Katalog

virüstür. Bunun nedeni virüsün yoğun bir şekilde kopyalanarak çoğalması ve lenfositlere zarar vermesidir. Keşif, AIDS hastalığının biyolojisinin daha iyi anlaşılmasına ve antiretroviral tedavisinin geliştirilmesinin yolunu açtı. NOBEL FİZİK ÖDÜLÜ: Kırık simetri netlik kazanıyor 2008 Nobel Fizik Ödülü, dünyanın davranışındaki simetrik olmama durumunu, mikroskobik düzeydeki sapmalardan kaynaklandığını keşfeden Yoiçiro Nambu, Makoto Kobayaşi ve Toşihide Maskava isimli Japon bilim insanlarına verildi. görmüşlerdi. Bunların öngördüğü, varsayımsal yeni kuarklar son yıllarda fizik deneylerinde net bir şekilde izlendi. 2001 yılında ABD, Stanford’daki BaBar parçacık dedektörü ve Japonya, Tsukuba’daki Belle parçacık dedektörü birbirinden bağımsız olarak kırık simetrileri saptamıştı. Bu sonuçlar otuz yıl önce Kobayaşi ve Maskawa’nın öngördükleriyle birebir örtüşüyordu. Aynı türdeki, şimdiye dek açıklanamayan kırık simetri 14 milyar yıl önceki Büyük Patlama dönemindeki kozmosun kökeninin gerisinde yatıyor. Eşit miktarda madde ve karşıt madde yaratılmış olsaydı birbirlerini yok ederlerdi. Ancak böyle olmadı. Her 10 milyar karşıt madde parçacığına karşılık madde ekstra bir parçacık sapmasına sahip Makoto Kobayaşi: Japon ti. Kozmosun bu vatandaşı. 1944 yılında güne dek hayat doğdu. Doktorasını Nagoya Üniversitesi’nde ta kalmasının tamamladı. Japonya’daki nedeninin bu kıTsukuba Yüksek Enerji rık simetri olduHızlandırıcısı Araştırma ğu düşünülüyor. Örgütü’nde profesör Bunun nasıl ol www.kek.jp/intraduğu henüz bi e/press/2007/EPSprize2e. linmiyor. Belki html CERN’deki parçacık çarpıştırıcısı (LHC) bizi şaşırtmaya devam eden bu gizemi bir gün aydınlığa kavuşturacak. Derleyen: Reyhan Oksay HIV KEŞFİNİN ÖNEMİ Luc Montaigner: Fransız vaVirüsün keşfinden tandaşı. 1932’de Fransa’da hemen sonra bazı grup doğdu. Paris Üniversitesi’nde lar HIV’in AIDS’ten viroloji uzmanlığını tamamlasorumlu virüs olduğunu dı. Paris’teki AIDS belgelediler. Barre Araştırmaları ve Önlenmesi Sinoussi ve Dünya Vakfı Direktörü. Montaignier’in keşfi HIV1 genomunun hızla klonlamasını mümkün kıldı. Bütün bu gelişmeler virüsün kopyalama döngüsüne ve virüsün konakçı ile nasıl bir etkileşim içinde olduğuna ilişkin bilgi veriyor. Dahası bunlar hastaların teşhis edilmesini ve kan ürünlerinin virüs taramasını kolaylaştırıyor. Sonuçta hastalığın yayılmasının önü alınmış oluyor. Bugün kullanılmakta olan antiviral ilaçlar, virüs döngüsünden elde edilen bilgilerden yararlanarak geliştirildi. Koruyucu önlemler ve tedavi olanaklarının geliştirilmesi hastaların yaşam sürelerinin büyük ölçüde uzamasına neden oluyor. Ayrıca HIV’in klonlanmasıyla virüsün nereden çıktığı ve nasıl evrildiği konuları netlik kazanıyor. Virüs, büyük bir olasılıkla, 20. yüzyılın başlarında Batı Afrika’da şempanzelerden insanlara geçmiş olabilir. Ancak salgının 1970’li yıllardan bu yana niçin bu kadar hızlı yayıldığı henüz bilinmiyor. Y LUC MONTAGNIER ile söyleşi 2008 Nobel Tıp Ödülleri’nin açıklanmasından hemen sonra Luc Montagnier, kendisi ile yapılan bir söyleşide 1983 yılında yaptığı keşfinin 25 yıl sonra ödüllendirilmesini şöyle yorumluyor: “Virüsün keşfinin üzerinden yaklaşık 20 yıl geçmesine karşın hala bu virüs ile mücadele ediyoruz. Şu anda Afrika’da Fildişi Sahili’nde AIDS salgını ile nasıl mücadele etmemiz gerektiğini tartışıyoruz. Savaş henüz bitmedi.” Ödülü aldığını öğrendikten sonra yaptığı konuşmada HIV ile ilgili araştırmalarının halen sürmekte olduğunu belirten Montagnier, kendisinin de aşı üzerinde çalıştığını söylüyor. Yalnızca bu aşı önleyici değil, tedavinin bir parçası olarak tamamlayıcı bir işlev görüyor. AIDS ile ilgili yapılması gereken en acil çalışmanın ne olduğu sorusunu Montagnier şöyle yanıtlıyor: “Bugün yapılması gereken, hastalara uygulanmakta olan tedavinin tamamlanması. Afrika’da yaşam boyunca tedavi uygulanmasının olanaksız olduğunun farkındayım. Dolayısıyla tüberküloz gibi kısa bir süre 69 ay tedavi uygulayabiliyoruz. Daha sonra tedaviye son veriyoruz. Bu arada virüsü taşıyan ancak hastalanmamış kişilere, kendilerini virüse karşı daha iyi savunabilmeleri için viral proteinden oluşan bir aşı yapıyoruz. Burada amaç virüsü taşıyanların da yaşadıkları sürece hastalanmalarını önlemek.” AIDS salgınına çok yaşlı bir virüsün neden olduğunu düşünen Montagnier, bu virüsün uzun süre Afrika’da yaşamış olmasının çok büyük bir olasılık olduğunu ileri sürerek şöyle konuşuyor: “Virüsün değişim yeteneği çok fazla. Dolayısıyla her koşulda hayatta kalmayı başarıyor. Yapmamız gereken bu virüsü Pandora’nın kutusuna yerleştirerek, kapağını sıkı sıkıya kapatmak ve dışarıya çıkmasını engellemek.” CBT 1125/ 7 10 Ekim 2008 oiçiro Nambu 1960’lı yıllarda elementer parçacık fiziğinde spontan kırık simetri konusunun matematiksel tanımını formüle etmişti. Spontan kırık simetri doğanın düzenini, görünürdeki karmaşık yüzeyinin altında gizler. Çok yararlı olduğu ispatlanan bu olgu, elementer parçacık fiziğinin Standart Modeli’inin önemli bir parçacısıdır. Bu model tüm maddelerin en küçük yapı taşlarını ve doğanın dört kuvvetini tek bir kuram altında birYoiçiro Nambu: ABD vatan leştirir. Nambu’nun daşı. 1921 yılında Tokyo’da üzerinde çalışdoğdu. 1952 yılında Tokyo tığı spontan kıÜniversitesi’nde eğitimini rık simetri, tamamladı. Chicago M a k o t o Üniversitesi Enrico Fermi Kobayaşi ve Enstitüsü’nde profesör. http://physics.chicago.edu/ T o ş i h i d e Maskawa’nın research/areas/particlettanımladığı kıhtml rık simetrilerden farklıdır. Bu spontan olayların evrenin başlangıcından bu yana var olduğu görülüyor. Ve 1964 yılında yapılan parçacık deneylerinde ilk kez görüldüğünde büyük şaşkınlık yaratmıştı. Kobayaşi ve Maskawa’nın 1972 yılında ulaştıkları sonuçlara ancak son yıllarda açıklama getirildi. Bu iki bilim adamının 2008 Nobel Fizik Ödülünü almasının nedeni işte bu çalışmalarıdır. Bunlar kırık Toşihide Maskawa: Japon s i m e t r i y i Standart Model vatandaşı. 1940’da doğdu. Doktorasını Nagoya çerçevesinde Üniversitesi’nde tamamla açıklamışlardı. dı. Kyoto Üniversitesi Ancak modelin Yukawa Teoretik Fizik üç kuark ailesini Enstitüsü’nde (YITP) prode içine alacak fesör. www.yukawa.kyoşekilde genişletou.ac.jp/english tilmesini gerekli Anti madde nedir? Dört temel doğa kuvvetinden atom altı ölçeklerde etkileşen üçünü (şiddetli çekirdek kuvveti = atom çekirdeklerini oluşturan parçacıkları bir arada tutan kuvvet; zayıf çekirdek kuvveti = ağır ve kararsız parçacıkların bozunarak kimlik değiştirmesine yol açan kuvvet ve elektromanyetik kuvvet = atom çekirdekleriyle çevrelerinde dolanan elektronlar arasında etkiyerek atomları ve molekülleri bir arada tutan kuvvet) açıklayan Standart Model'e göre, BİLİNEN tüm parçacıkların, aynı kütlede ama ters elektrik yükü taşıyan bir karşıtı vardır (ayna görüntüsü gibi). İşte bunlara karşı madde ya da anti madde diyoruz. Örneğin, yüklü elektronun anti madde karşılığı, + yüklü pozitron; + yüklü protonun anti madde karşılığı, yüklü anti proton vb. Maddeyle anti madde, yani bir parçacıkla kendi anti maddesi bir araya geldiğinde birbirlerini yok ederek enerji açığa çıkarırlar. Raşit Gürdilek