Katalog

Sağlık Unutkanlık: Ne Normal Ne Değil? 1 Çoğumuz “unutkanlaşma” endişesini taşırız. Yine pek çoğumuz unutkanlığın Alzheimer hastalığının ilk belirtisi olabileceğinin farkındayız. Geçtiğimiz yıllarda yapılan bazı araştırmalar hafıza konusunda pek çok yeni bilgiyi gün ışığına çıkarttı. Bu yeni bilgiler, neden kimi hafıza problemlerinin ciddi ve önemli, diğer kimi hafıza problemlerinin de o kadar ciddi olmadığı konusunda aydınlanmamızı sağladı. Dr. Mehmet Karaca – VKV Amerikan Hastanesi İç Hastalıkları Bölümü A ysun Hanım 35 yıldır öğretmenlik yapıyor. Ona yaşama sevinci aşılayan öğretmenliği çok sevmesine rağmen bir süredir işiyle ilgili ayrıntıları unutmaya başladı; düşüncelerini düzene sokmakta zorlanır hale geldi. Önceleri durumuna gülüp geçtiyse de hafıza sorunu artarak devam etti. Ailesi ve yakın çevresi bu unutkanlıkları anlayışla karşılasalar da onlar da bir şeyler yapmaları gerektiğini hissediyor ancak ne yapmaları gerektiğini kestiremiyorlardı. Okul yöneticileri ve veliler de Aysun Hanım’ın mesleki performansı konusunda endişelenmekteydiler. Okul müdürü, Aysun Hanım’a bir doktora danışması tavsiyesinde bulundu. Aysun Hanım şimdi bir yandan kendine ve içinde bulunduğu bu yıldırıcı duruma kızıyor diğer yandan da yaşadığı sorunların Alzheimer hastalığının belirtisi olup olmadığını merak ediyor. Çoğumuz “unutkanlaşma” endişesini taşırız. Yine pek çoğumuz unutkanlığın Alzheimer hastalığının ilk belirtisi olabileceğinin farkındayız. Geçtiğimiz yıllarda yapılan bazı araştırmalar hafıza konusunda pek çok yeni bilgiyi gün ışığına çıkarttı. Bu yeni bilgiler, neden kimi hafıza problemlerinin ciddi ve önemli, diğer kimi hafıza problemlerinin de o kadar ciddi olmadığı konusunda aydınlanmamızı sağladı. Unutkanlık normal yaşlanmanın bir parçası olabilir. Yaşımız ilerledikçe tüm vücudumuzda olduğu gibi beynimizde de bazı değişiklikler olur. Bunun sonucunda, kimimiz yeni bir bilgiyi öğrenmenin eskiye oranla daha fazla zaman aldığını, kimimiz bildiğimiz şeyleri hatırlamakta zorlandığımızı fark ederiz. Bazılarımız anahtar, gözlük gibi kişisel eşyalarımızı koyduğumuz yeri hatırlayamayabiliriz. Bu belirtiler genellikle hafif unutkanlığın belirtileridir ve ciddi hafıza sorunlarına işaret etmez. İleri yaşlı yetişkinlerin bazıları, karmaşık hafıza ve öğrenme testlerinde gençler kadar başarı gösteremeyebilir. Ancak araştırmalar ileri yaşlı yetişkinlerin yeterli zaman verildiğinde söz konusu testlerde genç yetişkinler kadar başarılı olabildiklerini göstermiştir. Dahası, araştırmalar sağlıklı ileri yaşlı yetişkinlerin “kelime haznesi” gibi kimi zihinsel yetenek alanlarında genç yetişkinlerden de başarılı olduğunu ortaya koymuştur. Bazı hafıza sorunları tedavi edilebilir sağlık problemle HAFIZADA YAŞA BAĞLI DEĞİŞİKLİKLER rine bağlı olabilir. İlaç yan etkileri, B12 vitamini eksikliği, kronik alkolizm, beyin tümörleri, sinir sistemini etkileyen enfeksiyonlar veya beyin damarlarında kan akımını kesintiye uğratan pıhtılar hafıza kaybına ve akabinde bunamaya (demans) neden olabilir. Tiroid bezinin, böbreklerin ve karaciğerin tedavi edilebilir kimi hastalıkları da hafıza sorunlarına neden olabilir. Bu saydığımız ciddi sağlık problemlerinin tedavisi zaman kaybetmeden yapılmalıdır. Stres, endişe bozukluğu veya depresyon gibi duygulanım sorunlarının da unutkanlığa neden olabildiği artık iyi bilinmektedir. Duygusal sorunlara bağlı unutkanlığa yanlışlıkla demans tanısı konması da az görülen bir durum değildir. Örneğin, kısa süre önce emekli olduğundan kendini boşluğa düşmüş hisseden ya da eşini veya bir yakınını kaybettiği için yasta olan bir kişi, bu önemli hayat değişiklikleri ile mücadele etmeye çabaladığı süre boyunca zihinsel karmaşa yaşayabilir ve unutkanlaşabilir. Genelde duygusal nedenlere bağlı unutkanlık ve akıl karışıklığı zaman içerisinde duyguların hafiflemesi ile geçer. Ailenin ve arkadaşların desteği bu dönemde çok faydalı olacaktır. Ancak bu süreç fazlaca uzar ise, yani duyguların normalleşmesi için makul bir süre geçtikten sonra zihinsel problemler, unutkanlık devam etmekteyse doktora danışmak gereklidir. Zira duygulanım sorunlarına bağlı unutkanlık da sözel terapi, ilaç tedavisi veya her ikisinin birlikte kullanımı ile tedavi edilebilir. Bazı ileri yaşlı yetişkinler için hafıza problemleri hafif bilişsel bozukluk (Mild Cognitive Impairment, MCI) ya da demans gibi daha ciddi bir sorunun ilk belirtisi olabilir. Endişe edecek düzeyde hafıza sorunu yaşayan bireylerin doktorlarına danışması büyük önem taşımaktadır. Doktorunuz öykünüzü alarak, kapsamlı bir fizik muayene ve bazı testler yaparak hafıza probleminize tanı koyma yolunda ilk adımları atacaktır. Unutkanlık için yapılacak tam bir tıbbi değerlendirme tıbbi geçmişin, kullanılan reçeteli ve reçetesiz ilaçların, diyetin ve gerekli laboratuar/görüntüleme tetkiklerinin gözden geçirilmesi gibi bileşenler içerir. Doğru tanı için detaylar son derece önemli olduğundan, doktorunuz aile bireyleri, bakıcı, yakın arkadaş gibi sizi iyi tanıyan kişilerin de fikrini almak isteyebilir. Doktorunuz hafıza problemlerinin kökenini tespit etmek Kardiyovasküler hastalıkların oluşmasında hipertansiyonun büyük önemi vardır. Hipertansiyonun endotelden kaynaklanan bir hastalık olduğu kesin olarak bilinmektedir. Endotelden salgılanan ve bugün için bilinen en güçlü madde olan endotelin hipertansiyonda çok önemli rol oynar ve vasküler olayların gelişmesine ve organ hasarına neden olur. En önemli hasarı kalp, beyin, böbrekler ve damarlar üzerinde yapar. Endoteli bozan diğer risk faktörleri hiperlipidemi, diabet, obezite, sigara, hareketsiz yaşam ve strestir. için kan ve idrar testleri isteyebilir. Ayrıca hafızayı ve “problem çözme”, “lisan” gibi zihinsel faaliyetin diğer alanlarını değerlendirmek için bazı testler yapabilir. Kimi durumlarda hafıza problemlerine neden olabilecek hastalık ihtimallerini dışlamak için bilgisayarlı tomografi (BT) ya da manyetik rezonans görüntüleme (MR) adı verilen görüntüleme yöntemlerine başvurmak gerekebilir. DAHA CİDDİ HAFIZA SORUNLARI Hafıza sorunları yaşayan kişilerin bir kısmına amnestik hafif bilişsel bozukluk tanısı konur. Hafif bilişsel bozukluğu olan kişiler kendi akranlarına kıyasla daha fazla hafıza sorunu yaşarlar ancak bu sorunlar Alzheimer hastalığında görülenler kadar şiddetli değildir ve günlük yaşam aktivitelerini fazlaca etkilemez. Hafif bilişsel bozukluğun belirtileri arasında sık sık gözlük, anahtar gibi kişisel eşyaları nereye koyduğunu hatırlayamama, önemli toplantıları ve randevuları unutma, söylenmek istenen kelimeleri hatırlamakta zorlanma sayılabilir. Aile ve yakın çevre bu hafıza takılmalarını fark edebilir ve kişi de hafızasını yitirmekte olduğu endişesini taşıyabilir. Sıklıkla, hafif bilişsel bozukluğu olan kişinin doktora başvurmasına neden olan da bu endişedir. Araştırmalar hafif bilişsel bozukluğu olan kişilerin Alzheimer hastalığına yakalanma riskinin toplum genelinden daha fazla olduğunu göstermiştir. Yine de bu, hafif bilişsel bozukluğu olan herkesin ileride Alzheimer hastalığına yakalanacağı anlamına gelmemektedir. Neden hafif bilişsel bozukluğu olan kişilerin yalnızca bir bölümünün Alzheimer hastalığına ilerlediğini açıklamaya çalışan bilimsel araştırmalar sürmektedir. Günümüzde hafif bilişsel bozukluğun standart bir tedavisi bulunmamaktadır. Eğer hafif bilişsel bozukluğunuz varsa doktorunuzun sizi takibe alması çok önemlidir. Doktorunuz gerekli gördüğü aralıklarla hafıza ve bilişsel yetilerinizi basit bazı testlerle ölçecek ve ortaya çıkabilecek değişiklikleri tespit etmeye hazır olacaktır. Bu tarihte hafif bilişsel bozukluğun tedavisine yönelik onaylanmış herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Devamı haftaya sanayileşmiş Batı toplumlarında karaciğer hastalıklarının en sık nedenidir. ADYKH için major risk faktörü, santral obesite, tip 2 diyabetes mellitus, hiperlipidemi ve hipertansiyonu içinde barındıran Metabolik Sendrom’dur. ADYKH siroza ilerleyebilir. ADYK hepatiti olan bazı hastalarda halsizlik, yorgunluk, sağ üst kadranda rahatsızlık hissi olmasına rağmen sadece ADYK olan hastaların çoğunda yakınma yoktur. Hastalar genellikle başka nedenlerle yapılan labaratuvar incelemelerinde karaciğer fonksiyon testlerinde yükseklik ya da karın görüntülemesi yapılırken tesadüfen saptanan karaciğer yağlanması ile tanı alırlar. Fizik muayenede karaciğerde büyüme veya siroz gelişti ise kronik karaciğer hastalığı bulguları saptanabilir. ADYKH tedavisi için birçok yöntem araştırılmıştır. Bunlardan sadece kilo vermenin faydalı ve güvenilir olduğu gösterilmiştir. Hastalar aşırı alkol kullanımından kaçınmalıdırlar. AMNESTİK HAFİF BİLİŞSEL BOZUKLUK İç Hastalıkları Kongresi’nden Baştarafı 11. sayfadan devam Yani hipertansiyonun kontrol altına alınması ile önlenebilecek ölüm sayısı 108.468 olup, bu rakam tüm ölümlerin % 25.2’sini oluşturmaktadır. Bir başka deyişle ülkemizdeki her 4 ölümden 1’inin nedeni hipertansiyondur. Kardiyovasküler hastalıklar halen dünyada en önemli ölüm nedenidir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre 2005 yılında tüm dünyadaki ölümlerin üçte birini(17.5 milyon ölüm) oluşturmuş, yapılan çalışmalarla tedavide bulunan yeni ilaçlara rağmen bu rakamın 2020 yılında 23.4 milyona yükseleceği öngörülmektedir. Prof. Dr. Kerim Güler : ALKOL DIŞI YAĞLI KARACİĞER HASTALIĞI Alkol dışı yağlı karaciğer hastalığı (ADYKH); ağır alkol kullanımı gibi sebeplerin bulunmadığı durumlarda karaciğerde yağlanma olmasıdır. ADYKH tüm dünyada görülmekle birlikte CBT 1386 17 / 11 Ekim 2013 Prof. Dr. Ülver Derici: HİPERTANSİYONDA GÜNCELLEME