Katalog

Gökyüzü Mart’ta iki tutulma var, küçüğü Ay, büyüğü ise Güneş tutulması 6 Mart: Ay–Mars buluşması 10’unda Ay–Satürn yakınlaşması 14’ünde Ay sönük görülecek 19’unda Ay–Jüpiter yakınlaşması 20 Mart ilkbahar gündönümü 20’sinde gece süresi gündüze en yakın 20’sinde Güneş tam doğudan doğup tam da batıdan batıyor 21’inde Ay Antaresi örtecek 24–25 arasında Venüs–Neptün bir arada 26’sında Ay–Neptün–Venüs bir arada 29’unda beklenen tam güneş tutulması GÖKATLAS Mart ayının gök atlasını içeren ve 15 Mart akşamı saat 21:00 itibarıyla görülebilecek gezegenler (resimde sürekli yarım daire çizgi ile gösterilmiş olan Güneş hattının üzerine veya yakınına bakınız) ve takım yıldızlar şekilde verildi. Bu gök atlası yardımıyla gökyüzü seyredilirken atlas gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırılarak bakıldığında gece gökyüzündeki görünüm ile tamamen örtüşür. Fark sadece gözlemlenebilen yıldız sayılarında ortaya çıkar: büyük kentlerde olduğu gibi gökyüzüsü parlak olan yerleşimlerde daha az yıldız gözlemlenirken, ışık kirliliğinden uzaklaştıkça yıldızların görünümü de artar öyle ki çok yıldızlı gökyüzünde bilinen takım yıldızları bulmak bile güçleşir. Gök atlasında yer alan, doğup–batmayan özelliğinden olsa gerek yaygın olarak tanınan Büyükayı takım yıldızının (Ursa Majör) uzun süreyle izlenmesi, dünyanın dönmesi gereği dairesel nasıl yer değiştirdiği kolaylıkla farkedilecek. Gök atlası ayrıca, bir ufuktan bir ufka uzanan Samanyolu’muz kolları altında geçirilecek bol yıldızlı ve içinde bulunduğumuz mevsimin bol takım yıldızlı bahar gecelerinde gökcisimlerini tanımada ve kolay bulmada yardımcı olacaktır. İlkbahar mevsiminin (Mart–Nisan–Mayıs) bu ilk ayında gökyüzünde görülebilecek takım yıldızlar da şöyle: Büyük Ayı, Küçük Ayı, Ejderha (Draco), Çoban (Bootes), Kuzey tacı (Corona Borealis), Başak, Aslan, İkizler, Yengeç. İlkbahar takım yıldızlarından kalın ile belirtilen Başak, Aslan, İkizler ve Yengeç özel isimleri ile burç olup, burçların isimlendirilmeleri 4 bin yıl öncesine kadar eskiye dayanır. Okuyucular ilkbahar takım yıldızlarının bin yıllar öncesinin hikâyelerini çeşitli kaynaklardan öğrenebilir, geçmişte kalan şekilsel canlandırmaların günümüz koşullarında da görülüp görülemeyeceği denemelerini yapabilirler... Bu yolla hangilerinin halen belirginliğini sürdürdüğünün tespiti heyecan verici olmalı. Belki şu yorum da gerçekleştirilebilir: Şekilsel canlandırmaların yakalanabildiği yerleşimlerde bin yıllar öncesinin gökyüzü şartları da yakalanmış olmaz mı? de (meridyenimizde) bu sefer artık Aslan burcunu görürüz. Geçmişte kalması gerekirken yaşantımızda nedense çok kullanıldığı halde asıl zamanları olan gündüzleri asla göremediğimiz burçların parlak yıldızlarını belki bu ay gerçekleşecek olan tam Güneş tutulmasında görmek yine de olası. Sanal ortamdaki gök atlaslarında ise bu iş çok kolay olmakta. Cüce ve evrende en çok bulunan türden ve üstelik değişen bir yıldız olarak Güneş’in leke sayılarını, 29 Mart’ta gerçekleşecek olan tam Güneş tutulmasını ve ayrıca Güneş’ten yıldız maddesi atımı, parlama türü olaylar, manyetik fırtınalar, kutup ışıması (aurora) gibi Yer’i doğrudan etkileyebilecek diğer Güneş olaylarına ilişkin resimli–ayrıntılı süreli ve güncel bilgilere www.koeri.boun.edu.tr/astronomy/solaractivity.html, www.sunspotcycle.com ve http://science.msfc.nasa.gov/ssl/pad/solar/default.htm adreslerinden ulaşılabilir. Günün astronomi resminin yer aldığı"http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/astropix.html" site ziyareti ile meraklı okuyucular güne başlangıç yapabilir. Güneş yılda sadece iki defa 6 ay aralıkla iki kez "tam doğudan doğar" ve "tam da batıdan batar". Güneş’in tam doğudan doğup ve tam da batıdan battığı tarihlerden ilki 20 Mart’tır. 20 Mart saat 20:26 aynı zamanda Güneş’in gökyüzünde bulunacağı yer "ilkbahar veya gama noktası olarak tanımlanan" özellikli bir yer olup göksel koordinatların başlangıcını belirler. 2005 yılında bu nokta 20 Mart saat 14:33’de gündüz saatine geldiğinden görülebilmişti, oysa bu yıl saat 20:26’da Güneş batmış olacağından ilkbahar noktasının yeri görülemeyecek. Ayrıca, 20 Mart saat 20:26, gece ve gündüz sürelerinin bu yıl 8 dakika kadar bir fark ile yaklaşık eşitlendiği İlkbahar Gündönümüdür, bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve gündüzler uzamaya devam edecek. 20 Mart’ı izleyen günlerde gün ışığından daha fazla yararlanılabilinir. Bu yüzden ileri yaz saati uygulaması yararlı bir uygulama görünüyor. 20 Mart İlkbahar başlangıcı doğal, yaz saati uygu Hasan H. Esenoğlu(*) üneş, gökyüzünde günlük yaklaşık 1 derecelik bilinen hareketiyle ilerleyerek, 16 Şubat–12 Mart 2006 tarihleri arasında 26 gün boyunca Kova (Aquarius) takımyıldızında ve 13 Mart–18 Nisan 2006 tarihleri arasında 37 gün boyunca da Balıklar (Pisces) takım yıldızında kalıyor. Ocak’tan itibaren Aralık ayına kadar yıl boyunca sıralı takımyıldızlar şöyle: 1–Yay (Sagittarius), 2– Oğlak (Capricornus), 3– Kova, 4– Balıklar, 5– Koç (Aries), 6– Boğa (Taurus), 7– İkizler (Gemini), 8– Yengeç (Cancer), 9– Aslan (Leo), 10– Başak (Virgo), 11– Terazi (Libra), 12– Akrep (Scorpius) ve 13– Yılancı (Ophiuchus). Ayın ortasında 15 Mart’ta Güneş’in yükselerek en tepeye çıktığı öğlen saat 12:13 olup bulunduğu burç Balıklardır. Ancak gün aydınlığında yıldızlar ve dolayısıyla Balıklar burcu görülemez. Güneş batımından hemen sonra takip eden akşam saatlerinde doğuda yükselerek ilk gözlenen burç Aslan olup ancak bu şekilde öğle saatinde Güneş’in hangi burçta olduğunu sayarak anlayabiliyoruz… Yer’in dönmesinden dolayı ilerleyerek gece yarısında saat 24’te Güneş’in gün ortasında yer aldığı Oğlak takım yıldızındaki yerin G 989/6 4 Mart 2006