sonucu METİS’in yöneticisi, eski öğrencim Müge Sökmen’den öğrendim. Onların çevirisi yayımlanmak üzereymiş. Bu bakımdan bir çeviri eleştirisi, dolayısıyla da bir çıkar çatışması havasına sokmaktan kaçınmak istedim. Çeviriyi yalnızca bir kez bir kitap sergisinde o da sırf kapağını gördüm! Gelelim kitaba. Fenbilimi tarihini sosyal ekonomik ve kişisel etki, ilişki ve yapılara dayandırmayı amaçlayan ve bunda da oldukça başarılı görünen çok özel bir eser. İlgiyle okunuyor. Ancak üzerinde durulmak gerekli kimi çok önemli hususlar var. Bir kere, yazarın çoğu yerde yaptığı tercihlere bakıldığında bunun daha çok bir “Britanya fenbilimi tarihi” olduğu görülüyor ki sorgum üzerine bunu kendisi de doğruladı. Eksik gördüğüm yanların çoğu yazarın özellikle vurgulamayı amaçladığı sosyal ve siyasi içerikli. Ayrıca iki İngiliz yazarın, fizik tarihi bakımından amacı yazarınkine yakın olan, Bernal’in Extension of Men kitabına (1) ve gene genel fenbilimi açısından yazarın amacına daha düşük dozda olsa da uyan, Ronan’ın History of Science’ına (2) hiç bir atıf yapılmıyor. Dahası, Çin’e ilişkin bir bölüm ayırdığı halde Marco Polo sanki hiç yaşamamış. Acaba Marco Polo 13. yy.’dan beri hiç okunmamış mıydı? “Polo, Marco; Latham, Ronald: The Travels. Penguin Classics, London 1958” ile “Polo Marco; Smethurst, Paul: The Travels of Marco Polo. Barnes & Noble 2005”, hatta “Wood, Francis: Did Marco Polo Go to China, Westwiev Press 1996”adlı İngiliz kitapları, ilgili kaynaklar arasında yok? Çeviriyle uğraştığım sırada yazarla da yazıştım; anlamadığım bir ifade ya da eksik veya hatalı gördüğüm bir husus için. Yazarla yazıştıklarım ve kimi hususlarda tamamlayıcı olsun diye dip not olarak eklediklerimi bu sütunlara sığamadığı için dileyenlere ayrıca gönderebilirim, adresim aşağıda. Aşağıya yalnız bir ilginç örnek alıyorum: II. Kısım3. Bölüm, 12. Paragraf başı: Medreselerden söz ederken “The most influential one was at Maragha ... comissioned in 1261 ...” diyor. İlhanlı hükümdarı Hülagu Han, bunu aslında 1259’da kurarak başına ünlü Nasırüddin el Tusî’yi getirdi. Burada hazırlanan ayrıntılı yıldız cetvelleri “Zicci İlhunî” olarak bilinir. Bundan ve Semerkand’daki Gözlemevi ve Medreseyi kurup kendisi de ciddi gözlemler yapan, aletler geliştiren ve hazırladığı “Zicc”in Tycho Brahe’ya kadar yıldız cetvellerinin en güveniliri olan, ayrıca devlet işleri yerine astronomiyle uğraştığı için oğlu tarafından öldürüldüğü söylenen Timurlu Hükümdarı Uluğ Bey’den (13931449) kitapta söz edilmemesi pek anlaşılır değil. R. Ömür Akyüz Emk. Fizik Prof. Boğaziçi Üniv., [email protected] (1) Bu, yıllar önce TÜBİTAK’ın popüler kitaplar dizisinden “kötü ve bozucu” bir çeviriyle çıkmış, eleştirimi dönemin çok sevip saydığım başkanı ve dizi sorumlusu “geçiştirmişler”di. Sonraki başkan döneminde benden istenen kısmi düzeltme kullanılmamış, daha sonra ise bu yeniden istendiği halde bir şekilde savsaklanmıştı. (2)Bunun çok ehil ellerce –Fenbilimi tarihi uzmanları olan Prof. Ekmeleddin İhsanoğlu ve Prof. Feza Günergun– yapılmış çevirisi de TÜBİTAK yayınları arasında bulunuyor. Kobi’lere dayalı bir kalkınma stratejisi mümkün mü? nından hareketle kendi hesaplamamız. Saat başı ücret ; “maaş ve ücretlerin” “ücretli çalışanların çalıştığı saat sayısı” na bölünmesi sonucunda hesaplanmıştır. B.Ali Eşiyok , Ekonomist, [email protected] Verimlik değeri ise; katma değerin çalıAnadolu’da kimi kentlerin (Denizli, Kay geldiği anlaşılıyor. şanlar sayısına oranlanması sonucunda seri, G.Antep, Konya, Eskişehir vs) dışa KOBİ’lerde ölçek küçüldükçe verim elde edilmiş olup, kısmi verimliliği gösteraçık politikaların uygulandığı 1980’li yıl lilik düzeyi neden düşmektedir? Bunun mektedir. lar ile birlikte KOBİ’lere dayalı sanayileş temel nedeni, teknoloji düzeyinin ölçek Üretim değeri göstergesine göre de mede belli bir gelişme temposu yakaladığı büyüklüklerine göre farklılaşmasından büyük ölçekli işletmelerin KOBİ’lere ve bu gelişmenin popüler yazında “Ana kaynaklanmaktadır. Küçük ölçekli işlet göre belirgin bir ağırlığı izleniyor: İmalat dolu Kaplanları/Anadolu Aslanları”, meler düşük ücretler ve kayıt dışılığın sağ sanayinde faaliyette bulunan 320,815 işakademik yazında ise Batı’daki (Üçüncü ladığı avantajlar nedeniyle ağırlıklı olarak letmenin %99.6’sının KOBİ kategorisinİtalya ve Almanya’da BadenWürttem emekyoğun teknolojilere dayalı üretime de yer almasına ve istihdamın %69.5’nin berg vs) örneklerinden hareketle “sanayi yönelirken, uluslararası rekabet ile karşı KOBİ’lerde gerçekleştirilmesine karşın, odakları” ya da “kümelenme” modelleri karşıya kalan büyük ölçekli işletmelerin KOBİ’lerin imalat sanayi üretim payının çerçevesinde değerlendirildikleri görülü ise emekten tasarruf sağlayan görece yük %47 ile sınırlı kaldığı görülüyor. Başka bir yor. sek teknolojilere yöneldikleri izlenmekte ifadeyle, KOBİ’lerin üretimdeki ağırlıkTürkiye imalat sanayinde KOBİ’le dir. Ücretlerin de tıpkı verimlilik düzeyi larının sayısal büyüklükleri (tesis sayısı) re ve büyük ölçekli işletmelere ilişkin gibi büyük ölçekli işletmeler ile KOBİ’ler ile ters orantılı geliştiğini ortaya koyuyor. (250’den fazla işçi çalıştıran tesisler) istih arasında önemli ölçüde farklılaştığı görü Bu bağlamda KOBİ işletmelerinin imalat dam, verimlilik ve ücret parametrelerini lüyor: Buna göre KOBİ’lerde saat başına sanayi içerisindeki “tesis sayısı” üstünlüğü gösteren Tablo incelendiğinde, KOBİ’ler ortalama ücret 5.1 TL olarak gerçekleşir kalkınma dinamikleri açısından bir ande hem verimlilik hem de ücret düzeyinin ken, büyük ölçekli işletmelerde 11.6 TL lam ifade etmemekte, 1,157 adet büyük büyük ölçekli işletmelerin oldukça altında olarak gerçekleştiği anlaşılıyor. Başka bir ölçekli tesisin üretim değerinin, 319,658 gerçekleştiği görülüyor: Kısmi verimlilik ifadeyle, KOBİ’lerde ödenen ortalama KOBİ işletmesinin üretim değerinden düzeyini ifade eden kişi başına katma de saat başına ücretin büyük ölçekli işletme %13 oranında daha yüksek gerçekleştiği ğer büyüklüğü büyük ölçekli işletmelerde lerin %44.1’i oranında ancak gerçekleşti anlaşılıyor. 60,691 TL olarak gerçekleşirken, KOBİ ği görülüyor. Ücretlere ilişkin bu bulgular, Sonuç olarak, KOBİ’lerde üretim, ortalamasının 20,583 TL ile sınırlı kaldığı KOBİ’lerde yaygın olarak esnek işgücü verimlilik ve ücret düzeyinin büyük ölizleniyor. Başka bir ifadeyle, büyük ölçek piyasasına ve kayıt dışılığa dayalı bir ücret çekli işletmelere göre düşük gerçekleştiği, li işletmelerde kişi başına katma değerin politikasının uygulandığını, KOBİ’lerin KOBİ’lerde düşük ücretdüşük verimlilik KOBİ’lerden 3 kat daha yüksek gerçek rekabet gücünün esas olarak düşük ücret ilişkisinin haolduğu Girişim Dağılım Çalışanlar Dağılım Ücretle Çalışanlar Dağılım Fark Üretim Değeri Verimlilik Ücret kim (TL) a n l a ş ı l ı y o r . Ölçek B. Sayısı (%) Sayısı (1) (%) Sayısı (2) (%) (12) Dağılımı (%) (TL) 32,783 7.3 Farklı bir ifaToplam 320,815 100.0 2,584,773 100 2,264,238 100 320,535 100 10,691 3.8 119 304,373 94.9 879,382 34.0 573,919 25.3 305,463 13.5 deyle, 1980 24,405 5.0 2049 9,572 3.0 318,414 12.3 309,459 13.7 8,955 9.9 sonrası neoli28,149 5.6 5099 3,279 1.0 230,280 8.9 227,030 10.0 3,250 8.1 beral yeniden 35,939 6.9 100249 2,434 0.8 368,468 14.3 366,289 16.2 2,179 15.4 yapılanma 20,538 5.1 KOBİ 319,658 99.6 1,796,544 69.5 1,476,697 65.2 319,847 47.0 politikaları 60,691 11.6 250+ 1,157 0.4 788,229 30.5 787,541 34.8 688 53.0 ile gündeme Tablo: İmalat Sanayinde Ölçek Büyüklüklerine Göre İstihdam, Ücret ve Verimlilik (2009) (NACE, Rev.2) gelen düşük ücret, düşük leştiği görülüyor. tabanına dayalı geliştiğini ortaya koyuyor. verimlilik ve kayıt dışı (enformel) ilişkiKOBİ’lerde ölçek büyüklüğü düştükçe Ücret ve verimlilik parametrelerine ler ağı, Türkiye’de KOBİ’leri karakterize verimliliğin de düştüğü, 1 ile 19 işçi ça ilişkin bu bulgular, büyük ölçekli işletme eden öğeler olarak öne çıktığı görülüyor. lıştıran KOBİ’lerdeki verimlilik düzeyinin lerde görece yüksek ücret yüksek verim Bu bağlamda KOBİ’lere dayalı bir sanayi10,691 TL ile en düşük seviyede gerçekleş lilik ilişkisinin, buna karşın KOBİ’lerde leşme (kalkınma) stratejisinin kalkınmatiği, söz konusu bu değerin büyük ölçekli düşük ücretdüşük verimlilik ilişkisinin da bir kaldıraç işlevi göremeyeceği, düşük işletmelerin verimlilik düzeyinin %18’ne, geçerli olduğunu göstermektedir. profilli bir kalkınma anlamına geleceği KOBİ ortalamasının ise %52’sine karşılık Kaynak ve Notlar: TÜİK veri taba anlaşılıyor. Büyük ölçekli işletmelerde kişi başına katma değer KOBİ’lerden 3 kat daha yüksek gerçekleşiyor. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin yayın organı Kazancı Hukuk dergisi 9. yılına girdi. TÜBİTAK tarafından veri tabanına kabul edilen ilk hukuk dergisi olan Kazancı, tüm maka CBT 13779 / 9 Ağustos 2013 KAZANCI HUKUK DERGİSİ leleri, konusunda uzman Hakemler tarafından onaylandıktan sonra yayınlamaktadır. Bugüne dek dergide yayımlanmış makaleleri kaleme alanlar arasında Prof. Dr. H. Yavuz ALANGOYA, Prof. Dr. Mustafa Alper GÜMÜŞ, Prof. Dr. Mahmut GÖÇER, Prof. Dr. Cem BAYGIN gibi hukukçular sayılabilir. Detaylı bilgi için www. kazancidergi si.com <http:// www.kazanci dergisi.com/> / [email protected]