Katalog

Uzay Araştırmaları Satürn uydusu Enceladus’ta su var Astronomlar yıllardır dünyamızın dışındaki gezegenlerde su arıyorlar. Cassini sondası şimdi sürpriz bir şekilde Enceladus’ta sıvı su buldu. Bilim adamlarının tarifine göre Satürn’ün uydusundaki su, Yellowstone kaynaklarındakine benzer bir şekilde fışkırmakta. E nceladus’ta yüzeyin hemen altında bulunan sıvı su çok sayıda soruyu da beraberinde getirdi. Bulgu bilim adamları tarafından büyük bir şaşkınlıkla karşılanırken, Boulder Uzay Bilimleri Enstitüsü’nden Carolyn Porco, bu kadar küçük ve soğuk bir gökcisminde sıvı suyun bulunması çok tuhaf diye konuştu. Ama eğer bilim adamları haklı çıkarsa Güneş sistemi iklimi içinde, yaşayan organizmalar için uygun koşullar bulma şansı artacak. Yüksek çözünürlüklü Cassini fotoğraflarında, büyük bir hızla yoğun miktarda partikül savuran buz jetleri ve kule biçimini almış bulutlar (plumes) görülmekte. Bilim adamları bu süreci aydınlatabilmek için bazı modelleri kontrol ettiler. Düşünceleri şöyleydi: Partiküller uydunun yüzeyinde üretiliyor ya da sıcak su buzunun gaza dönüşmesi sırasında oluşan buharla savruluyordu. Fakat bunun yerine çok daha heyecan verici bir olasılık çıktı ortaya. Jetler, Yellowstone Parkı’ndeki eski kaynaklar gibi yüzeye yakın "ceplerdeki" sıfır derecelik sıcak suyun savurdukları olabilirdi. Cassini misyonunda çalışan bilim adamları, Enceladus hakkında elde edilen bu ve diğer bilgileri geçen hafta açıkladı lar. Etkin volkanizmanın varlığı bugüne kadar sadece Jüpiter uydusu Io, Dünya ve bir olasılıkla da Neptün uydusu Triton’dan biliniyordu. Cassini son görüntüleriyle Enceladus’u, bu çok özel kulübün yeni üyesi ve Güneş sistemindeki en ilginç yerlerden biri haline getirdi, diyor, Boulder Güneybatı Araştırma Enstitüsü bilim adamı John Spencer. Gerçi Güneş sistemimizdeki diğer uydularda sıvı su barındıran okyanuslar var ama Enceladus’ta farklı olan, sıvı suyun yüzeyin sadece birkaç on metre altında bulunması. OKSİJENİN KAYNAĞI Son bulguyla birlikte diğer ilginç özellikler de artık anlam kazandı. Mesela Cassini, Satürn’e yaklaştığında, astronomlar Satürn sisteminin oksijenle dolu olduğunu keşfetmişlerdi. Ancak o zaman oksijenin nereden geldiği anlaşılmamıştı. "Ama artık Enceladus’un oksijen ve hidrojen içinde kırılan su molekülleri savurduğunu biliyoruz" diye açıkladı NASA Jet Propulsion Laboratuvarı’ndan Candy Hansen. Astronomlar ayrıca Enceladus’daki değişimleri de fark ettiler. Hatta Cassini, Enceladus’a yakın bir konumda bulunmadığı zaman bile bulutlardaki (plumes) etkinliğin, uydudan savrulan elektrik yüklü "çorbanın" etkisiyle değiştiğini bile görebiliyorlar. Bununla birlikte bilim adamlarının kafasında hâlâ birçok soru var. Enceladus niçin bu kadar etkin? Enceladus uydusunun diğer bölgelerindeki yerler de etkin mi? Bu etkinlik uydunun geçmişinde, içlerinde yaşamın barınabilecek kadar uzun süreli mi olmuştu? Yanıtlar ne olursa olsun, son bulgu bilim adamlarının sıvı su arayışını yeni bir dönüm noktasına taşıdı. Enceladus’taki sıvı suyun kanıtı, Jüpiter’in Europa uydusunda görülenden çok farklı. Europa’da yüzeydeki jeolojik özellikler, derinlerde bir okyanusun varlığını kanıtlamakta. Oysa Enceladus uydusunda su buharının CASSİNİ’DEN ALINAN SON GÖRÜNTÜLER VE VERİLER Enceladus’un yüzey yapısı ve halen devam etmekte olan jeolojik etkinlikleri bu küçük dünya üzerindeki eski yeni olayların geçmişini anlatıyor. Fotoğrafta, uydunun güney yarımküresi görülmekte. Tüm kraterler eski gibi görünse de büyük bir olasılıkla değişim geçirmişler. Kuzeye doğru yönelen kırıklar, sanki uydunun rotasyonu ve uydunun eğimine bağlı olarak güney yarım küreye doğru ilerlemiş. Bu görüntü, 2005 yılında 2 Mart ve 14 Temmuz tarihleri arasında alınan 21 fotoğrafın birleştirilmesiyle elde edildi. doğrudan doğruya gözlemlenişi, bunun yüzeye yakın kaynaklardan geldiğinin kanıtı diye açıklıyor Cornell Üniversitesi’nden Peter Thomas. Cassini 2008 ilkbaharında uydunun 350 km yakınından uçtuğunda astronomlar Enceladus uydusunu bir kez daha inceleme şansına kavuşacaklar Bununla birlikte Cassini’nin dört yıllık misyonu bittiğinde geriye yine de çok iş kalacak. "Hiç kuşku yok ki Enceladus, Titan uydusuyla birlikte bizim için diğer gökcisimlerinden çok daha önemli. Satürn bize araştırmamız için iki heyecan verici dünya sundu" diye konuştu Arizona Üniversitesi bilim adamı Jonathan Lunine. Nilgün Özbaşaran Dede http://saturn.jpl.nasa.gov ENCELADUS İÇİN “SOĞUK SU KAYNAĞI” MODELİ ENCELADUS ÜZERINDEKİ PÜSKÜRTÜ III (SPREY ABOVE ENCELADUS II) B u z l u maddenin bulutu Satürn uyI dusu Enceladus’un güney kutbuna doğru uzanıyor. Cassini uydusu tarafından Şubat 2005’te alınan siyah beyaz görüntünün renklendirilmiş halinde bulutII ların yayılış yönü daha iyi görülmekte. Böyle inanılmaz özelliklere sahip süreçleri anlayabilmek için bilim adamları bu görüntülerle çalışıyorlar. Araştırmacılar, bunların, yüzeyin altındaki sıfır derecedeki sıvı suyu basınçla dışarı fışkırtan kaynaklar olduğunu tahmin ediyorlar. Bir ay önce alınan fotoğrafta (Enceladus üzerindeki püskürtü II/ Spray Above Enceladus II) görülen çizgili bulut tek yapılı gibi. Oysa Şubat ayına ait fotoğraftaki bulut biri büyük diğeri küçük iki bölümden oluşmakta. Küçük ve zayıf olan bölüm ve ana bulut arasında aşağı yukarı 100 km’lik bir mesafe var. Bu fotoğraf Cassini’nin dar açılı kamerasıyla Enceladus’un yaklaşık olarak 321.000 km uzağından alınmış. GELGİT SÜRECİNE BAĞLI ISINMA BASINÇ ALTINDAKİ SIVI SU CEBİ KIZGIN KAYA GELGİT SÜRECİNE BAĞLI ISINMA ENCELADUS UYDUSUNDAKİ SU NEREDEN GELİYOR? Satürn’ün etkin uydusu Enceladus uzaya buzlu partiküller savurmaya devam ederken, bilim adamları güney kutbundaki süreçleri anlamaya çalışıyorlar. Yandaki grafik bilim adamlarının düşüncesini yansıtan bir model. Grafikte yüzeyin altındaki sıfır derece sıcaklıktaki sıvı su basıncın etkisiyle fışkırmakta. Suyun sıcaklığı derine indikçe artıyor. Ancak bilim adamları bu sistemi göremedikleri için, bunun ne şekilde işlediğini, uydunun tamamen farklı tabakalardan (mesela iç kısmı kayalık, dışı buz) oluşup oluşmadığını bilemiyorlar. 993/8 1 Nisan 2006