Katalog

Akdeniz’in tropikalleşmesine neden olmaktadır. Bu tropikalizasyon nedeniyle Kızıldeniz kökenli birçok deniz canlısı ülkemiz sularına girdi. Örneğin 33 tür balık Kızıldeniz kökenli olup bunlar yerel türlerle rekabet halinde. Bu türlerin balıkçılığı nasıl etkileyeceği ise ayrı bir araştırma konusu. Diğer yandan, Kızıldeniz’den gelen türlerin bazılarının zehirli olduğu düşünülürse denizlerdeki araştırmaların artırılmasında büyük fayda var. Artık Doğu Akdeniz’de Kızıldeniz kökenli türlere oldukça fazla rastlanıyor. Sıcaklık artışları veya değişiklileri denizde; türlerin üreme başarısını azaltır, dağılım alanlarını değiştirir ve türler arası rekabeti tetikler. Denizel türler çevresel streslere genellikle çeşitlilikteki azalma, fırsatçı türler tarafından hâkimiyetlerinin düşürülmesi ve hâkim türlerin ortalama sayılarının azalmasıyla cevap verirler. YunusS araştırma gemisinin 2008 yılı doğu Akdeniz Rotası ve araştırma alanları. YENİ BALIKÇILIK SAHALARI Türkiye’nin, karasularında balık stoklarındaki azalma nedeniyle yeni balıkçılık sahalarına ihtiyacı var. Bunun için ise açık denizlerde yani uluslararası sularda yeni av alanları aranması da araştırmanın amaçları arasındaydı. YUNUSS gemisiyle özel bir ırgat sistemiyle 2000 m. derinliğe kadar derin denizlerdeki balıkçılık alanları araştırıldı. Özellikle trol balıkçılığı için önemli Ekonomik önemi olan derin su kırmızı karidesi (Aristomorpha foliacea). olan Ege Denizi açık deniz alanlarında gelecek yıllarda yeni av sahaları olabilecek deniz alanlarının belirlenmesinde derin su karidesi (Aristomorpha foliacea) önemli bir potansiyel olarak bulunuyor. Ege Denizi’nin açık deniz alanlarında bu türün stokları işletilmeyi bekliyor. Diğer yandan, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği’nin balıkçılık koruma alanlarının belirlenmesi kapsamındaki çalışmalar devam ediyor. Akdeniz’de bazı bölgelerin balıkçılığa kapatılması veya deniz koruma alanları olarak belirlenmesi de araştırma amaçları arasındaydı. Bu kapsamda Türkiye suları ve açık deniz alanlarında korunması gereken deniz alanları belirlenip bu konuda yetkililere bir yol haritası sunulması söz konusu. Ege ve Akdeniz’de koruma alanı olabilecek alanların bir haritası oluşturulurken, balıkçılığın sürdürülebilir yapılabilmesi ve koruma tedbirlerinin oluşturulması da gerekli. Böylece, Türk balıkçısına daha fazla balık avlama hakkı ve sahası için çaba harcanıyor. Akdeniz ve Ege denizi’nin açık deniz alanlarında özellikle kirlenme ve biyoçeşitlilik konularında daha uzun süreli ve ayrıntılı araştırmalar gerekli, gelecek yıl sadece açık deniz alanlarındaki ekolojik değişimlerin izlenmesi için uzun süreli araştırmalara ihtiyaç duyulmakta. Özellikle Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının paylaşılması konusunda yeni gelişmeler var, sadece Akdeniz açık deniz alanları için özel bir bütçe ve araştırma programı gerekiyor. BAZI SONUÇLAR Araştırmada Ege ve Akdeniz’de petrol kirlenmesi, bakteriyolojik kirlenme ile balık çiftliklerinin ekosisteme olan etkileri gibi konularda bazı sonuçlar şunlar: 1. Yapılan örneklemlerde Akdeniz ve Ege Denizi’nde 1988 yılında başlayan süngerlerdeki hastalık Deniz çayırları denizel ekosistem içinde son derece önemli bir yere sahiptir. R/V YUNUSS de yer alan akademik personel Beyrut limanında. azalarak devam etmekte. Ancak bazı alanlarda küçük çaplı düzelmeler görüldü ve sünger stoklarında gelecekte artış beklenmekte. 2. Suriye’deki araştırmalarda sürü oluşturan büyük pelajik balıkların temmuz ayında bu bölgede beslendiği belirlendi. 3. 2007 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yapılan araştırmalarda ada civarında orkinos balığının yumurta ve larvalarına rastlanılmıştı. Bongo net adı verilen ve özel bir ağla elde edilen orkinos yumurta ve larvalarının MersinGirne arasında bulunması orkinos stoklarının korunması açısından da büyük önem taşıyor. 2008 yılında yapılan araştırmalarda ise güney Kıbrıs bölgesinde de büyük pelajik balık yumurtalarına rastlandı. 4. Türkiye denizleri büyük bir kirlenme tehdidi altında. Bu tehdidin devam etmesi halinde turizmdeki mukayeseli rekabet üstünlüğümüz gelecekte bitebilir. Bu nedenle kıyıların korunması için oluşturulan planların uygulanması sadece kâğıt üzerinde kalmamalı, turizmin neden olduğu kirlenmenin özellikle kara kökenli kirlenmenin azaltılması veya bertaraf edilmesi için belediyeler ve ilgili bakanlıklar daha duyarlı olmalı. Bizce, deniz kıyılarına yeni otel yapma izni sınırlandırılmalı. 5. Dalışlarda Akdeniz’e özgü olan Deniz Çayırlarının balıkçılık, yatların çapa atması ve bulanıklılık gibi nedenlerle sınırlarının değiştiği, 1987 yılında 6 metreden başlayan çayırların bu yıl 8 metreden başladığı belirlendi. Bilindiği gibi deniz çayırları denizlerin adeta akciğerleridir. Birçok su canlısı bu çayırların içinde veya arasında ürer, doğar ve büyüme boyuna gelir. Koruma altında olan bu türlerin dağılımlarının izlenmesi için özel çaba gerekmekte. 6. Toksik fitoplanktonun dağılımını inceliyoruz. Bunlar, küresel ısınmayla artmakta ve su canlılarında özellikle midye ve istiridyeler için bazen tehdit oluşturmakta. 7. Akdeniz ve Ege denizinde bulunan sualtı bankları gibi özel ekosistemler korunmalı. Diğer yandan ülkemizin kıyı uzunluğu dikkate alınarak her denizimizde en az alan özel koruma alanı olarak planlanıp her türlü deniz etkinliğine yasaklanmalı. Akdeniz’de yaklaşık 8500 tür deniz canlısı var. Özellikle derin sularda yapılan çalışmalar daha fazla masraf ve emek gerektirmekte. Teşekkürler: Bu çalışmanın gerçekleşmesi için katkıda bulunan, İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü, Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, Deniz Ticaret Odası, UNEP/RAC/SPA, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Dışişleri Bakanlığı’na teşekkür ederiz. Bu sefer Türk deniz bilimleri tarihi için bir dönüm noktasıdır. Bu konuda sadece bizlerin değil Türk deniz bilimlerinin de önünü açan Dekan Prof. Dr. Bayram Öztürk’e de ayrıca teşekkür ederiz. CBT 1128 / 22 31 Ekim 2008