24 Aralık 2024 Salı English Abone Ol Giriş Yap

Katalog

‘Manevi Mirasım Bilim ve Akıldır!’ “Ben, manevi miras olarak hiçbir ayet, hiçbir dogma, hiçbir kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi mirasım bilim ve akıldır... Zaman süratle ilerliyor, milletlerin, toplumların, kişilerin mutluluk ve mutsuzluk anlayışları bile değişiyor. Böyle bir dünyada, asla değişmeyecek hükümler getirdiğini iddia etmek, aklın ve bilimin gelişimini inkâr etmek olur... Benim Türk milleti için yapmak istediklerim ve başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu temel eksen üzerinde akıl ve bilimin rehberliğini kabul ederlerse, manevi mirasçılarım olurlar.” Mustafa Kemal Milli Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip’in sorusuna Mustafa Kemal’in yanıtı. Kaynak: İsmet Giritli, Kemalist Devrim ve İdeoloji, İ.Ü. Yayınları Galile, Galileo, Galilei, Galileo Galilei’nin hangisi doğru? Prof. Dr. Y. Müh. İlhami Çetin, sunlu@fmv.edu.tr Y Cumhuriyet BİLİM VE TEKNOLOJİ Türkiye’nin Haftalık Bilim Haberleri ve Kültürü Dergisi Sayı: 1313 18 Mayıs 2012 İMTİYAZ SAHİBİ Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç GENEL YAYIN YÖNETMENİ İbrahim Yıldız YAYIN YÖNETMENİ Orhan Bursalı SORUMLU MÜDÜR Miyase İlknur GÖRSEL YÖNETMEN Tüles Hasdemir abancı özel kişi adlarının belirli kurallara göre yazılması ülkemizde, ne yazık ki, henüz tam uygulanmıyor. Bunun en açık ve şaşılacak örneklerinden birini, herkesin tanıdığı ünlü İtalyan fizikçi, astronom ve matematikçinin adında görüyoruz. Kitaplarda, dergilerde, gazetelerde başlıkta verilen adlar ile karşılaşılmakta ve doğrusunun ne olduğu merak edilmektedir. Bilindiği gibi, Batı toplumlarında insanların eskiden beri adı ve soyadı vardır. Bizdeki uygulamanın tersine, bir insan soyadıyla belirlenmekte, adı ancak aile içinde ve yakın dostları tarafından kullanılmaktadır. Bu nedenle Mikolaj Kopernik, Johannes Kepler, Isaac Newton, Albert Einstein, René Descartes, Jean de la Fontaine, İmmanuel Kant, Sigmund Freud, Michel de Montaigne, Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Ludwig Wittgenstein, Wolfgang Amadeus Mozart, Richard Wagner, Winston Churchill, Konrad Adenauer, Angela Merkel… için kısaca soyadlarını biliyor ve kullanıyoruz. Fakat soyadı yerine adı kullanmak, örneğin Newton, Einstein, Freud… için Isaac, Albert, Sigmund… demek söz konusu olamaz. Şimdi ünlü İtalyan fizikçinin durumuna gelelim. Onun adı Galileo, soyadı Galilei’dir. O halde beraber söyleyecek olursak Galileo Galilei, yalnız soyadını söyleyeceksek Galilei dememiz gerekir. Çeşitli yayınlara dikkatlice bakacak olursak, çok kez Galileo, bazen Galile adıyla karşılaştığımızı üzülerek saptayabiliriz. Daha şaşırtıcı olan, yabancı kaynaklarda da, örneğin Nobel Edebiyat Ödülü’nü almış ünlü İngiliz düşünür Bertrand Russell bile, klasik yapıtı Batı Felsefesi Tarihi’nin bir çok yerinde yalnız Galileo demektedir. yönetimine karşı çıkmasıyla ünlenmiş efsane kahramanı Wilhelm Tell’e Fransızcada Guillaume Tell denir. Efsanesi Alman oyun yazarı Schiller’in yazdığı Wilhelm Tell yapıtında işlenmiştir. Almancasını kullanmamız gerekirken, Türkçeye Fransızca adı geçmiş ve üstelik yazılışı Giyom Tel olarak Türkçeleştirilmiştir. İtalyan siyaset kuramcısı Niccolo Machiavelli ise Fransızcada Machiavel, Türkçede Makyavel olmuştur. Fransızların bir çok yabancı özel adını değiştirdiğine dikkat edilmelidir. Sokrates, Velazquez, Michelangelo, Leonardo da Vinci, Raffaello Sanzio, Caravaggio, Boccacio, Petrarca… Fransızcada Socrate, Velasquez, MichelAnge, Léonard de Vinci, Raphaël, Caravage, Boccace, Pétrarque… oluyor. Bu bağlamda Platon, Pythagoras, Büyük Petro dememiz gerektiğini de anımsatalım. Yabancı adları tek bildiği İngilizcenin kurallarına göre okumak isteyenleri, örneğin Charles de Gaulle’nin adını Şarl yerine Çarls okuyanları da uyarmalıyız. Görüldüğü gibi konu bilinçli ve titiz davranmayı gerektirmekte, kuralsız davranış karışıklık yaratabilmektedir. Papa adı örneğinde açıklayalım. Önceki Papanın adı Fransızlar için 2. Jean Paul, Almanlar için Johannes Paul II, İngilizler için John Paul II, İtalyanlar için Giovanni Paolo II idi. Şimdiki Papanın adı Fransızlar için Benoît XVI, Almanlar için Benedikt XVI., İngilizler için Benedict XVI, İtalyanlar için Benedetto16. dır. Papaların ayrıca Latince adı ve özgün adları vardır. Şimdiki Papanın özgün adı Joseph Alois Ratzinger, önGalile mi , Galileo mu, Galilei mi, yoksa cekinin ise Karol Jozef Galileo Galilei mi? Wojtyla’dır. Her ülkede Papanın tek bir adı olduğu halde, bizde bilinen yabancı dile göre farklı adlar kullanılması elbette yanlıştır. Doğrusu herhalde, Vatikan’da geçerli iki resmi dil İtalyanca ve Latince olduğundan, İtalyanca adı veya 16. Benedictus Latince adını kullanmak olabilir. Son olarak başka bir alfabe uygulayan uluslara ait özel adlara değinelim. Bu durumda uygulanacak kurallar TDK Yazım Kılavuzu’nda açıklanmıştır. Buna göre Rusça adlar, okunduğu gibi, Türkçe yazılmalıdır. Örneğin Anton Pavloviç Çehov, Nikolay Vasilyeviç Çaykovski yazılışı doğrudur, fakat Şostakoviç yerine İngilizce Shostakovich, Almanca Schostakowitsch veya Fransızca Chostakovitch yazmak yanlıştır. Verdiğimiz örnekler, yer ve kent adlarını da kapsayacak biçimde daha çoğaltılabilir. Ancak bir sonuç çıkarmak için bu kadarı yeterli olabilir. Her yazım konusunda olduğu gibi yabancı özel adların yazılmasında da daha ayrıntılı kurallar konulmalı ve onlar uygulanarak şimdi yaşanan kargaşa önlenmelidir. KURALSIZ DAVRANIŞLARIN SONUCU “Sağlık” sayfası VKV Amerikan Hastanesi’nin, “Bilim Kültür ve Eğitim” sayfası İstanbul Kültür Üniversitesi’nin ve arka sayfa konuları ‘Atılım Üniversitesi’nin katkıları ile hazırlanmıştır. YAYIMLAYAN Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. İDARE MERKEZİ VE YAZIŞMA ADRESİ Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sokak No: 2 34382 Şişli İstanbul Tel: 0212 343 72 74 Faks: 0212 343 72 64 CBT 1313/ 2 18 Mayıs 2012 CUMHURİYET REKLAM Tel: 0212.2519874/3437274 Yerel Süreli Yayın BASKI DPC Doğan Medya Tesisleri Hoşdere Yolu 34850 Esenyurt/İstanbul Eleştirel aklımızı kullanmadan yabancı bir dilde gördüğümüzü aynen aktarma kusurumuzun bir sonucu olarak, Fransızların kullandığı Galilée adı da uzun yıllar okullarımızda öğretilmiş ve kafalarımızda yerleşmiştir. Oysa bunun ad mı, soyad mı olduğu bile belli değildir. Ülkemizde Galileo Galilei adını ve soyadını ilk kullanan acaba kim olmuştur? Yabancı kişilerin özel adlarındaki bilinçsizliğimiz aslında çok daha yaygındır. Bir büyük yanlış olan yer merkezli Güneş Sistemi yerine Güneş merkezli sistemi geliştiren ve böylece Yer’in ayrıcalıklı konumuna son veren ünlü Polonyalı astronom Mikolaj Kopernik adı, bazen Nikolaus Copernicus oluyor. Oysa bu, o zaman bilim dili olan Latincede yayımladığı yapıtı için Latinceleştirdiği adı ve soyadıdır. Elbette kullanılması gereken Polonyaca özgün adıdır. Diğer bir sorun diller arasındaki farklılıklarda yaşanmaktadır. Örneğin Fransızların Louis dediğine Almanlar Ludwig demektedir. O halde Almanca kaynaklarda ünlü Fransa kralı için rastlanan 14. Ludwig Türkçeye 14. Louis olarak çevrilmelidir. Benzer biçimde Almanca ad Wilhelm, Fransızcada Guillaume (okunuşu: Giyom) olur. Örneğin İsviçre’nin, Uri Kantonunda yaşamış ve Avusturya İLK KEZ KİM KULLANDI? GÜNDEM Orhan Bursalı İstanbul dışında olduğundan bu hafta “Gündem”i yazamamıştır. obursali@cumhuriyet.com.tr http://orhanbursali.blogspot.com
Abone Ol Giriş Yap
Anasayfa Abonelik Paketleri Yayınlar Yardım İletişim English
x
Aşağıdaki yayınlardan bul
Tümünü seç
|
Tümünü temizle
Aşağıdaki tarih aralığında yayınlanmış makaleleri bul
Aşağıdaki yöntemler yoluyla kelimeleri içeren makaleleri bul
ve ve
ve ve
Temizle