Katalog

Mayısta güneş tutulması, gündüz geceye kayıyor Hasan H. Esenoğlu İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü [email protected] Geceler kısalmaya ve gündüz süreleri de uzamaya devam ediyor. Resimde 2012 Mayıs ayında sol(sağ)dan sırasıyla: gece (tam karanlık; Güneş ufuktan 18 dereceden çok aşağıda iken), astronomik tan (koyu gri; Güneş ufuktan 12–18 derece aşağıda iken), deniz tanı (gri; Güneş ufuktan 6–12 derece aşağıda iken), günlük tan (açık gri; Güneş ufuktan 6 dereceden az aşağıda iken) ve gündüz (tam beyaz; Güneş ufkun üzerinde iken) gerçek saatlerinde verildi. Resimden 1 ve 31 Mayıs karşılaştırıldığında, siyah bandın daraldığı beyaz bandın genişlediği ve gri ton bandların da az da olsa genişlediği fark edilebiliyor. Ayrıca, siyah bandın soldan sağa belirgin şekilde daraldığı görülebiliyor. Özetle, Mayıs ayı boyunca gece süresi kısalıyor, gündüz süresi uzuyor, Güneş gittikçe erken doğuyor ve daha da geç batıyor, sabah ile akşam tan süreleri uzuyor. Güneş’in geç batması ile gündüz süresinin uzamasına olan katkısı sabah erken doğmasından daha fazla (gündüz akşama kayıyor, adeta “öteleniyor”!). GÜNEŞ’İN KONUMU GÖK ATLASI 15 Mayıs 2012 akşam saat 22:00 için verildi. Baskıya en uygun sadelikte ve kolay görülebileceği +2.5 kadire kadar parlak yıldızı olan ve gezegenlerin yakınında bulunduğu takım yıldızlar özetlenerek belirtildi. Gözlemlerde kullanılan bazı parlak yıldızlar da verildi. Gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırarak eşleştirmek yeterli. GÜNEŞ MEZKEZLİ OLAYLAR KÜÇÜK GEZEGEN JUNO 20 Mayıs’ta Juno–Yer–Güneş dizilişi ile karşı konumda (opposition) olacak. 3 MAYIS’TA KÜÇÜK GEZEGENLERİN PARLAKLIKLARI Küçük Gezegen Ceres Pallas Juno Vesta Parlaklık (kadir) 8.8 10.4 10.3 8.2 AY VE VENÜS EVRELERİ (Teleskopla bakıldığında Venüs, Mayıs ayı boyunca giderek incelen hilal evrede görülecek) D ol unay Gün Saat 6 06:35 Son Dördün Gün Saat 13 24:47 Yeni A y İlk Dördün (Halkalı Güneş Tutulması) Gün Saat Gün Saat 21 02:47 29 24:16 GÖKTAŞI YAĞMURU (Halley kuyruklu yıldızı Güneş’e yakın yörüngesinde geniş bir bölgede kalıntı toz parçacıkları bıraktı. Dünyamızın bu bölgeden yaklaşık 40 gün süren geçişinde atmosfere giren tozların yanma izlerine tanıklık edeceğiz.) Göktaşı yağmuru ismi Eta aquarid (Kova) Etkin olduğu zaman aralığı 19 Nisan – 28 Mayıs En etkin olduğu tarih 4 – 5 Mayıs En y ük s ek sayı/saat 60 YER MEZKEZLİ OLAYLAR Yer’den Bakıldığında Mayıs Ayında Gezegenler Ay’ın “görünen” yüzü (^) Ay’ın “öteki” yüzü (v) Özellik Yer–Jüpiter–Güneş dizilişi ile kovuşumda (conjunction) Venüs sabit görünümde (stationary) Yer–Merkür–Güneş dizilişi ile üst kavuşumda (superior conjunction) G ün 13 15 27 Saat 16 20 14 HALKALI GÜNEŞ TUTULMASI (20–21 Mayıs 2012 tarihinde Halkalı Güneş tutulması gerçekleşecek) 20 Mayıs saat 23:56:06 Tutulma başlangıcı 21 Mayıs saat 01:07:24 Gölge konisinin güney kenarından tutulma başlangıcı 01:09:00 Merkezi tutulma başlangıcı 01:10:42 Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma başlangıcı 02:59:12 Tutulma ortası 04:34:48 Gölge konisinin kuzey kenarından tutulma sonu 04:36:30 Merkezi tutulma sonu 04:38:06 Gölge konisinin güney kenarından tutulma sonu 06:49:24 Tutulma bitişi Görüleceği yerler: Çin, Rusya’nın büyük çoğunluğu, Güney Doğu Asya, Filipinler, Endonezya, Havai, Kuzey Kutup bölgeleri ve Kuzey Amerika’nın büyük çoğunluğu. Okuyucular tutulmayı görsel medya araçlarından izleyebilirler. AY OLAYLARI Mayıs’ta Ay–Yer Uzaklığı Ay Yer’e En Yakın Gün Saat Uzaklık (km) 6 07 356955 Ay Yer’e En Uzak Gün Saat Uzaklık (km) 19 19 406450 Ay’ın örteceği küçük gezegen Plüto Pallas KÜÇÜK GEZEGENLERİ AY ÖRTÜYOR Tar i h Saat İzleneceği yer 9 Mayıs 20 Graham bölgesi hariç Antartika 15 Mayıs 23 Fransız Polinezyası, Yeni Zellanda ve Antartika’nın bir kısmı Tarih (Mayıs) 3 13 23 Parlak Gezegenlerin Güneş’ten Açısal Uzaklıkları ve Parlaklıkları (gece saat 03 için) (D: doğu, B: batı; Uzaklık: yay derecesi biriminde, Par.: kadir) Merkür Venüs Mars Jüpiter Satürn Uzaklık Par. Uzaklık Par. Uzaklık Par. Uzaklık Par. Uzaklık Par. B 23 –0.2 D 38 –4.7 D 113 0.0 D 08 –2.0 B 162 +0.3 B 16 –0.7 D 31 –4.7 D 106 +0.2 D 01 –2.0 D 151 +0.4 B 05 –1.8 D 21 –4.4 D 099 +0.4 B 07 –2.0 D 141 +0.5 Gök Cisimlerin Doğuş–Yükseliş–Batış Saatleri (saat:dakika) 2012’İN OLAYLARI Gök Cismi Ay M er k ür Venüs G üneş M ar s Jüpiter Satürn U r anüs Neptün CBT 1311/14 4 Mayıs 2012 1 M ay ı s Doğuş En yüksekte Batış 14:40 21:06 03:22 05:16 11:34 17:53 07:49 15:42 23:34 06:02 13:01 20:01 14:13 20:56 03:39 06:33 13:37 20:42 18:27 00:04 05:41 04:42 10:51 17:00 03:23 08:46 14:09 1 5 M ay ı s Doğuş En yüksekte Batış 02:42 08:53 15:13 05:15 12:07 19:02 07:13 15:03 22:52 05:46 13:00 20:15 13:37 20:13 02:50 05:48 12:56 20:04 17:23 23:01 04:40 03:48 09:58 16:08 02:28 07:52 13:15 3 1 M ay ı s Doğuş En yüksekte Batış 15:53 21:30 02:58 05:47 13:22 20:58 06:04 13:39 21:13 05:35 13:02 20:30 13:03 19:31 01:58 04:57 12:08 19:20 16:16 21:55 03:35 02:47 08:57 15:08 01:25 06:49 12:13