Katalog

POLİTİK BİLİM Aykut Göker http:/www.ınovasyon.org;[email protected] Bir ülkede, köprülerin ayaklarını teknik denetimden geçirmekten acizken, nükleer santrallar kurmanın peşinde koşuluyorsa, bundan hiç endişe duymaz mısınız? “Teknoloji alanında zayıf gelişme ile ulusal kalkınma hedeflerine varamayız” “Yaşamın Çarklarını Çevirenler” Çevre meselelerine bu köşede nispeten az yer verdiğimin farkındayım. Galiba bunda, bütün dünyada yükselişe geçtiği dönemden beri çevreci harekete biraz mesafeli duruşumun etkisi var. Bu hareket hakkında edindiğim ilk izlenimde bana ters gelen nokta, çevreye verilen zararlardan teknolojinin sorumlu tutulmasıydı. Teknoloji nerdeyse bütün kötülüklerin anasıydı. Oysa benim için, teknolojinin doğasında iyi ya da kötü olan bir şey yoktu. İyilik ya da kötülük, teknolojinin geliştirildiği ve kullanıma sunulduğu süreçleri kendi çıkarları doğrultusunda denetimleri altında tutan egemen güçlerin niyetlerindeydi. Zaten bana ters gelen nokta da, çevreci hareketin, o güçleri değil de teknolojiyi hedef tahtasına oturtmasıydı. Teknoloji üretmeyen, teknolojiye egemen ülkelerce üretmesi de istenmeyen Türkiye’de, bir kısım entelektüel çevrelerin teknolojiyle ilgili bu olumsuz yaklaşımı hemen benimseyivermeleri de, kapitalizmin dünya sisteminde başı çeken ülkelerde, yönetimlerce pek de soğuk karşılanmayan bu harekete ilişkin kafamdaki soru işaretlerini artırdı. Egemen güçlerin teknolojiyi kötüye kullanmalarının değil de teknolojinin hedef alınması, herhalde, o güçler için de ehveni şer olanıydı. Ama üzerinde yaşadığımız gezegenin büyük hızla tükenişe doğru gittiği apaçık bir gerçek olarak ortaya çıkınca, o egemen güçler bile bazı önlemlerin alınmasını kabullenir oldular. Hem bu kabullenişte, hem de çevre meselelerinin tam anlamıyla bilimsel bir temelde ve toplumsal gerçekleri de göz önünde tutarak ele alınmaya başlanmasında, yaklaşımları her ne olursa olsun, çevreci hareketin de etkili olduğu elbette yadsınamaz. Bu gerçeği de görmeme rağmen, belki ilk izlenimlerimin etkisiyle, çevre konusu bu köşede yine az yer aldı. Oysa, enerji üreteceğim diye, bulduğu derenin önüne set çekebilenlerin ve buna izin veren kamu otoritelerinin bildiklerini okudukları bir ülkede, hele de o ülkede, köprülerin ayaklarını teknik denetimden geçirmekten acizken, nükleer santrallar kurmanın peşinde koşuluyorsa, yalnızca bu iki nedenle bile, ‘çevre’, bu köşede çok daha fazla yer almalıydı... Ömer Kuleli’nin çevre meselelerini ele aldığı Yaşamın Çarklarını Çevirenler (Pan Yayıncılık, 2012) başlıklı kitabını göndermesi benim için, doğrusu, iyi bir uyarı oldu. CBT’yi öteden beri izleyenler Kuleli’yi, Osman Gürel ile birlikte, bilim üzerine yazdıkları o sevimli yazılarından anımsayacaklardır. Kuleli’nin, bu kitabıyla, çevre meselesini de insanımıza şu temel bakış açısını koruyarak anlatma çabasında olması benim için çok önemli: “Neyi denemekteyim son 30 yıldır? Bildiğim teknik konuları sokaktaki adama anlatmayı, Bu anlatımı onun sıkça duyduğu sözcüklerle, deyimlerle yapmayı... Güncel teknik konuları yakalamayı, onların sosyal yaşam ile ilişkilerini kurmayı... “Neden bu işi önemsiyorum? Türkiye bilim teknikte bir üretici değil, tüketicidir. Gelişme ancak bilim ve teknoloji üretmekle olmaktadır. İnsanımız bilim konularına korkarak yaklaşmakta, çoğunlukla ilgisiz kalmaktadır. Gençlerimizi bilime ısındırma konusunda başarılı değiliz, oysa onlar bizim geleceğimiz. Onlar meraklanmazsa nasıl bilim üretilir bu ülkede? “Türkiye bilimsel araştırmalarda, teknik buluşlarda oldukça geri düzeylerdedir. Potansiyeli bu denli yüksek bir kara parçasında oturup çağın bilimini yeterince uygulayamazsak ileri değil, geri gideriz. Sonra bu yurdu bize dar eder o dost görünümlü kurtlar...” Eh, Kuleli’nin yaklaşımı bu olduktan sonra, kitabını gelecek hafta birlikte gözden geçirmemiz de şart oldu. T CBT 1311/8 4 Mayıs 2012 ler olumlu olmuş, ancak istenen etkiyi sağlamakta zaİSK’in (Türkiye İşverenler Sendikası Kon yıf kalmıştır. Söz konusu teşviklerden yararlanabilfederasyonu) bir araştırmasına yer veriyoruz.. mek için getirilen 50 tam zaman eşdeğeri ArGe perTürkiye’nin hızla kalkınmasına ve yüksek ge soneli çalıştırma zorunluluğu, özellikle küçük ve orlir grubundaki ülkelerin refah düzeyine erişmesine iliş ta ölçekli işletmeleri teşvikin kapsamı dışında bıkin iddialı ulusal hedeflerimiz bulunmaktadır. Bun rakmaktadır. Özel sektörün ArGe ve inovasyon alalara ulaşılmasının başta gelen şartı ise teknoloji ala nına katkısının artırılabilmesi için söz konusu kanında Türkiye’nin atılım gerçekleştirmesidir. nundan yararlanma koşullarının kolaylaştırılması, Kalkınmada sıçrama sağlamak ancak sanayide kapsamın genişletilmesi ve daha güçlü araçlar önki üretim teknolojisinin ileri evrelere geçmesi, ye görülmesi gereklidir. nilikçilik, bunlara uygun eğitim altyapısı ve ulusÖte yandan, çeşitli ülke deneyimleri, teknololararası rekabet gücü artışı ile mümkün olabilir. Uu jik gelişimde kamu kesiminin yaptığı harcamalarla lusal hedeflerimize varmak bilim, teknoloji, ArGe öncü olduğunu, zemin sağladığını göstermiştir. Kave inovasyon alanlarına ayrılan mali kaynakları ve mu kesiminin teknolojik gelişime harcama katkısı, beşeri kapasiteyi önemli ölçüde arttırıp, etkin kul özellikle geliştirilmesi istenen imalat sektörlerinde lanmaya bağlıdır. hissedilir biçimde arttırılmalıdır. 20112014 yıllarını kapsayan Türkiye Sanayi Üniversite, sanayi ve devlet işbirliği kurularak, Stratejisi Belgesi, “Türk Sanayiinin rekabet edebi yeniliklerin ticarileştirilmesine odaklanılmalıdır. lirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihTÜİK’in 2011 yılı Hanehalkı Bilişim Araştırması racatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yük da Türkiye’nin bilişim becerilerine sahip insan kaysek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üre nağı açısından çarpıcı sonuçlar ortaya koymuştur. tildiği, nitelikli işgücüne sahip ve aynı zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümün hızlandırılmasını” amaç olarak belirlemiştir. Sanayi Strateji Belgesi’nin yanı sıra, araştırma geliştirme faaliyetlerinin milli gelirden aldığı pay, özel sektörün ArGe harcamalarındaki payı ve araştırmacı sayıları konusunda hedefler ortaya konulması da önemlidir. Ne var ki, yakın zamanlarda TÜİK’in açıkladığı ve Tablo 1: Bilgisayar ve İnterneti Hiç Kullanmamış Kişilerin Oranı, 1674 Yaş (Yüzde) 2011 riler, teknolojideki gelişmelerin ulusal hedeflerle uyumlu olmadığını, çok daha güçŞekil 2 Finans kaynağına göre ARGE harcaması lü ve hızlı davranmak georanı (yüzde) rektiğini göstermektedir. TÜİK verilerine göre, ArGe harcamalarının milli gelirden aldığı pay 2000 yılında binde 4,8 iken, sınırlı bir artış göstermiş ve 2010 yılında ancak binde 8,4’e yükselmiştir. Anılan pay 2009 yılına göre azalmıştır (Şekil 1). Bu durumda, ArGe harcamalarının milli gelirden aldığı pay konusunda 2013 Bilgisayar İnternet Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın yılı için daha önceden konulan %2 hedefine ulaşılTürkiye 53,6 43,9 63,1 55,0 45,1 64,7 ması imkânsız olmasa bile, son derece zordur. 2023 Kent 45,3 35,4 55,0 46,8 36,8 56,6 vizyonu çerçevesinde belirlenen %3 hedefinin de geK ı r 73,1 63,8 82,2 74,3 64,7 83,6 çerliliğini yitirmemesi, bu alanda uygulanacak kamu Kaynak: TÜİK politikalarının etkinliğine, bir başka deyişle alınacak ek tedbirlere ve verilecek teşviklere bağlıdır. Özel sektör tarafından gerçekleştirilen ArGe harcamaları2011 yılı itibarıyla Türkiye’de kadınların %63.1’i, nın GSYH içindeki payı, 2010 yılında %41’den erkeklerin ise %53,6’sı hayatında hiç bilgisayar %45,1’e çıkarak önemli bir artış kaydetmiş, buna kar kullanmamış, kadınların %64,7’si ve erkeklerin şılık kamu kesiminin ve yükseköğretimin payları azal %45.1’i ise daha internetle tanışmamıştır (Tablo 1). mıştır (Şekil 2). Türkiye’nin yarısı bilgisayardan uzakken “bilgi 12.03.2008 tarihi itibarıyla 5746 sayılı Kanun ile toplumu” hedefi de boşlukta kalmaktadır. ArGe Merkezlerine ve yatırım ve projelerinde çaBu alanda hayat boyu öğrenme süreçleri ile hızlışan ArGe ve destek personeline getirilen teşvik lı bir yetişkin eğitimi programı uygulanmalıdır.