Katalog

ZÜMRÜTTEN AKİSLER A. M. Celal Şengör yetişkin insanda neredeyse hiç kahverengi yağ bulunmaz. Bu yağ bebeklerdeki beden sıcaklığının korunmasından sorumludur. “Beyaz yağı, kahverengiye dönüştürecek bir yol bulduk. Bu yağın, enerji yakma özelliğini taşıması demek” demek diyor Florian Kiefer. Kiefer ve ekibi RetinylaldehydDehydrogenase 1’in şişmanlık için önemli bir faktör olduğunu saptadı. Organizmadaki vitamin A metabolizmasını ayarlayan bu enzimin üç biçimi bulunuyor. RetinaldehydDelydrogenase 1 özellikle de karın yağında üretilmektedir ve şişmanlarda önemli ölçüde daha yüksektir. Farelerde bu gen biçimi devre dışı bırakıldığında, yüksek kalorili yemle beslendiklerinde dahi şişmanlamıyorlar. Bu enzim olmadan, hücrelerde vitamin A’nın ilk aşaması olan Retinylaldehyd birikiyor. Bu süreç ise belli başlı bir proteini (uncoupling protein1) etkinleştiriyor ve yağ hücrelerinin metabolizması enerji depolamadan enerji yakma durumuna geçiyor. Aynı sürecin insandaki yağ hücrelerinde de işlediğini gördük diyor Kiefer. Hatta şişman farelerde olası bir tedavi yöntemi de başarıyla test edilmiş. Şişman farelere enzimin üretimini bloke eden belli başlı bir madde aşılandığında, kilo artışı da duruyor. 5 Mayıs’ta Cumhuriyetimizle yaşıt bir bilim adamı vefat etti: Prof. Dr. Ali Uras. Profesör Uras, ülkemize plastik cerrahiyi getiren büyük hekimimiz Prof. Dr. Halit Ziya Konuralp’in öğrencisi, eşine az rastlanır maharet sahibi bir genel cerrah ve ülkemizde tıp biliminin önemli öğretmenlerinden biriydi. tralya, Polonya ve İspanya’da gençlerle gerçekleştirilen klinik araştırmalar, aşının B tipi meningokoka karşı bağışıklık kazandırdığını gösterdi. Üstelik de ağır yan etkiler yaratmadan diyor araştırmacılar The Lancet Infectious Diseases dergisinde. Aşı maddesinin en fazla görülen yan etkisi enjeksiyon bölgesinde hafif bir ağrı. Batı Avustralya Üniversitesi’nde Peter Richmond ile çalışan araştırmacılar yeni testlerle aşıyla meydana gelen bağışıklık süresini açıklamak istiyorlar. Meningokoklar, burun ve boğaz yoluyla kana ulaşarak ağır beyin zarı iltihabına (menenjit) veya kan zehirlenmesine neden olan bakterilerdir. Hastalık özellikle de çocukları ve gençleri yakalıyor ve hastalıkların yüzde on dördü ölümle sonuçlanıyor. Avrupa ve Kuzey Amerika’da en çok B tipi meningokok türü yaygındır, fakat halihazırdaki aşı maddeleri sadece A ve C tipi üzerinde etkili. Bir Bilim Adamının Ardından: Prof. Dr. Ali Uras O, bilimini ve insan sevgisini her şeyin üstünde tutan iyi bir insan, örnek bir öğretim üyesiydi. Mesleğinin dışında toplumda da önemli bir rol oynamış, Türkiye’nin spor yaşamına damgasını vurmuş, milli bir sporcu ve Galatasaray’ın (Galatasaray Liseli olmadığı halde) başkanlığını yapmış bir spor yöneticisiydi. Ali Uras yaşama gözlerini 89. yaşında yumduktan sonra tüm gazete ve televizyonlarımız bu acı haberi ulusumuza bildirdi: ama sadece Galatasaray Kulübünün eski bir başkanının vefatı olarak! Türkçe Vikipedi’ye bakın: Orada da sadece spor adamı Ali Uras’ı bulacaksınız! Ali Uras’ı ailemizin yakın ve vefakâr bir dostu olarak ömrüm boyu yakından tanımak bahtiyarlığına erişmiş bir insan olarak dün cenazesine gitmedim. Ne kadar isabet ettiğimi de gazetelerden öğrendim: Tüm gazeteler şöyle yazıyordu: Ülkemizin önemli spor ve siyaset simaları Ali Uras’ın cenazesinde buluştu… Sanırsınız ki sıradan bir futbolcu vefat etmiştir. Hiç kuşkusuz ülkemizin tıp camiasının ileri gelenleri de cenazedeydi, ama basınımız ne onları görmüş, ne de belli ki, halkımız bilim insanı Ali Uras’ın aramızdan ayrılışıyla ilgilenmişti: Varsa yoksa Galatasaray eski başkanı Ali Uras! Bu yazının konusu ise, benim yakından tanıdığım, çok sevdiğim ve saydığım, sağlığımı kendisine ve öğrencilerine borçlu olduğum tabip ve öğretmen Ali Uras’tır. Benim hatıramda yaşayacak olan büyük insan bilim adamı Ali Uras’tır. Ali Ağabey hakkındaki ilk anılarım 6 yaşında olduğum apandisit ameliyatı nedeniyledir. Ameliyatımı ailemizin bir diğer yakın dostu Halit Ziya Konuralp yapmış, di kişlerimi almaya eve o zaman Konuralp’in baş asistanı olan Ali Ağabey gelmişti. Ali Ağabey o zaman dört kız çocuğu babasıydı. Dikişlerimi alırken, beni rahatlatıp dikkatimi dağıtmak için bana «damat» diye gülerek takılması bugün gibi gözlerimin önünde. Halit Ziya Hoca’nın dikişlerimi almak için Ali Ağabey’i göndermiş olmasının önemini büyüdükçe anladım: Ali Ağabey, cerrahisine rahmetli Hoca’nın en güvendiği öğrencisiydi. Lise 2. sınıfta sağ başparmağımda bir dolama meydana gelmiş, bütün parmağım balon gibi şişmişti. Ali Ağabey parmağın yarılmasına karar verdi. Ancak parmağımı yaracağı gün, dayımın eşi Güngör Yengemin de önemli bir ameliyatı vardı. Aile, ameliyatta Ali Ağabey’in mutlaka bulunmasını istemiş, o da kabul etmişti. Bana «Hastaneye gel, senin işi bitireyim, sonra Güngör’ün ameliyatına girmem lazım» dedi. Dediğini yaptım. Balon gibi şişmiş parmağımı bir de alttan sıktı, sonra içine parmağım büyüklüğünde bir enjektörden bir uyuşturucu zerk etti. Ben parmağım uyuşsun diye beklerken, Ali Ağabey neşteri basarak parmağı yardı ve cerahati akıtmaya başladı. Ne kadar canımın yandığını anlatamam. «Ali Ağabey biraz bekleseydik» deyince, o gülerek «Aslan gibi delikanlısın be, bu kadarcık acıya mı dayanamayacaksın? Bak yengen ameliyathanede bekliyor» diyerek bana sağlıktaki önem sırasını hatırlattı. Esas acı verecek dikiş kısmına geldiğinde ise parmak tamamen uyuşmuştu. Bir kız arkadaşımla dikişlerimi aldırmaya gittiğimde ikimize de birer viski ikram ederek bizimle arkadaşça sohbet ettiğini hiç unutmam. Parmağımdaki o yaradan daha sonra en ufak bir iz kalmadı. Ali Uras gerçekten sihirbaz gibi bir cerrahtı. Yaptığı bilimin kalitesini kendisinden değil, beni 1990’da ameliyat eden öğrencilerinden öğrendim. Ülkemizde pek çok profesörün tersine, Ali Uras arkasında iyi bir ekip bırakarak emekli olmuştu. Öğrencileri arasında mesela ülkemizde ilk karaciğer transplantasyonunu gerçekleştirenler vardı. Ali Ağabey öğrencileriyle bir ağabey/baba ilişkisi kurmuş, her birini önemli alanlara yönlendirmişti. Cemiyet içindeki gözde yerini bilimini ve öğrencilerini yüceltmek için kullanmış, sayısız insana sağlığını kazandırmıştı. Bu popüler cerrah asla para zengini bir insan olamadı. Para konusundaki kayıtsızlığı bizim aile içinde bile eleştirisi konusu olmuştur. Bizimkiler Ali Ağabey’in kendi cebi için çalışmamasına hayret eder dururlardı. Fakir fukara hastanın da babası olan Ali Uras, para yerine bilim, beceri, öğrenci ve hasta zengini olmayı tercih etmişti. Bilimde bile şöhretin değil, içeriğin peşindeydi. Kendinden önce öğrencilerini düşünürdü. Türkiye’yi karanlığa sürüklemekle meşgul Tayyip Erdoğan’ı üç kez üst üste seçen cahil halkımız, 7 Mayıs’ta büyük bilim insanı, öğretmen ve Hipokrat’a en layık hekimlerden biri olan Ali Uras’ı değil, Galatasaray Başkanı Ali Uras’ı uğurladı ebediyete. Belli ki kimse asıl büyük Ali Uras’ın farkında bile değildi. Umarım öğrencileri, mesela bu derginin sahifelerinde, büyük hocaları, Ali Ağabey’i daha yakından tanıtacak yazılar yayımlayarak bilim dünyasındaki bu büyük kaybımızı da halkımıza hatırlatırlar, genç hekimler arasından yeni Ali Uras’lar çıkması için onları özendirirler. Nur içinde yat Ali Ağabey! Avrupa’da en yaygın olarak görülen menenjit tipine karşı bir aşı umudu doğdu. Avus En tehlikeli menenjit türüne karşı aşı CBT 1313/ 7 18 Mayıs 2012 Koşmayı bir anlamda alkol tüketimiyle karşılaştırmak mümkün. Düzenli ama ölçülü olarak uygulandığında yararı çok büyük. Haftada bir saatlik koşu bile ömrü birkaç yıl uzatabiliyor. Danimarkalı bilim insanları tarafından elde edilen bu sonuç Dublin’de gerçekleştirilen “EuroPRevent2012” Avrupa Kardiyoloji Birliğinde sunuldu. Kopenhag Üniversitesi’nden Peter Schnor 1976 yılında başlayan “Copenhagen City Heart Study” araştırmasına katılan 20.000 erkek ve kadının verisini incelemiş. 1878 kişi haftalık koşu programı hakkında bilgi vermişler. Bu bilgiler aynı yaşta olan fakat koşmayan kişilerin ölüm oranlarıyla karşılaştırılmış. Buna göre haftada iki ila üç kez (toplamda 6 0 150 da ki ka ) koşan insanlard a öl üm ri ski (araştırma süresi içinde) yüzde kırk dört oranında daha düşük çıkmış. Schnor en çok orta hızda bu kadar süre koşmanın en iyi etki yaptığını söylüyor. Daha kısa veya daha uzun koşma süreleri daha az etkili oluyormuş. Araştırmacı, belli tempoda düzenli olarak koşan erkeklerin ortalama olarak 6.2 yıl kadınların ise 5.6 yıl daha uzun ömürlü olacağını söylüyor. Ayrıca koşmak sadece kalp ve dolaşım üzerinde değil, şeker, yağ ve kemik metabolizması olduğu kadar bağışıklık sistemi ve ruh sağlığı üzerinde de olumlu etki yapıyor. Koşmak yaşlılara bile yarıyor Yapay burun nakli yapılıyor Tümüyle laboratuvarda üretilen yapay burun kısa bir süre sonra insanlar üzerinde denenecek. Organ bağışına bağımlı olmamak için yapay organlar üretmek isteyen Alexander Seifalian, “İnsan bedeninin yedek parça üreticisiyiz” diyor. College Üniversitesi Nanoteknoloji ve Yenileyici Tıp Enstitüsü müdürü Seifalian, tartışmalı kök hücreler yerine kemik iliği hücrelerinden yararlanıyor. “Organ fabrikası”, tıpkı insan bedenindeki sıcaklığa, kan ve oksijen ihtiyacını karşılayan steril bir ortama sahip biyoreaktörlerden oluşuyor. Bir burnun yapay modeli örneğin, deliklerinin içi ve üzeri dokuyla kaplanacak, nano boyutta milyarlarca molekülden oluşuyor. Ortaya çıkacak sonuç tıpkı bir burun gibi görünecek hatta öyle de hissedilecek diyor Seifalian. Yapay burun ilk olarak haziran ayında bir hastaya nakledilecek. Fakat yapay burun doğrudan doğruya hastanın yüzüne değil ilk önce koldaki derinin altına yerleştirilecek. Burada yeni organın derisi ve kan damarları gelişecek. Sonuç beklentilere uygun olursa burun gerçek yerine nakledilecek. İlk başarılı sonuçlar kulak kepçesi, burun ve eklem kıkırdak üretiminde elde edildi. Kıkırdak için sadece eklem sıvısı gerekiyor. Doku ne kadar duyarlıysa, nakli de o kadar zordur. Nitekim damar sisteminin besleyici madde ve oksijenle beslenmesi gerekiyor. Nilgün Özbaşaran Dede