Katalog

K dı. Fiziği bırakmamın nedeni CERN’ün kendisiydi, 25 yaşında iedalist bir kişi idim, Heisenberg’ler, Einstein’ler bizim idollerimizdi. CERN’de deneysel fizikte çalışanlar arasında bir büyük bir rekabet vardı, öyle ki rekabet baş göz yarmalar biçiminde seyrediyordu, hepsi çok zeki insanlar ama insanlar da bu rekabet içinde kolay harcanıyordu. Her bir Karşımızda, romancı olarak tanıdığımız, ama aslında bir “CERN fizikçisi” oturuyor! Aslı Erdoğan, tezin ardından o kadar çok gözyaşı ve Boğaziçi Üniversitesi fizik bölümünü bitirdikten sonra, CERN’de lisansüstü derecesini aldı. O za hayal kırıklığı vardı ki... Akademisyenler arasında bu nedenle fiziği bırakanlar bimanlar şimdi gerçekleştirilmekte olan HİGGS parçacık deneyi henüz onay almamıştı! Aslı le oluyordu..” Erdoğan’ın hazırladığı araştırma raporu, şimdiki deneyin kalbi olan Atlas projesine onay verilmeAcımasız bir ortam yani.. sini sağlayan temel araştırmalardan biriydi. “Evet, bilimsel toplantılarda ağlayan nına ağırlığından, Higgs mekanizmasının bunun çok kişi gördüm, ben de ağladım tezimi sunduğumabuk Adam (1994), Mucizevi Mandarin esas elementi olarak matematiksel bir teori olarak or da.. Her şeyi soruyorlar, hiç bir açık kapı bırakmı(1996), Kırmızı Pelerinli Kent (1998), Hayatın taya konduğundan.. Şimdiye kadar hiç böyle bir par yorlar, tezin bir yeri zayıfsa ve iddialı ise üzerine giSessizliğinde (2005) romanlarıyla ve Bir çaçık aranmadığından... LEP tünelinin w ve z bo diyorlar. Koca bir bina yapmışsınız o ise cam çatlaYolculuk Ne Zaman Biter, Bir Delinin Güncesi, Bir zonlarını aramak için yapıldığından ve kütlesi bili ğını görüyor ve bu olmaz diyor... Mükemmellik taKez Daha yazı ve denemeleriyle tanıdığımız Aslı nen bu bozonların deneylerde bulunduğundan.. İlk mam, yoksa deney yürümez... Ama eleştiri yıkıcı bir Erdoğan, şimdi karşımızda fizikçi olarak oturuyor. O kez kütlesi hakkında bir şey bilinmeyen bir parçacık şekilde olunca insanın direnme gücü yokoluyor...” bir aynı zamanda CERN fizikçisi. arama ve mümkün olan bütün kütleleri taramak zo“Ben başka bir bilimsel toplantıda ağladım.. Yani şu sıralarda dünyanın gözünün kulağının üze runluluğundan.. Sonuçlarımızda bir hata bulduk. Bu hata üçümüzden rinde olduğu Cenevre’deki CERN parçacık çarpıştırıcı Higg parçacığı denince Erdoğan’ın gözlerinin par birine, bir kısmı bana ait. Sonuçta, orası fiziği bılaboratuvarında, genç bir fizikçi olarak bir yıl lisans lamasının nedeni, CERN’deki deneyle olan yakın iliş rakmama neden oldu; Brezilya’ya gittim. Higgs fiziüstü tezini gerçekleştirmiş. kisi, yüksek lisans tez konusu. ği üzerine çalışmak için. Türkiye’den gitmek istiCERN’in içini, dışını, bilim insanlarını, aralaHiggs parçacığı aranmalı mıydı? Aransa bulunu yordum. Fakat onlar da beni yeniden CERN’e gönrındaki ilişkileri ve büyük fizikçilerle birlikte çalış nabilir miydi, bulunması için nasıl bir deney düzen dermek istediler ve böylece bağları kopardım... manın zorluklarını ve bunalımlarını... Hepsini genç lenmeliydi? Yaz öğrencileri olarak dünyanın çeşitli genç yaşamış. Belki bu deneyim, profesyonel bilim in ülkelerinden 100 öğrenci arasında 2 Türk olarak CERN’DE İLK ORMAN sanlığı macerasını noktalamasında ve yazın dünya CERN’i ziyaret ettiler. Kendilerini Engin Arık seçMucizevi Mandarin ilk yazdığı kitap. CERN’de sına geçme mişti. Yaz öğrenciliği bitince geri döndüler, ancak yük yazdı, CERN’de günde 14 saat çalışıyor, son otobüsle sinde etkili sek lisans tezini orada yapmak için teklif aldı. Yaz öğ eve gidiyor ve sabaha kadar yazıyordu.. Öğlene doğolmuş. rencilerinden sadece 2 öğrenciye teklif gelmişti! ru yeniden CERN’e... Yunus Nadi ödülü almıştı, Son Erdoğan Tepedeki bir fizikçiyle, bir önceki hızlandırıcının şe Elveda öyküsü ile. 1 9 9 2 ’ d e , fi olan Daniel Froidevauxin ve Peter Jenni yanınFizik edebiyata yardımcı oldu mu? uçak kazasın da, onun asistanı olarak çalışmaya başladı. “Fizik içimdeki edebiyatı besledi.. Sağ kalmam için da kaybettiTezi, Higgs bozonunun deneysel araştırmaları ön yazmam gerektiğini görüyordum. CERN beni o nokğimiz fizikçi cesi gerçekleştirilen temel araştırmalardan birini de tada sıkıştırdı, pek çok kişi daha fazla fizik yaparak E n g i n Aslı Erdoğan gerçekleştirecekti. Tezinin başlığının baş ediyordu bunalımla, 20 saat çalışan vardı.. Ben Arık’ın teşvi Türkçesi: “Higgs bozonları için deneysey araştırma de tam tersi yöne saptım, Cenevre üzerine bir kitap kiyle “yaz öğ lar ve ağır Higgs’lerin semileptonik bozulmalarının yazdım bunu yayımlamadım. Sonra Kabuk Adam’da rencisi” ola yeniden inşası” “Ağırlığı olan parçacıklar kalori fizikçileri yazdım. Bu kitap fizikten de kopuşun belrak gittiği metreye girdiklerinde milyonlarca parçacığa ayrılıyor gesiydi. Cern’de bir fizikçi ‘şarap yapacağım’ dedi. Bir C E R N ’ i n ve jetler oluşuyor. Ben bu jetlerin yapısını araştırdım.” bağ satın aldı ve herşeyi bıraktı.. 92 Nobel’i Rubia’ya genç fizikçi1992’de Atlas henüz onay almamıştı, Erdoğan’ın verildiğinde oradaydım...” ler açısından hazırladığı araştırma raporu, şimdiki deneyin kalbi Bilimsel özgürlük yoktur bu yerlerde.. bir “tapınak” olan Atlas projesine onay alınması için bilim kuru“Orası proje odaklı, üniversite ortamından farkniteliği oldu luna sunulan raporlardan bir tanesi. “Biz en kaba hat lı, üniversitede kendi projelerin üzerinde çalışabilirsin, ğunu vurgu larıyla Higgs bozonunu görebiliriz demeden, bir CERN’de özgürlük yok, tamamen güdümlü, hedefe luyor. “Gider adım öteye gidemezsiniz.. Bu nedenle en kaba para odaklı projeler var. Kafeteryayı severdim. Kimsenin gitmez, ilk metrelerle bunun görülebileceğini göstermeniz ge olmadığı zamanlarda Ingebor Bachmann okuyarak ağhafta içinde rekir.. Fizik grubu deniyordu bize, en soyut işi yapı ladığım zamanları anımsıyorum.. Tabii çok güzel dostönüme 8 araştırma seçeneği koydular. Bunların hep yoruz, bire bir deneye inmiyoruz, similasyonlar ya luklarım oldu.. İçimdeki bozguncuyu, anarşiyi CERN si deneysel nitelikteydi. Ama beni esas büyüleyen, pıyoruz.. Bu yapılmadan bir adım öteye gidilemiyor, ortaya çıkardı. Adamlar kahve molalarında bile fihem deneysel hem de teorik fiziğin arasında kalan, bütün bu paralar Higgs’i bulmak için harcanıyor.. zikten başkta bir konuya girince tedirgin olurlardı. teorik olarak varlığı gösterilen ancak deneysel ola Sonuçta, yapılan araştırma raporları Atlas deneyinin CERN fizikçisi denen bir tür insan vardı, çok yeterak da test edimesi gereken Higgs fiziği idi.” yapılmasını sağladı.” nekli, üç dört dili konuşurlar, bazıları entrüman çaNeden Higgs fiziği peki? “Çünkü maddenin yapısı Bilimsel makaleyi kendisi yazdı, iki Rus ve bir lar, fizikçilerde müzik yeteneği vardır.” konusunda bugün kabul edilen Standart Model her Fransız profesör rehberliğinde.. Ama makale Erdoğan Aslı Erdoğan, bir fizik mabedine başka açıdan başeyi açıklıyor, teori ile deney birbiriyle uyumlu gidi ve arkadaşları diye literatüre geçecekti.. kıyor! Orası içindeki edebiyatçı kadını büyüttü. yor, ama bazı noktalarda sorunlu, bazı parçacıkların Peki keyif aldığınız bir çalışma mıydı? Edebiyatına başka boyut kattı. “Başarılı bir fizikçi olağırlığı konusu sorun yaratıyor. Bu sorunu çözmenin “En keyifli yanı Higgs in kendisiydi, hayatımda duğumu söyleyemem, kendimi yüksek IQ’lü insanlar yolu, teorik olarak varlığı ortaya atılan Higgs meka ilk ve son kez varolup olmadığı bilinmeyen bir şeyin arasına koymam”diyor ama orada yüksek IQ’li bir imaj nizmasının varolduğunun, çalıştığının gösterilmesi..” jet mekanizmaları üzerine bir katkıda bulundum.. yarattığı da çalışmalarından belli. Aslı Erdoğan, fiziği 14 yıldır bırakmış, ama unut Derin suya atılmak gibiydi.. bu konuda yapılmış fazErdoğan, şu sıralarda burslu olarak Almanya’da, mamış, Higgs parçacığı denince heyecanlanıyor, la bir çalışma yoktu, biz bunu görebilir miyiz sen ka Kırmızı Pelerinli Kız romanı Almanca’ya çevrildi ve maddenin yapısı için “muhteşem bir vadide derin bir rar ver Aslı dediler..Bu başıma en hoş gelen olaylardan Almanya’da 40 ayrı yerden aldığı kitap okuma dayarık var, Higgs bulunamazsa, bu yarıktan öte yaka biriydi. Bu bakımdan Higgs üzerine çalışmalar beni vetlerini bitirmeye çalışıyor. Yeni romanını anlatya atlanamaz” diyor ve maddenin parçacıklarının özel büyülüyor...” tırdık, oldukça ilginç bir öykü ve örgü.. Bekleyeceğiz.. liklerini sayıp döküyor: Evrenin yapısındaki simetCERN’deki hayat nasıldı? (ob) riden, simetrinin bozulmasından, w ve z bozonları“CERN’de hayat, aslında benim için bir yıkım “CERN”de bir fizikçisi olarak edebiyatçı Aslı Erdoğan CBT 1128/ 2 31 Ekim 2008