Katalog

Galileo’nun Bulgusunda Söylence ve İmgelemin Yeri Söylencede (myth) uzak görüş (vision) vardır. Uzak görüş gerçeği ortaya çıkarır. Bir sanat eserinin güzelliğini, büyüklüğünü çoğu zaman uzak görüş belirler. Vision and Image adlı kitabında James Johnson Sweeney, benzetme (metaphor) ve uzak görüşün bilim ve sanattaki önemine güzel bir biçimde değinir[1]. Uzak görüş görünen ve görünmeyendir; bilim ve sanatın temelindeki özdür. Florence M. Hetzler, Fordham University, New York Çeviren: Prof. Dr. Rennan Pekünlü (Ege Üniversitesi) Gerçekten de Galileo Floransa’nın artistik geleneğine yabancı değildi. Galileo teknik ressamdı ve Floransa’nın prestiji yüksek olan resim akademisinin üyesiydi. Bundan başka, arkadaşı Lodovico Cigoli’nin söylediği gibi, doğrusal perspektifte uzmandı. Ayrıca, Ay’ın dağlarının yüksekliğini belirlerken, Floransalı artistlerin kullandığı ve Leonardo’nun taslaklarında gösterdiği gölgeleme yönteminin tersini kullandı. Leonardo da anatomiye ilişkin yapıtını, Batlamyus’un Cosmographia’sındaki formata göre hazırlamak istemişti. Leonardo, Batlamyus evreninin perspektif resminden esinlenerek kendi taslağını çizmişti. Edgerton şöyle bir sonuca ulaşır: Galileo Ay’ı yalnızca bilimsel açıdan gözlemedi. Çağcıllarının “perspektif tüp” adını verdikleri teleskoptan bakmadan önce, usunda Ay’a ilişkin Rönesans stili bir “resim” vardı. Kısacası, Galileo’nun gördüğü şey yalnızca Ay değildi, teleskoptaki görüntü, aydınlık/karanlık kontrastının (chiaroscuro) şahane, “artistik” bir örneğiydi. Rönesans sanatı için şanslı bir nokta şuydu: Ay’ın çok az renge sahip oluşu, ışıkla gölge kontrastının canlılığını korumasına neden oldu. Konik dağları ve içbükey (concave) kraterleri bir tek ışık kaynağıyla yoğurulmuştu; tıpkı Rönesans artistlerinin insan başının çıkıntılarını ve çukurlarını modelleyeceği cinstendi. “Ay’daki insan” betimlemesinin Bat kültürüne özgü oluşu ve Rönesans’tan sonraki döneme dek ortak bir kültür olmayışına şaşmamak gerek. Bir Sung Çinlisinin veya 11. yüzyıl Hıristiyan kişisinin Ay’ı Galileo’nun teleskobundan gördükten sonra bile anlayıp anlamayacağı üzerine spekülasyon yapılabilir. Rönesans sanatı Galileo’yu Ay’ın bilimsel gerçekliğini algılayacak biçimde hazırlamıştır[12]. G CBT 1142 / 12 6 Şubat 2009 alileo as a Critic of the Arts adlı kitabında Erwin Panofsky, Galileo’nun Floransalı ressam arkadaşı Ludovico Cigoli’ye (1559– 1613) 26 Haziran 1612 tarihinde yazdığı bir mektuptan söz eder. Mektubunda Galileo, bir sanat olarak resmin, heykeltıraşçılığın ötesinde uzak görüşe sahip olduğu için daha üstün olduğunu söyler. Galileo hem sanatta hem de bilimde imgelem gücüne (imagination) sahipti. Galileo için güçlü bir sanat eseri bilinen sınırların ötesine sıçrayabilmeliydi. Galileo, Aristo’yla karşılaştırıldığında sanatta taklidi (imitation) daha az yeğliyordu. Hem gökbilim kuramında hem de sanatta alışılagelmiş simgelerin ötesine gitme isteğinde Galileo bir önderdi. Yaşadığı zaman dilimindeki bilim alanında olduğu gibi estetik kuramında da yenilikçiydi. Galileo uzak görüş ve benzetmeyle ilgileniyordu. “Benzetmeye kaçanlar, benzetilen nesneden ne denli farkl bir ürün ortaya ç kar rsa, benzetilene kar duyulan be eni de o denli büyük olacakt r... bizi bir senfoninin uyumuna ta yan,... h çk r klar gibi kesik sesler yerine ark sunan bir müzisyeni be enmez miyiz? Ve müzi ini bir çalg aletiyle sessizce çald nda onu daha çok be enmez miyiz? Çünkü aletin telleri kendi ba lar na ruhumuzdaki tutkuyu uyand ramaz, ancak o telleri anlatan sesler bunu ba arabilir[2]. Galileo, sanatta ve bilimde kesinliğe inanan ve uygulayan (purist) birisiydi. John Cage’in müzikte sessizliğini duysaydı çok hoşlanırdı. Anlaşılabilmesi için başka şeylere gönderi yapan aşırı kinayeli (alegorik) şiirlere karşıydı. Tasso’nun Gerusalemme Liberata’sını[3] beğenmemişti. Ludovico Ariosto’nun Orlando Furioso[4] adlı eserindeki bazı bölümlere karşı çıkmıştı. Arcimboldo’nun resimlerinden de hoşlanmadı; çünkü soğan ve lahanaların portresi, portreden çok gerçek soğan ve lahana parçalarına benziyordu[5]. Galileo, perspektif anamorfozlarına (özel bir açıdan bakıldığında düzgün görülen şekilsiz resim – ERP) karşıydı; O, söz konusu olan benzetmeye ulaşacak dolaysız bir yol arıyordu. Galileo gençlik yıllarında sanatla çok ilgilendi ve yazılarının çoğu artistik biçemde yazılmıştı. Resim yaptı; Dante üzerine çalıştı ve hatta Floransa Akademisi’nde Dante üzerine, “Sulla figura, sito a grandezza dell’Inferno” başlıklı dersler verdi. Panofsky’e göre Galileo’nun estetik üzerine olan değerlendirmelerine ne denli öv gü düzsek azdır. Galileo’nun bilimsel tavrı onun estetik değerlendirmelerini etkilediyse, estetik konulardaki tavrının da bilimsel inançlarını etkilediği söylenebilir; daha doğru olmak gerekirse, bilim insanı ve sanat eleştirmeni olarak Galileo aynı denetleyici eğilimlere uygun davranmaya özen gösterdi[6]. SA LAM B R BELLEK Galileo çok sağlam bir belleğe sahipti. Virgil, Ovid, Horace ve Seneca’nın eserlerinin çoğunu, en sevdiği yazar Ariosto’nun tüm şiirlerini biliyordu. Dialogue on the Great World Systems adlı eserindeki Birinci Gün konuşmalarında heykeltıraşcılık ve resimlerin güzelliği üzerine Sagredo, Simplicius’a şunları söylüyor: Usta bir heykelt ra n eserine bakarken kendi kendime unlar m r ldan r m: “Bir parça mermer ç k nt s n nas l yontaca n ve alttaki gizli ve güzel ekli ortaya ç karaca n nas l biliyorsun? Birçok de i ik renkleri kar t r p bir kanvas üzerine veya duvara, Michelangelo, Raphael veya Titan gibi, ne zaman yayaca n ve tüm görsel nesneleri orada olu turaca n nas l biliyorsun?”[7]. Ernan McMullin Galileo’yu şöyle betimliyor: “İsmi, Rönesans bilimi ve ardından gelen teknolojik devrimin ana simgesi olan, Floransalı fizikçi, filozof ve kâşif” [8]. Galileo Floransa’da cehennemin ve değişik köşelerinin boyutlarını belirlemek için matematiği kullanırken lahi Komedya (Divine Comedy) üzerine dersler verdi[9]. Galileo’nun kozmolojisini Dante’nin ve Paradise Lost adlı eserinde kozmolojiye ve astronomiye büyük ilgi gösteren Milton’un kozmolojileriyle karşılaştırmak oldukça ilginç olacaktır Leonardo da Vinci’nin ışık ve gölge kullanımını (chiaroscuro) doruğa çıkardığı dağ çalışmalarını sanki teleskopik uzaklıklardan seyrederken yaptığı söylenir. Aslında, Leonardo’nun (kendisinden önce de Giotto’nun) Galileo’nun 1609 yılında çığır açan teleskop gösterimini öngördüğü söylenebilir[10]. Samuel Edgerton’a göre Rönesans sanatı Galileo’yu Ay’ın bilimsel gerçekliğini algılamaya özgün bir biçimde hazırlamıştır[11]. Edgerton Galileo’nun yayınlanmış olan Siderius Nuncius adlı eserindeki gravürden söz eder. Gravür, Galileo’nun kendi yaptığı Ay yüzeyinin ince boya ile kaplanmış biçimidir. Kaynak: The Galileo Affair: a Meeting of Faith and Science, Proceedings Query Page for the Astronomy database, Provided by the SAO/NASA Astrophysics Data System (ADS) Abstract Service. [1] James Johnson Sweeney, Vision and Image (New York: Simon and Schuster, 1967). [2] Panofsky, s.9 [3] Torquato Tasso, The Jerusalem Delivered, çeviren, J.H. Wiffen (London: Hall and Daldy, 1872) [4] G.A., “Ludovico Ariosto”, New Encyclopedia Brittanica, Vol. I (Chicago: William benton, 1975), s. 11511152. [5] Andre Pieyre de Mandiargues, Arcimboldo the marvelous (New York: Harry N. Abrams, Inc., 1978). [6] Panofsky, s.20. [7] Giorgio de Santillana, intro., Galileo Galilei. Dialogue on the Great World Systems, the Salusbury translation (Chicago: The University of Chicago Press, 1944), s. 49. [8] Ernan McMullin, “Galileo Galilei (1564 – 16429”, Collier Encyclopedia, vıl. 10, s. 542. [9] Laura Fermi and Gilberto Bernardini, Galileo and the Scientific Revolution (New York: Basic Books, Inc., 1961), s. 21. [10] Leonardı da Vinci. Anatomical Drawings from the Royal Library Windsor Castle (New York: Metropolitan Museum of Art, 1983). [11] Samuele Edgerton, Isis toplantısında sunulan makale, Norwalk, Connecticut, October, 1983. [12] Samuel Edgerton, op. Cit. Cf Wladyslaw Tatarkiewicz, A History of Six Ideas: An Essay in Aesthetics (The Hague: Nijhoff Publishers, 1980), s. 16.