Katalog

Nisan Ayı Gökyüzü Örtülmeden çıkış ise saat 20:30 civarında görülebilecek. Her iki cisim doğu tarafta ufuktan yaklaşık 8 derece yüksekte Başak takım yıldızında görülecek. Ay’ın arkasında kalacak olan Spica’nın parlakılığı +1.2 kadir olacağından örtülme olayı teleskopsuz çıplak gözle ve akşam saatlerinden itibaren gece yarısı 03:30’a kadar izlenebilecek. Venüs–Uranüs buluşması: 16–20 Nisan arası ve özellikle 18’inde sabah Güneş doğmadan hemen önce saat 06 civarında kısa süreliğine –4.1 kadir parlaklığındaki Venüs, +5.9 kadir parlaklığındaki Uranüs’ün 0.3 derece kadar kuzeyinde oldukça yakın bir konumda yer alacak. Her iki cisim bu yakınlaşma sırasında doğu tarafta ufuktan yaklaşık 14 derece yüksekte Kova takım yıldızında teleskop eşliğinde izlenebilecek. Venüs’ün çok parlak görülmesi sönük Uranüs’ün uzayda yerini kolay bulunmasını sağlayacak. Uranüs Ay tarafından örtülecek: 24 Nisan sabah saat 05:15 civarında Uranüs, hilal evredeki Ay tarafından örtülecek. Her iki cisim örtülmenin başlangıcında güneydoğu tarafta ufuktan yaklaşık 8 derece gibi alçakta Kova takım yıldızında gözlemlenecek. Tutulma saati her iki gezegenin Güneş’in doğuşuna yakın olduğundan örtülmeden çıkış izlenemeyecek. Ay’ın arkasında kalacak Uranüs, +5.9 kadir parlaklığında sönük olacağından teleskopla görülecek ve örtülme olayı kısa süreliğine izlenecek. İki gök cisminin bu yakınlaşması, teleskop ile ancak görülebilecek sönüklükteki gezegenin uzayda yerini gösteriyor olması Uranüs’ün kolay bulunmasını sağlayacak. Gezegenler nerede? Dürbün veya teleskopu olan okuyucular Güneş’ten yeni uzaklaşmakta olan Uranüs’ü (parlaklığı +5.9 kadir) yaklaşık ayın ikinci haftasından itibaren görülme süresi gittikçe artacak şekilde Güneş doğmadan hemen öncesinde bir saat kadar kısa süreliğine doğu tarafta Kova takım yıldızında (yıl boyunca bu takım yıldızda kalmak üzere) görebilecekler. Yüksekliği giderek artacak şekilde ufuktan en fazla 21 derece yüksekte olacak. Meraklı okuyucular Uranüs’ün Hubble Uzay Teleskopu ile alınmış Satürn’ün halka yapısına benzeyen görünümdeki fotoğrafını http://photojournal.jpl.nasa.gov/targetFamily/Uranus sitesinden görebilirler. Neptün’ün ise (parlaklığı +7.9 kadir) ay boyunca Güneş’ten uzaklaşıyor olduğundan görülme süresi artarak sabah saatlerinde yaklaşık bir saat süreliğine güneydoğu tarafta Oğlak takım yıldızında (yıl boyunca da bu burçta kalmak üzere) görülebilir. Neptün ufuktan en fazla 27 derece yüksekte olacak. Nisan ayında çıplak gözle kolay görülebilecek parlak gezegenlerin konumları aşağıda. Venüs, Nisan ayı boyunca Güneş’e yaklaşacak, gezegen Güneş doğmadan hemen önce sabahları erken saatlerde kısa süreliğine sırasıyla Oğlak, Kova ve Balıklar takım yıldızlarında doğu tarafta ufuktan en fazla 17 derece yüksekte görülecek. Venüs –4.1 kadir parlaklığı ile gökyüzünde adeta ışıldayacak. Dürbün veya teleskopu olan okuyucular, diğer gezegenlerin aksine kendi ekseni etrafında ters yönde dönmekte olan Venüs’ü ilkdördün evrede görebilecekler. Mars, ay boyunca Güneş’e yaklaşıyor, gezegen akşam Güneş battıktan heman sonra başlamak üzere gece yarısına kadar (yaklaşık dört saat süreliğine) batı tarafta sırasıyla İkizler ve Boğa takım yıldızında yer alacak. Mars ufuktan en fazla 59 derece yüksekte görülecek. İlkdördün evrede bulunacak olan Mars’ın parlaklığı +1.3 kadir olup giderek sönükleşecek. Jüpiter, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşmayı sürdüreceğinden görülme süresi artacak şekilde yaklaşık yedi saat süreliğine gece yarısı öncesinden itibaren sabah Güneş doğuncaya kadar Terazi takım yıldızında –2.5 kadir parlaklığı ile güneydoğudan gü neybatıya yaklaşık 100 derece gibi bir aralıkta Jüpiter ufuktan en fazla 34 derece yüksekte olacak. Çevresinde dolanan dört uydusunun teleskopla görülebilmesi ve zamanla yer değiştirmelerinin izlenebilmesi gezegeni Ay’dan sonra gözlenecek ilk gök cisimleri arasına sokar… Satürn, Nisan ayı boyunca Güneş’ten giderek uzaklaşacağından görülme süresi azalacak şekilde Güneş battıktan hemen sonra akşam saatlerinden itibaren gece yarısı sonrasına kadar yaklaşık altı saat süreliğine güneyden batıya doğru 100 derece kadar geniş bir aralıkta Yengeç takım yıldızında görülecek. Gezegen ufuktan en fazla 69 derece gibi oldukça yüksekte ve +0.2 kadir parlaklıkta olacak. Geniş halkasının teleskopla görülebilmesi gezegeni gözlenecek ilk gök cisimleri arasına sokar. Cassini uydusunun bu halkalı gezegen Satürn’ü ve en büyük ayı Titan’ın ilk kez en yakınından çekilmiş ayrıntılı resimleri ve bilgilendirmeler "http://saturn.jpl.nasa.gov/index.cfm" internet adresinde yenilenerek yer almaya devam ediyor... Hangi gezegen ne zaman? Nisan ayında akşam, gece ve sabaha doğru görülebilecek gezegenler çizelgede özetlendi. Göktaşı yağmuru, Çalgı (Lyra) takım yıldızı civarından yağan Lyridler isimli gök Akşam Gece Mars Mars (ilkdördün) (İlkdördün) Satürn Jüpiter Satürn Sabah Uranüs (930) Neptün Venüs (ilkdördün) Jüpiter GELECEĞİN KUTUP YILDIZI Nisan ayında Güneş’in bulunacağı Balıklar ve Koç burçlarının yer değişimleri ne kadar sürer? Sırasıyla yaklaşık 2430 ve 1930 yılı bulmakta. İnsan ömrü ile karşılaştırıldığında burçların bu yer değişimleri oldukça uzun süreler görünümünde, öyle ki birkaç on kuşak geçmesi gerekiyor. Buradan, güncel burç tarihlerini kullanarak doğulan tarihteki burcun bir ömür değişmediğini söyleyebiliriz Daha uzun yüzyıllar "Polaris" kutup yıldızımız olmayı sürdürecek. Dünyamızda kutup yıldızının olmadığı devirler yaşanmış mıdır? Gelecek kuşakları bekleyen aday kutup yıldızı hangisi? Yaklaşık 5 bin yıl öncesinin kutup yıldızı Ejderha (Dragon) takım yıldızında bulunan "Thuban" idi!. Bu yıldızın uzaydaki yeri bu sayfada resimde verildi (E.Chaisson ve S.McMillan’ın "Günümüz Astronomisi" isimli kitabından alınarak Türkçe’leştirildi; ISBN 0130915424 ve www.prenhall.com)... Bu resimlerden üstte yer alanı Yer’in salınımını açıklamakta ki tıpkı topaç hareketinde izlediğimize benzer şekilde olmakta. Alttaki resimde ise Yer’in bu salınımının sonucunda meydana gelen değişim anlatılmakta. Bu resimde yer alan daire üzerindeki çentik aralıkları yaklaşık 1000 yılı göstermekte. Bu çentiklerin sayısı 26 olup Yer’in salınım döneminin 26 bin yıl olduğunu gösterdiği kolaylıkla görülebilir. Resimdeki bu daireye göre dünyamızın "kutup yıldızsız" devirleri de olmuş gözüküyor!. Gelecekte yaklaşık 12 bin yıl sonra ise kutup yıldızımız artık Çalgı (Lyra) takım yıldızının en parlağı olan "Vega" olacak! Vega’yı kutup yıldızı olarak görecekler şanslılar: bugünün kutup yıldızı Polaris’in tüm resimleri gelecek kuşaklara en değerli arşiv olacak! Polaris, Thuban ve Vega ayrıca bu sayfada verilen gök atlasından görülebilir... Güneş olaylarına ilişkin resimliayrıntılı süreli ve güncel bilgilere www.koeri.boun.edu.tr/astronomy/solaractivity.html, www.sunspotcycle.com ve http://science.msfc.nasa.gov/ssl/pad/solar/default.htm adreslerinden ulaşılabilir. Günün astronomi resminin yer aldığı "http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/astropix.html" site ziyareti ile meraklı okuyucular güne başlangıç yapabilir. taşı yağmuru 16–25 Nisan arası görülebilir. En yüksek sayıya ise 22 Nisan’da ulaşır: saatte 18 veya daha fazla göktaşı görülebilir. Bilindiği gibi yağmurlar dışında tüm gece boyunca ancak 67 kadar göktaşı görülebilmekte. Lyridler göktaşı yağmuru 2003 yılında en bol olarak gözlenmişti, üç yıl aradan sonra bu yıl daha az bir yağış beklenebilir. İzlemek isteyen okuyucular, özellikle 22 Nisan’da gece yarısına doğru kuzeydoğu tarafta ufka yakın bir yükseklikteki Çalgı takım yıldızı bölgesine bakabilir. Çalgı takım yıldızı tüm gece boyunca yükselerek gökyüzünde kalacağından, bu göktaşı yağmuru sabah Güneş doğuncaya kadar izlenebilir. Çalgı takım yıldızı bu sayfadaki gök atlasında verildi. Ayrıntılı bilgi için Uluslararası Göktaşı Kuruluşu’nun "http://www.imo.net" adresine bakılabilir. Pratik olarak, çıplak gözle göktaşlarının biriki gibi başlangıçta az sayıda görüldüğü yer, aynı zamanda bu göktaşı yağmurunun görüleceği yeri de belirtir. En iyi gözlem şartları olarak da ışık kirliliğinin olmadığı şehir ışıklarının uzağındaki karanlık alanlar elverişli yerlerdir. Bu ay teleskopla ve çıplak gözle neler görülebilir? Teleskop ile 1– Ay, 2– Satürn ve halkası, 3– Jüpiter ve ayları, 4– VenüsUranüs buluşması, 5– Ay’ın Uranüs’ü örtmesi, 6– Ay’n Spica’yı örtmesi, 7–Venüs’ün ve Mars’ın ilkdördün evreleri izlenebilir... Çıplak göz ile 1– AyMars buluşması, 2– AySatürn yakınlaşması, 3– Kutup yıldızı ve takım yıldızlar görülebilir ve 4– Gök taşı yağmuru izlenebilir... Bu yazıda kaynakça olarak kısmen "The Astronomical Almanac 2006"dan yararlanıldı. Işık kirliliğinden uzak bir gökyüzü dileğiyle... * Astronom Dr., İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü (İzinli) ve Assist. Prof.., King Saud University College of Science Department of Physics and Astronomy (esenoglu@istanbul.edu.tr) 993/17 1 Nisan 2006