Katalog

Cumhurbaşkanı ve rektör atamaları Türk yükseköğretiminin sorunları arasında kamuoyuna en çok yansıyan konuların başında rektör atamaları geliyor. Rektör, üniversitesinin tüzel kişiliğini temsil eden en üst düzey yöneticidir ve 2547 sayılı kanuna göre oldukça geniş yetkilerle donatılmıştır. Bir üniversitenin, eğitimöğretim, araştırma ve topluma hizmet faaliyetleri olarak özetlenebilecek temel işlevlerini yürütmedeki başarısında, rektörün vizyonu, dünya görüşü ve performansı büyük önem taşıyor. Prof. Dr. İsa Eşme, YÖK Eski Başkan vekili R ektörler, 2547 Sayılı Kanunun 13. Maddesinde, 1992 yılında yapılan değişikliğe göre seçimle belirleniyor. Üç aşamalı sürecin ilkinde, üniversite öğretim üyeleri altı adayı seçiyor, ikincisinde YÖK Genel Kurulu’nda yapılan oylamada, altı aday arasından üç aday belirlenerek liste Cumhurbaşkanlığı’na sunuluyor. Nihai seçimin cumhurbaşkanı tarafından yapıldığı böyle bir sistemle, üniversitesinde en az oyu alanların rektör olarak atanması mümkün oluyor. Bu uygulama, olumsuz etkilerine ve yoğun eleştirilere rağmen bugüne kadar değiştirilemedi. Rektör atamalarında ölçütler: Rektör seçiminde, üniversitenin tercihi, adayın akademik liyakati ve yönetim deneyimi gibi ölçütler esas alınarak bunların objektif uygulanması halinde sistemin yol açtığı sorunlar azaltılabilir. Benim de görev yaptığım, Sayın Teziç döneminde buna özen gösterildiğinin en canlı tanıkları o dönemin YÖK üyeleridir. 2006’dan itibaren nemde atanan rektör sayısı 58’dir. Bunların 23’ü yeni kurulan üniversitelere yapılan atamalardan oluşmakta olup, adları YÖK tarafından belirlendi. 35’i ise mevcut rektörlerin görev süresinin dolması nedeniyle seçimle belirlenen adaylardır. 35 adaydan, üniversitede yapılan seçimlerde ilk sırada olmadığı halde atananların sayısı 16’dır. İstanbul Üniversitesi, İTÜ, Gazi, Eskişehir Anadolu, Akdeniz, 9 Eylül, 19 Mayıs, Yıldız Teknik ve Uludağ gibi büyük üniversiteler bu grup arasındadır. Akdeniz Üniversitesi’nde Mustafa Akaydın ve 9 Eylül Üniversitesi’nde Sedef Gidener’in, gerek üniversitedeki gerekse YÖK’teki seçimde, büyük oy farkıyla ilk sırada yer almalarına karşılık atanmamaları, hafızalarda iz bırakan örnekler arasındadır. Rektör atamalarıyla ilgili Temmuz 2010’da tanık olunan son iki örnek, Marmara ve Giresun Üniversiteleri’nde yaşandı. Uzun yıllar benim de görev yaptığım Marmara Üniversitesi’nde yapılan seçimlerde açık farkla 482 oyla ilk sırayı alan mevcut rektör, YÖK’te ikinci sıraya düşürüldü, 302 oy alan üçüncü sıradaki aday ilk sıraya çekildi ve rektör atandı. İNANDIRICI OLMAYAN NEDENLER Kamuoyuna açıklanan gerekçe, ilk sıradaki adayın dört ay sonra emeklilik yaşına gelmesidir. Bu gerekçe iki nedenle inandırıcı değildir. Birincisi, rektörlerin emekliliği görev süreleri tamamlanana kadar ertelenebiliyor. Dört yıllık rektörlük döneminin çok başarılı bulunduğu bizzat YÖK Başkanı Sayın Özcan tarafından kamuoyuna açıklanan bir adayın, inandırıcı olmayan bir gerekçeyle ikinci dönem rektörlük yapması engellendi. Kaldı ki, ilk aday için gerekçe buysa, onun yerine, 394 oyla ikinci sırada yer alan ve akademik yaşamının tamamını Marmara Üniversitesi’nde geçiren Prof. Akalın neden tercih edilmedi? Giresun Üniversitesi’ndeki durum da ilginçtir. Seçimde aldıkları oy sayısı ile ilk iki sırada yer alan adaylar YÖK’teki seçimde liste dışı bırakıldı, buna karşılık 2 oy alan ilahiyatçı aday listeye alındı. Kamuoyundan gelen tepkiler üzerine aday istifa ederek (ya da ettirilerek) seçimlerin yenilenmesi kararı alındı. Üçbeş istisna dışında, son üç yılda atanan rektörlerin ortak özelliği, dünya görüşü bakımından siyasi iktidara yakınlığı ve muhafazakâr bir kimliğe sahip olmalarıdır. Buna karşılık, Cumhuriyet değerlerine ve Atatürkçü düşünce sistemine duyarlılığı ile bilinen adayların, büyük oranda, iki filtrenin birisinde bir şekilde elendiği görülmektedir. Sayın Gül, konu ile ilgili basında yer alan eleştiriler üzerine “rektör atamalarından kendisinin de rahatsızlık duyduğunu, mevcut sistemden dolayı üniversitelerin en geri kalan kurumlar olduğunu” ifade etse de (Z.Göğüş, Hürriyet, 17.07.2010) atamalarda rahatsızlık veren uygulamalar sürdürüldü, söylemlerle eylemler bir türlü örtüşmedi. Dahası, bu hususun anayasa değişiklik paketine konularak sorunun kökten çözümü fırsatı bile kullanılmadı. Tüm bunları göz önüne aldığımızda ister istemez akla şu soru geliyor. Acaba rektör atamalarında yasal bir düzenleme için Sayın Sezer tarafından atanan tüm rektörlerin görev süreleri ile ilgili takvim mi beklenmekte? SEZER DÖNEMİ EMSAL OLABİLİR Mİ? Son üç yıldaki rektör atamalarına yöneltilen eleştiriler karşısında, Sayın Sezer’in de üniversitenin iradesini hiçe sayan atamalar yaptığı öne sürülerek, yapılan yanlışı savunanlar var. Eleştirilen bir uygulamanın, bir rövanş mantığıyla emsal gös Yazının devamı 17. sayfada CBT 1219/ 13 30 Temmuz 2010 getirilen bir uygulama ile YÖK Genel Kurulu üyeleriyle yüz yüze yapılan görüşmelerde, adaylara; üniversitesi ile ilgili projelerinin ne olduğu, kurumlarını ne ölçüde tanıdığı konularında sorular yöneltilmekteydi (Bu uygulama sürüyor). Genel Kurulda gizli oyla yapılan seçimde, üyeleri ikna edecek somut bir gerekçe olmadığı sürece üniversitenin tercihine uygun bir sıralama olurdu. Cumhurbaşkanlığı, adayları kendi ölçütlerine göre inceleyip, bazı istisnalar dışında, YÖK’ün, dolayısıyla üniversitenin tercihine uyan bir atama yapmaktaydı. Son üç yıldaki rektör atamaları: Türkiye’de kutuplaşmanın giderek arttığı son dönemde, rektör seçimlerinde, akademik ölçütlerden çok, adayın siyasi eğilimi başlıca etken olmaya başladı. Bunun bir sonucu olarak, atamalarda, üniversite tercihlerini yok sayan uygulama örnekleri, üniversiteleri ve kamuoyunu kaygılandıran boyutlara ulaştı. Gündem yorgunu olan ülkemizde unutulmuş olabileceği düşüncesiyle rektör atamaları konusunda son üç yılın bir özetini vermeyi yararlı görüyoruz. Sayın Gül’ün Cumhurbaşkanlığı ile başlayan dönemde ilk rektör ataması, Eskişehir Osmangazi Üniversitesinde oldu. Bu üniversitedeki rektör seçimi, Cumhurbaşkanlığı seçiminden önce yapılmasına rağmen, Sayın Sezer, her nedense atamayı yeni Cumhurbaşkanına bıraktı. Sayın Gül, ilk rektör atamasında, hem üniversitesinde hem YÖK’teki seçimde önemli bir oy farkıyla ilk sırada yer alan Prof. Dr. Gaye Usluer yerine ikinci sıradaki adayı atayarak bazılarını şaşırtmış, bu atamayla, yeni dönemde rektör atamalarında izlenecek politikanın ilk işareti verildi. Cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra başlayan yeni dö terilmesinin ne kadar etik olduğunu bir yana bırakarak, iki ayrı dönemde yapılan atamaları bir arada görelim. Sayın Sezer tarafından yedi yıllık sürede atanan rektör sayısı 123’tür. Bunların 95’i seçimde ilk sırada yer alan adaydır, ilk sıradakilerin atanma oranı %77’dir. Sayın Sezer’in atamalarda, adayın cumhuriyet değerlerine duyarlılık konusundaki hassasiyeti bilinmektedir. Sayın Gül tarafından üç yıllık döneminde, üniversitede yapılan seçimle belirlenip atanan rektör sayısı 35, ilk sıradakilerden atananların sayısı 19, ilk sıradakilerin atanma oranı %54’tür. Rektör adaylarının atama sürecindeki tutumları: Belirtildiği gibi adaylar, rektör seçilmeleri durumunda gerçekleştirecekleri projeler hakkında bilgi vermek üzere YÖK Genel Kurulu’na davet edilmektedir. İlginç olan, 35 oy alanların bile bu davete uyarak üniversitelerini nasıl yöneteceklerini YÖK üyelerine uzun uzun açıklamaları hatta bazılarının, seçilmeleri için kulis yapmalarıdır. Cumhurbaşkanı Gül, üç yıllık dö2006’da başlatılan neminde, üniversitelerin birinci bu uygulamanın bugüne kadar tek istisnası, sıraya oturttuğu rektör adaylarınB o ğ a z i ç i dan, yüzde 46’sını rektör olarak Üniversitesi’nin duruatamadı! mudur. Seçimde az oy Marmara’raya atamadığı eski farkla ikinci sıraya düşen önceki rektör Prof. rektör için, görev süresi 4 ay sonAyşe Soysal dahil, ilk sıra doluyor, açıklaması ise inandırada olanın dışında hiçrıcı değil, çünkü, rektör seçilenbir aday, YÖK’teki gölerin görev süresi uzatılıyor! rüşmeye katılmadı. Üniversitenin tercihiBu yılın sonunda, Sezer’in atadığı ne saygı duyulması gebütün rektörlerin görev süresi rekçesine dayanan bu doluyor. Gül, bütün rektörleri tavır, ilk sıradaki Prof. atamış olacak... Kadri Özçaldıran’ın atanmasında başlıca etGül ve iktidarın YÖK’ü döneminde ken oldu. Bu örnek taüniversitelerde büyük bir siyasalvır, öteki üniversiteler laşma oldu ve yandaşlar rejimi tarafından da gösterilkuruldu.. Büyük bir karamsarlık seydi, atamalarda böyle bir sonuçla karşılaşılır var öğretim üyeleri arasında mıydı? Rektör adaylarının, bir özeleştiri yaparak bu soruya cevap vermeleri gerekir. Sezer’in atadığı rektörlerin görev süresi doluyor. Önümüzdeki aralık ayında rektör atamaları yeniden gündeme gelecek. 28 Aralık 2010’da, Sayın Sezer tarafından atanan 15 rektörün görev süresi dolmakta. Kocaeli, Sakarya, Muğla, Mimar Sinan Güzel Sanatlar, Mersin ve Zonguldak Karaelmas üniversiteleriyle Gebze ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüleri bu grup arasındadır. Bu üniversiteler, gerek kısa sürede ulaştıkları akademik performansları, gerekse öğretim üyesi ve öğrenci sayıları ile Türk yükseköğretiminin önemli bir ağırlığını oluşturuyor. 28 Aralık 2010’da görev süresi dolan rektörler ve üniversiteleri Üniversite Rektör Adnan Menderes Prof.Dr.Şükrü Boylu Balıkesir Prof. Dr. Şerif Saylan Celal Bayar Prof.Dr.Semra Öncü Gaziosmanpaşa *Prof. Dr. Zehra Seyfikli Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü *Prof. Dr. Alinur Büyükaksoy İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Prof.Dr. Zafer İlken Kafkas Prof. Dr. Abamüslüm Güven Kahraman Maraş S.İmam *Prof. Dr. Nafi Baytorun Kocaeli Prof. Dr. Sezer Komsuoğlu Mersin Prof.Dr.Süha Aydın Mimar Sinan Güzel Sanatlar Prof.Dr. Rahmi Aksungur Muğla *Prof.Dr. Şener Oktik Mustafa Kemal Prof.Dr. Şerefettin Canda Sakarya *Prof. Dr.Mehmet Durman Zonguldak Karaelmas *Prof.Dr. Bektaş Açıkgöz *İki dönem görev yapan rektörler ŞubatMayıs 2011 arasında, 21 üniversiteye yapılacak atamalarla, tüm rektörler Sayın Gül tarafından atanmış olacak. Pamukkale, Afyon, Van Yüzüncü Yıl, Harran üniversiteleri ile