Katalog

Kültür Emmanuel Wallerstein’ı da seçebilirdi. Bu düşünürlerin söyledikleri Marx ve Weber’in söylediklerinin bir karışımından oluşuyor. Gellner yeni ekonomik ilişkilerin bir toplumsal örgütlenmeyi doğurduğunu, sanayi üretiminin artan bir iletişim gereksinimini ortaya çıkardığını, bunun ulusal dile yeGazete ve dergilerde tarihe ilişkin makale yazmak için fazla tarih ya da yöntem bilmek, ya da ni bir toplumsal statü kazandırdığını, bunun da milliyetçiliği teşvik ettiğini söylüyor. Bu da köken sorununu ortaya çıbilimsel disiplin sahibi olmak gerekmez. Amaç kıssadan hisse bir hikâye anlatmak, ya da karıyormuş. politik bir mesaj vermektir. Doğan Kuban Aslında Gellner Avrupa’da ilk milliyetçi hareketin Yunan Kurtulu Sava olduğuna ve Balkanlar’daki duruoldu. Sivillerin ‘Sévr’de teslim ettiği Türkiye’yi askerler kurakat Türkiye Cumhuriyet Tarihi 20 yüzyıl dünya tari tardılar. Militarist Cumhuriyeti (!) 1950’de asker smet Pa a mun kitabındaki kuramsal açıklamaya ters düştüğüne değihinin paradigmatik bir bölümüdür. Üzerinde yazılmış sivillere teslim etti. 58 yıldır onlar idare ediyor. Bütün as nir. Gellner’in oğlu kitaba yazdığı önsözde, babasının milbinlerce cilt, her dilden yapıt var. Kahramanları da dün keri darbeler sivil idareler zamanında oldu. Ve her seferin liyetçiliğinin çağdaş dünyanın kaderi olduğunu düşündüğüyanın malıdır. Son yıllarda az okuyan bir topluma politik me de siviller iktidarlarını sürdürdüler. 1980 sonrasından Kenan nü söyler. Bu arada milliyetçiliğin militarizmi tetiklediği durumların az olmadığını anımsamak gesaj veren ve Cumhuriyete ilişkin olumsuz yargılar üreten pek Pa a mı, Turgut Özal mı sorumlu? Zavallı rekir. Bizim tuhaf düşünürçok insan türedi. Onları doğuran politik ve özel ekonomik suçlu CHP de bir daha iktidara gelemedi. konjonktürü biliyoruz. Fakat bilgisizliğin ve çarpık yargıla Sivillerin egemenliğinde bir militarist devlenimiz kendi sözleriGEÇ OSMANLI rın halka iletilmesi zaten cahil olanın düşüncesini bulanık letimiz var (!). Buna militarist değil, polis nin şehvetinde kayboHASTALI I laştırıyor. Bunu yapanlar bunu düşünce özgürlüğü adına yap devleti denmiyor muydu? Türk aydınlarının kendi tarihlerine lup, Slovakların tıklarını söyleyebilir. Fakat ideolojik ya da başka amaçlarla Bénoit Mechin “Le Loup et le Leopard, çarpıtılmış bilginin insanı özgürleştirmesi söz konusu değil Moustapha Kemal ou le Mort d’un Empire, Çeklerden yeni ayrıldı Avrupa aynasından bakmaları Geç Osmanl hastal d r. Avrupa tarihi dir. Olsa olsa yazanın istediği yönde bir ideolojinin oluşmasına Paris, 1954” adlı kitabında Mirabeau’nun ğını, İrlandalılar, hiçbir boyutu ile Osmanlı ve Türk tariyardım eder. bir sözünü nakleder: ‘Prusya bir ulusu fetBask’lar ve Tamil’leri hi için bir paradigma oluşturmaz. “Mesele” adlı derginin son sayısında Murat Belge ile heden bir ordudur’. Ve ekler, Fakat ‘Türkler Osmanlı ne sanayileşti ne de %90’ı anımsamıyorlar. yeni çıkan “Genesis: Büyük Ulusal Anlat ve Türklerin bu işi ulus olmadan yaptılar.’ okumamış köylü halkla bir iletişim kurKökeni” adlı kitabı üzerinde uzun bir söyleşi vardı. Tarihi olMilitarizm tarihi suçlamak için bir nemaktan söz etti. Ama Türk milletine özgü ayrıntılar var. guları klişelere indirdiği oranda karışık bir yazı üslubuna sa den değildir. Geriye bakınca tarih yazımının muzaffer koDivanı Lugat itTürk ya da 17. Yüzyılda Ebulgazi Bahadır hip bu söyleşide, ‘Militarizm ve Milliyetçilik’ bağlamındaki mutanlar çevresinde yazıldığı açıktır. Türk ve Osmanlı taHanın “Şecerei Terakime” (Türklerin Kökeni) adlı kitabı yorumları okuyuculara sunmak isti rihlerinde bunu kanıtlamak gerekmez. Truva galipleri, gibi. Yine de Anadolu köylüsü, benim bildiğim kadar ulusyorum. Ben Türkiye’de yetiştim. Dara, Serhas, İskender, Sezar, Attila, Iustinianos, Salaheddin Murat Belge ile yalararası futbol maçları ortaya çıkana kadar, milliyetçiliği öğBabam askerdi. Ve beni de bazen mil Eyyubi, Cengiz, Timur, Napolyon, veb. Haçlı döneminde aspılan ve sürekli suçrenmedi ve özenmedi. Yakın tarihimizde milliyetçilik ve köliyetçi diye suçlayanlar çıkıyor. ker gibi örgütlenmiş mezhepler vardı. Rönesans papalarının ken sorunları Kurtuluş Savaşı ile başlamadı. Avrupalılar kenlama uslubunda yaKanımca Türkiye’de bugün toplumun orduları vardı. dilerine kafa tutan ülkelerin liderlerine ‘milliyetçi’ diyorlardı. dengesini bozan en önemli olgu, zılmış söyleşinin adı Yeni dönemde Prusyalılar, sömürgeci İngilizler, sınırlaOsmanlı İmparatorluğu da İstanbul’a kafa tutan milliyetçi liça da bir toplumun dayanaca rı Pasifik Okyanusu olan Ruslar, günümüzde dünya fatihi ‘Türkiye Tarihi hiçbir de erin ayakta kalmayışıdır. Amerika militaristtir. Çin emperyalist ve militaristtir. derler ve halklar tarafından Anadolu’ya indirgendi. Sévr buMilitarist Bir Sistematik karalama yayın hayatına İsrail militaristtir. Emperyalizm militarist bir kurgudur. nu kuzeybatı Anadolu ile sınırlandırdı. Osmanlı tarihinde egemendir. Bu yakında, seksen mil İslamın Cihat’ı, Asya göçerlerinin yerleşmiş topraklarda bit milliyetçilik Hıristiyan Balkan ulusları milliyetçiliğidir. Kurgudur’ idi. yona ulaşacak koca bir toplum için mez tükenmez fetihleri, toplumların bir ordu gibi örgütlen Kiliseye ve ulusal dile bağlı olarak başlamış, Yunan kurtuBelgenin amacı milaçık bir kölelik tuza d r. Oysa meleri, dünya tarihinin militarist altyapısını yeteri kadar açık luşundan sonra artmıştır. Türk tarihi tezi ise yine İmparatorluk liyetçi söylemi yardöneminde Rusya’daki Tatar aydınlarından kaynaklanır. Türkiye üst düzeyde bir uluslararası gösteriyor. Bunlar Cumhuriyetten önce başlamış süreçlerdir. gılamak. Ama ulusal statüye sahip olacak potansiyele saTürkiye tarihi militarist bir kurgu demek, 19231938 araMehmet Ali Ayni ‘Milliyetçilik’ (1943) adlı kitabının hiptir. kimlik sorununa sı cumhuriyet tarihinin hiçbir şeyini anlamamak demektir. girişinde 1908 Temmuz’unda 2. Abdülhamit Meclisi Bir tür sürekli suçlama üslubun Modern Türkiye’yi tanımlayan askerlik değildir. Laikliği, köy başlangıcı yanlış. Mebusan’ı açmadan önce gazetelerde çıkan bir haberden söz da yazılmış söyleşinin adı ‘Türkiye enstitülerini, kadının sosyal haklarını, bugün yirmi milyondan eder. Haberdeki millet, vatan, hürriyet sözcüklerini görentarihi militarist bir kurgudur’ idi. Bu fazla öğrencisi olan bir Türkiye için militarist kurgu olarak ler şaşırmışlar ve bunu sultanın bir oyunu olarak düşünherhalde ‘1923’ten sonra hiçbir şeyin kurgusu daha önemli görmek için tak lacak gözlü ü hangi firma üretiyor acaba? değildir’ anlamına geliyor. Bu yazıda en ilginç şey Türkiye Bence ‘yurtta barış, cihanda barış’ diyen Atatürk asker ol müşlerdi. Çünkü daha önce bu sözcükleri ağızlarına alanlar sürgüne gönderiliyordu. 1909 Ağustos’unda toplanan Mecliste Cumhuriyeti’nin zaman ve mekânla ilişkisinin yokluğudur. masına karşın, hiç militarist olmad . Ermeni komitacıları bile vardı. Rum, Yahudi, Süryani, Her şey 1923’te gökten paraşütle inmişe benziyor. Kurtuluş Latin, Arnavut, Çerkez, Türk, Kürt Osmanlıyı parçalamak Savaşı yapan ordunun her şeyi ile bir Osmanlı ordusu oldu AMACI YARGILAMAK isteyen her ulustan temsilci vardı. Serfice mebusu Arnavut ğu, kumandanlarının Osmanlı olduğu, Osmanlı’nın, sultanları Belge’nin yeni kitabı “Genesis: Büyük Ulusal Anlat ve her yıl sefere çıkan bir askeri devlet olduğu, Türkiye’de Türklerin Kökeni” adını taşıyor. Amacı milliyetçi söylemi yar Bo o Bey meclis konuşmasında ‘Benim Osmanlılığım Batılılaşmanın sadece askerler kanalı ile yapıldığı ve bu an gılamak. Kendisinin milliyetçi söyleme pek inanmadığını, fa Yazının devamı 5. sayfada latılan sürecin, heyecanlı yazarlar farkına varmasa da, kat bazı insanların hâlâ bu işlerle uğraştığını söy1950’de bitmiş olduğunu unutmuşlar.. . lüyor. İnsanın dünya vatandaşı olması kimseyi ilTayfun Akgül Militarizm Osmanlı’nın yapısıdır. Osmanlı’da her kad gilendirmez. İnanmadığı bir konu üzerinde bir kiro İlmiye dışında askeri’dir. Osmanlı ordusunun çekirdeği 19. tap yazmak da kişinin kendi bileceği iştir. Fakat tayüzyıla kadar devşirmedir. Kurtuluş Savaşı’nı yapan ve rihi bilgilere aykırı olarak ‘Ulusal kimlik’ sorunucumhuriyeti kuranlar Osmanlı askerlerdir. Misakı Milli sı na Cumhuriyetle birlikte başlamak sorgu işareti ile nırları parçalanan İmparatorluktan kurtulabilenlerdir. birlikte gelir. Yemen’de, Filistin’de ve Bağdat’ta, Libya’da çarpışanlar Ernest Gellner 1964’ten başlayarak milliyetKurtuluş Savaşı’nı yapan kumandanlardır. Belge, ‘Türk çilikle ilgili kitaplar yazmıştır. 1983’te yayımlanan milliyetçiliğinde bir medeniyet ile askerlik çatışması var’ di “Ulus ve Ulusçuluk” bir ‘best seller’di. Ve birçok yor. Medeniyetten ne anladığı belli değil ama, Alman mi dile çevrilmişti. 1997’de İngiltere’de basılan litaristleri ile Marx ya da Gellner arasındaki karşıtlıklardan ‘Nationalism’ adlı bir kitabı var. Aynı zamanda bir söz etseydi, yararlı olurdu. Kuşkusuz Osmanlı’nın askeri ya filozof olan Gellner tarih ve antropolojide de külpısı ile uygarlığı arasındaki ilişki, önemli bir tarihi tartışma türel tabu’larla kavga eden akıllı bir yazardı. alanıdır. Olasılıkla, Belge’nin düşündüğünün tersidir. Felsefeyi sonunda dile indirgeyen ve peygamberiOsmanlı’nın cehaletinin ve geri kalmasının çok daha kap ni Wittgenstein’da bulan akıma karşı yazdığı samlı nedenleri var. Words and Things adlı kitabına Bertrand Russell övücü bir giriş yazmıştır. S V LLER VE ASKERLER Aslında Gellner’in söyledikleri pek çok tarihOsmanlı militarist bir devletti. Ve öyle kaldığı için yok çi tarafından da söylenmiştir. Örneğin Belge, Militarizm ve Milliyetçilik F CBT 1142/2 6 Şubat 2009