Katalog

Kasım gökyüzü birlikteliklerle zengin 3 Kasımda Ay–Jüpiter yakın konumda; 6’sında Ay Neptünü örtüyor; 8’inde Ay–Uranüs birarada; 8–10 arası doğuda Ay batıda Güneş; 15–16 arası doğuda Güneş batıda Ay; 17–18’inde göktaşı yağmuru; 21’inde Ay–Satürn birlikte; 30’unda Jüpiter–Venüs birarada, 2009 dünya astronomi etkinlikleri Hasan H. Esenoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, [email protected] Gök atlası, 15 Kasım akşam saat 22:00 için verildi. Ay boyunca gök cisimlerin konumlarını bulabilirsiniz. Bu sanal gök atlasını yukarıdaki tarih ve saatte gerçeği ile karşılaştırmak uzayı kavramada yararlı olur. Bu iş için gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde (bu sayfadaki resimde yönlerin baş harfleri kullanıldı) yukarıya kaldırarak eşleştirmek yeterli. Hareketli doğal/yapay gök cisimlerin gecelik yolları üzerindeki sabit duran parlak yıldızların/takım yıldızların arasından ilerleyişleri gün ve gün işaretlenmeleri ile bu cisimlerin yol izleri de belirlenebilir ve gelecek gecelerde nerede olacağı kestirilebilir. Yapay cisimlerden İridium uydularına www.satobs.org/iridium.html adresinden bakılabilir. Ayrıca, ülkemizin ve Türk gökbilimcilerimiz de yer aldığı bir NASA projesinde uzay Türkiyemiz dahil tüm dünya üzerinden aralıksız–24 saat taranmakta, 4 ülkede konuşlandırılan robotik teleskoplarca her türlü hareketli cisimler de yakalanabilmekte. Uzay meraklılarına günlük canlı yayın tadında işte en güzel bir heyecan uğraşısı: /www.rotse.net/cgi– bin/thumb.pl?scope=3d&dates=080316&thmon=0&tlas=Alltlas&tla2find=&sorttype=file. Geniş uzayda bilinmeyen–anlaşılmasına gereksinim duyulan anlamında UFO arayanlar için ve gezegen avına teleskopsuz başlayacaklara ve uzaya “küresel” bakmayı isteyenlere en iyi bir adres! Gök atlasında ayrıca Büyük Ayı (Ursa Major), Küçük Ayı (Ursa Minor), Kutup yıldızı (Polaris) ve bu sayfada adı geçen burçlardan bazıları da verildi. Gök atlasında yer alan ve hep gökyüzünde kalan Büyük Ayı takım yıldızını gece uzun süre ile yer değiştirdiğini ara ara izlemek aslında Yer’in göreceli ne yöne döndüğü bilgisini gözlemleyerek/deneyleyerek öğrenmede öncelenebilir. Büyük Ayı takım yıldızından itibaren 5 çarpanı uzantısında yer alan Kutup yıldızını ve oradan da yere doğru indirilerek bulanacak kuzeyi ve bu yüksekliğin bulunulan yerin enlemini veriyor olması gibi pratikler yapılabilir. 2008 Kasım ayında gök olayları günlüğü gün saat 2 07 Ay Yer’e en uzak (405710 km) 6 06 İLK DÖRDÜN 6 21 Ay’ın 1.1 derece güneyindeki Neptün Ay tarafından örtülecek. Görüleceği yerler: Kanada’nın kuzeydoğu ucu, güneydoğu kısmı hariç İngiltere, Batı İskandinavya 13 08 DOLUNAY 14 12 Ay Yer’e en yakın (359020 km) 19 24 SON DÖRDÜN 25 19 Merkür Güneş’in tam arkasında 27 19 YENİ AY 29 19 Ay Yer’e ikinci kez en uzak (406480 km) Güneş’te durum: Güneş’imiz uzun süredir yine sakinliğini sürdürmekte... Güneş olaylarını SOHO uydusundan saat–saat izlenebileceği adres: http://sohowww.nascom.nasa.gov. Bu adresten ayrıca, Yer’den gözlenemeyen çok sayıda kuyrukluyıldız keşiflerini izlemek de olası... Gezegenlerin ilginç görünümleri Takvim resimden de yardımlanarak, sırasıyla; 1 Kasım akşamı Hilal–Venüs yakın konumda görülecek. 2–4 akşamları Hilal–Jüpiter yakın konumda yer alacak. 5–6 akşamları İlkdördün–Neptün teleskop eşliğinde birlikteler.7 akşamı İlkdördün–Neptün– Uranüs teleskop eşliğinde birlikteler. 8–10 akşamları Ay–Uranüs teleskop eşliğinde birlikteler. 20–23 sabahları Türk bayrağı hilali–Satürn yakın konumda yer alacak. 30 akşamı Hilal–Jüpiter–Venüs yakın konumda görülecek. KASIM AYINDA GEZEGENLER Merkür, sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya Güneş battıktan sonra batıda ufka yakın görülebilir. Güneş çevresindeki dolanımı da çok hızlıdır (yoksa Güneş’e çakılırdı), bu yüzden ay boyunca birden çok burç değiştirmekte... Gezegen Kasım boyunca Güneş’ten yeni uzaklaşacağından ilk günlerinden itibaren bir buçuk hafta boyunca sabahları Güneş doğmadan hemen önce çok kısa süreliğine görülecek. Merkür, doğu tarafta ufuktan en fazla 13 derece yüksekte Başak (Virgo) takım yıldızında bulunacak. Parlaklığı da görülme süresince –0.9 kadir. Gezegen, şişkinay evresinde teleskop eşliğinde izlenebilir. Güneş’e olan yakınlığından dolayı Merkür’ün görülmesi her zamanki gibi yine de kolay olmayacak. Venüs, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacak. Akşamları Güneş battıktan hemen sonra bir saat süreliğine güneybatıda ufuktan en fazla 19 derece yüksekte sırasıyla Yılancı (Ophiuchus) ve Yay (Sagittarius) takım yıldızlarında görülecek. Venüs’ün parlaklığı – 4.1 kadir olup gökyüzünde adeta ışıldayacak. Belki bu yüzden bu parlak gezegene akşamın bir habercisi ola CBT 1128/ 10 31 Ekim 2008 rak “akşam yıldızı” demişiz... Venüs teleskopla bakıldığında şişkinay evrede görülecek. Venüs’ün şiddetli parlaklığı ve ufka yakınlığı yanlış anlamalara meydan vermesi olasıdır. Takvim resimde 1. ve 30. günlerde görünen sarı renkte gezegen Venüs’tür. Jüpiter, ay boyunca Güneş’e yaklaşacak. Akşamları 2 saat süreliğine görülebilecek. –2.1 kadir parlaklıklı gezegen, güneyde ufuktan en fazla 26 derece yüksekte Yay takım yıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) bulunacak. Takvim resimde 2–4 arası ve 30. günlerde görünen yeşil gezegen Jüpiter’dir. Satürn, ay boyunca Güneş’ten giderek uzaklaşacak, yüksekliği artacağından görülme süresi de uzayacak. Gezegen sabahları Güneş doğuncaya kadar dört saat süreliğine güneydoğu tarafta Aslan (Leo) takım yıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) görülecek. Satürn ufuktan en fazla 54 derece yüksekte yer alacak. Gezegenin parlaklığı da sabit olup +1.1 kadir. Takvim resimde 20–23 arası ve 27. günlerde görünen açık kahverengi gezegen Satürn’dür. Uranüs, ay boyunca Güneş’e yaklaşacağından görülme süresi de azalacak. Gezegen akşam saatlerinden itibaren gece yarısına kadar 7 saat süreliğine teleskop eşliğinde görülebilir. +5.8 kadir parlaklıklı sönük gezegen ufuktan en fazla 44 derece yüksekte bulunacak. Uranüs güneydoğudan güneybatıya 115 derece kadar geniş bir aralıkta Kova (Aquarius) takım yıldızında (yıl sonuna kadar da aynı burçta) yer alacak. Takvim resimde 7–10 arası günlerdeki açık mavi gezegen Uranüs’tür. Gezegen ve bulunduğu burç gök atlasında belirtildi. Neptün, ay boyunca Güneş’e yaklaşacağından görülme süresi azalacak şekilde akşam saatlerinden itibaren gece yarısına kadar 5 saat süreliğine teleskop eşliğinde izlenebilir. +7.9 kadir parlaklıklı oldukça sönük gezegen ufuktan en fazla 34 derece yüksekte güneyden güneybatıya 75 derece kadar geniş bir aralıkta Oğlak (Capricornus) takım yıldızında (yıl sonuna kadar da aynı burçta) yer alacak. Takvim resimde 5–7 arası günlerde görünen mavi gezegen Neptün’dür. Gezegen gök atlasında belirtildi. Akşam Gece Venüs (güneybatıda) Uranüs (güneybatı) Jüpiter (güneyde) Uranüs (güneydoğuda) Neptün (güneyde) Sabah Merkür (1–10; doğuda) Satürn (güney doğuda) Gezegenlerin görüleceği zamanlar ve yönleri mini çizelgede verildi. GÖKTAŞI YAĞMURU Aslan takım yıldızından 10–23 Kasım arasında Leonidler isimli göktaşı fırtınası özellikle 17 Kasım gecesinde izlenebilecek... saatte 20 veya daha fazla sayıda göktaşı görülebilir/sayılabilir... Bilindiği gibi yağmurlar dışında gece boyunca sadece 6–7 kadar göktaşı görülebilmekte. Göktaşı yağışını izlemek isteyen okuyucular 17–18 Kasım Pazartesi–Salı gece yarısından sonra (Salı gününe sarkan gece) doğuda ufuktan 24 derece kadar yüksekteki Aslan takım yıldızı bölgesine bakabilirler. Bir–iki göktaşının görülmesi yağışın yerini de belirler... Ay’ın olması olumsuz, yakınında Satürn’ün bulunması ile birlikte göktaşı yağışını izlemeye her zaman değer. Yaklaşık mercimek büyüklüğündeki gök taşları doğal havai fişek gösterisi görünümündeler… Leonidler ve diğer göktaşı yağmurları ve gözlemleri hakkında ayrıntılı bilgi Uluslararası