Katalog

Yerbilimleri Güneş tutulması Marmara ve diğer fayları tetikler mi? Bu makaledeki amaç, 29 Mart 2006 Güneş tutulması öncesinde, 11 Ağustos 1999 Güneş tutulması ile 17 Ağustos 1999 Depremi dikkate alınarak arasında "varsayılabilecek" tetikleme ilişkisinin Marmara Bölgesi’nde geçmiş tarihte olan depremler ve Güneş tutulmalarının karsılaştırılması yolu ile irdelenmesidir. Yüzyılımızda ülkemizde 6886 deprem olduğu düşünülürse ve bunların 328’i tutulma yıllarına isabet ediyor ve sadece içlerinden birinde depremden birkaç gün önce tutulma var ise bundan tutulmadeprem ilişkisi çıkarılması mümkün değildir. Yüzyılımız için 10 büyük deprem tutulma ile ilişkisizdir ve dört tutulma yılından sadece birinde büyük deprem vardır. Şekil1. 11 Ağustos 1999 ve 29 Mart 2006 Güneş tutulmalarının yörüngeleri http://www.eclipse.org.uk/eclbin/query.cgi ulaşabilmesidir. Güneş tutulması ile KAF üzerinde, (özellikle Marmara Bölgesinde) yıkıcı depremler olup olmadığını araştırepremler ile güneş tutulması arasınmak, günümüzden 1500 yıl öncesine giden da bir ilişki olduğu yönünde düşüntam ve kısmi tutulmaların yörünge haritaceler genellikte tam tutulmalar öncelarını bulmak, tarihsel tutulma kataloğuna sinde basının ve halkın ilgisini çekmekteulaşmak biraz internete aşina olan her dir. Bu talep sayesinde konuyla ilgili farklı okumuş yazmışın elindedir. Artık NASA’nın Güneş Tutul malarının Altı Milenyumluk Yörün ge Kataloğu bizlere tartışmasız biçimde ülkemizdeki tarihsel depremlerin öncesinde gerçekleşen tam ve kısmi tutulmalarının yörüngelerini vermektedir. Güneş tutulma yörüngelerinin, kırılacağı iddia edilen faylarla geçmiş ilişkisi, mantıklı bir çerçevede ancak yörünge haritalarının ile fay haritaların karşılaştırılması sonucu saptanabilir. Yoksa her yıl olan 24 arası tutulma elbet yerkürenin bir yerinde olan depreme karşılık sayılabilir. Bunun da sayısal bir anlamı yoktur. Çünkü her gün binlerce deprem olan bir gezegende yaşamaktayız. Bu makaledeki temel amacımız, 29 Mart 2006 Güneş tutulması öncesinde, 11 Ağustos 1999 Güneş tutulması ile 17 Ağustos 1999 Depremi dikkate alınarak arasında "varsayılabilecek" tetikleme ilişkisinin Marmara Bölgesi’nde geçmiş tarihte olan depremler ve güneş tutulmalarının karşılaştırılması yolu ile irdelenmesidir. Marmara Bölgesi, depremle ilgili tarihsel kayıtların en uzun ve sürekli olduğu ender yerlerden biridir. Bu birçok araştırıcının ilgisini çekmiş ve kataloglar oluşmuştur . Bu kataloglar yakın bir zamanda yerbiŞekil3. Yüzyılımızdaki deprem olan yıllardaki güneş tutulmaları http://www.eclipse.org.uk/ecllimci iki arkadaşımız tarafından tekbin/query.cgi Cenk Yaltırak* D görüşlerin toplumu yönlendirdiği son günlerde, bu görüşlerin bilimsel temeli olup olmadığının sorgulanmasının "okuryazar" toplum tarafından da yapılmaması önemli bir sorundur. 21 yy’ın en önemli üstünlüklerinden biri, bilginin açık hale gelmesi ve herkesin 15001912 arasında Marmara Bölgesinde yıkıcı kayıtlı 11 depremin gerçekleştiği tarihlerin hemen öncesinde, KAF’ı ve Saroz Körfezi’ndeki uzantısını biçen bir güneş tutulması olmadı. 15001999 yılı arası Türkiye sınırlarını kat eden güneş tutulması sayısı 24 tür. Bunlardan 1502, 1610, 1654, 1695, 1748, 1758, 1793, 1816, 1847 güneş tutulmaları 11 Ağustos 1999 tutulmasının izlediği KAF’ını KDGB kat eden güneş tutulmalarıdır. 24 tutulma içinden sadece 31 Temmuz 1590 tutulması yörüngesi batıdan başlamış KAF üzerinde baştan başa giderek doğudan ülkemizi terk etmiştir. Bu KAF ile tutulma yörüngesinin en uzun çakıştığı örnektir. KAF üzerinde gerçekleşen bu en uzun tutulma sonrasında tarihsel kayıtlara gecen büyük bir deprem bulunmamaktadır. rar derlenmiş bir veri tabanı olarak TUBI Şekil2. Son 1500 yılda Anadolu yarımadası üzerinde gerçekleşen tutulmaların yörüngeleri ve Doğu Akdeniz’deki TAK MAM Yer faylarla kesişme ilişkisi. KAFZ: Kuzey Anadolu Fay Zonu. DAFZ: Doğu Anadolu Fay Zonu, KDAFZ: Kuzey Doğu Bilimleri Ensti Anadolu Fay Zonu, KBZ: Karadeniz Bindirme Zonu, DABZ: Doğu Anadolu Bindirme Zonu. Yörüngeler http://www.ectüsü web sayfa lipse.org.uk/eclbin/query.cgi haritalardan alınmıştır. sında geniş kitlelerin ilgi ve deniz’in aktif fayları ve Alp Kuşağı üzerinarasında ilişki kuranların gezegenin başka katkısına açılmıştır . de bulunan faylarda da yıkıcı depremler olbir yerinde gerçeklesen bir tutulma ile Bu kaynakların dışında olan makalemadı. İkinci KAF depremimiz ise 27 Aralık KAF’ı ilişkilendirmeleri mümkün değildir. lerde de tarihsel depremler etkileri ile ilgili 1939’da Niksar Refahiye arasında gerçekleBu nedenle doğal olarak deprem ile Güneş gözlemleri bulmak mümkündür. Günüsen (Mw 7.7) Erzincan depremidir. Bu deptutulması ilişkisi hakkında bir fikir yürütmüzde güneş tutulmaları deprem ilişkisi ile NEDEN TETİKLEMEDİ? remden önce 12 Ekim 1939’daki güneş tumek için ülkemizi kat eden tam güneş tuilgili karşılaştırma yapmak için son 500 yı1936’da M< 6 olan 38 deprem kayıt tulması ise deyim yerindeyse dünyanın tulmaları ile ilişkili olup olmadığının araştılın kaydı ile ilgili veriler yeterli sayılabileedilmiş bunların 19’u deprem öncesinde öbür tarafında, Antarktika üzerinde gerrılması gerekir. Bu çerçevede de 29 Mart cek bir düzeyde elimizde bulunmaktadır. 19’u deprem sonrasındadır. 19 Haziranda çeklemiştir. Bu kadar uzakta olan bir dep2006 tutulması (Şekil1b) hakkında tariholan tutulmadan sonra iki ay süre ile herremle 17 Ağustos benzeri bir ilişki kurmak sel veri ile birlikte bir fikir yürütmek mümGÜNEŞ VE DEPREM hangi bir deprem kaydı yoktur. 1914’te kaimkânsızdır (Şekil3b). kün olabilir. Bu durumda son 100 yıl içinKuzey Anadolu Fayı’nda 19121999 yıtlı deprem 10 tanedir. Bunların 8’i depde KAF üzerinde olan depremler ile tam Depremleri ve Güneş Tutulmaları: rem öncesi 2’si depremi takip eden aylardaERBAANİKSAR Güneş tutulmaları arasında bir ilişki olup Bilindiği gibi 11 Ağustos 1999’da dır ve büyüklükleri M< 5 kadardır. Kısaca olmadığı ilk kontrol edebileceğimiz veri paTam tutulmanın kapsadığı Yeni Zetam tutulma ülkemizin de içinde bulundututulmaların olduğu yıllarda olan deprem ketidir. landa’nın aktif doğrultu atımlı faylarında ğu bir alanda gerçekleşmiştir. Kanada sasayılarında ölçüm yılı öncesi ve sonrası yılAletsel dönem içinde KAF üzerinde bu tutulma sonrası kaydedilen yıkıcı bir hillerinden başlayan tutulma KBGD yölar arasında olağanüstü bir değişim görülgerçekleşen yıkıcı depremlerin ilki 9 Ağusdeprem yoktur. KAF’ta gerçekleşen yüzyılınünde ülkemizi kat ederek Hindistan doğu memektedir. tos 1912 (Mw 7.3) Mürefte Şarköy depremızın deprem serisinin üçüncü depremi sahilinde sona ermiştir (Şekil1a). Yüzyılımızda KAF üzerinde gerçeklemidir . Bu depremden önce gezegenimizde ise, 20 Aralık 1942 ErbaaNiksar depremiÜlkemizde Zonguldak sahillerinden şen 11 depremden (Mw< 7) sadece birinher yıl olan 24 arası tutulmanın biri 17 Nidir. Bu depremden önce gerçekleşen tüm başlayan tam tutulma Karadeniz Bindirme den kısa bir zaman öncesinde güneş tutulsan 1912’de tam tutulma olarak gerçekleştutulmalar kısmi tutulmadır. 1617 Mart, Kuşağı’nı geçtikten sonra Kuzey Anadolu ması olmuştur. Özellikle 12 Kasım depremiş, Güneş’in tam tutulma izi güney AmeGüney Pasifik’te, 12 Ağustos ise AntarktiFayını Amasya civarında KBGD yönünde minin güneş tutulmasının KAF’nı biçtiği rika batı sahilinden başlamış, karada Porteka’da izlenmiş, 10 Eylül tutulması ise Kukat etmiş. Doğu Anadolu Fayı ve Güney noktaya daha yakın olması ve neden 17 kiz’den başlayarak Avrupa’yı GBKD yözey Amerika’nın kutup ucunda başlamış ve Doğu Anadolu Bindirme kuşağını kat ettikAğustos depremi öncesinde bu fay segmennünde kat etmiş, Kuzey Anadolu Fayına en Sicilya’da sona ermiştir (Şekil3c). Bu tutulten sonra ülkemizi terk etmiş, Irak üzerinyakın olduğu nokta Almanya’nın Baltık Demalarla ErbaaNiksar Depremi arasında bir Yazının devamı arka sayfada den İran’a geçerek yoluna devam etmiştir nizi sahili olmuştur (Şekil3a). yörünge ilişkisi yoktur. (Şekil2). Bu tuTutulmanın bu yolculuğu sonrasında tulmanın yukarıda saydığımız faylardan sadece KAF üzerinden üzerinde 17 Ağustos’ta deprem olmuştur. geçtiği fayBu tutulmanın fayla ilişki kurulabilecek ların üzetek özelliği KAF’ı kesen bir yörünge izlerinde hermesidir. hangi yıkıcı Doğal olarak gezegenimizde her yıl bir deprem 24 arası güneş tutulması olmaktadır. 11 olmadığı giAğustos tutulması ile 17 Ağustos depremi bi, Batı Ak Tablo1 Son 1500 yılda Marmara Deniz ve çevresinde olan depremlerin etki alanları ve tarihleri 26 Kasım 1943 Ladik Depremi öncesinde 45 Şubat’ta gerçekleşen tam tutulma, Kuzey Amerika ile Japonya arasında Şekil3d). KısKuzey Pasifik’te gerçekleşti (Ş mi bir tutulma ise 1 Ağustos’ta İndo Pasifik ve Antarktika’yı kapsayacak şekilde gerçekleşti. Bu tutulmalarda diğerleri gibi KAF ile ilişkisiz yerlerdedir. 1 Şubat 1944 Gerede, 18 Mart 1953 YeniceGönen, 6 Ekim 1964 Manyas, 22 Haziran 1967 Mudurnu depremleri ile yörünge olarak 11 Ağustos’un benzeri olarak karşılaştırılabilecek bir güneş tutulması bulunmamaktadır . Büyük depremler dışında tüm Türkiye dikkate alındığında 11 Ağustos 1999 tutulması ile 1912 Mürefte Şarköy Depremi arasında gerçekleşen aletsel kayıtla tespit edilmiş deprem sayısı 6886 dır. 21 Ağustos 1914, 19 Haziran 1936, 20 Mayıs 1966 ve 29 Nisan 1976 güneş tutulmaları (Şekil4) arasındaki ilişki ise kısaca şöyledir. 1976’da olan deprem sayısı 121’dir. Bu depremlerin büyüklükleri Mw < 5 tür ve tutulma sonrasında bir lokalitede yoğunlaşma dahi olmamıştır. 20 Mayıs 1966 tutulmasının gerçekleştiği yılda ise, büyüklüğü Mw < 5 olan 159 deprem vardır. Tutulmadan sonra 2.5 ay içinde Türkiye’nin çeşitli yörelerine dağılan 30 küçük depremin ardından KAF üzerinde Varto’da Mw=6.9 büyüklüğünde bir deprem olur. Bu tutulmanın yörüngesinin KAF’ı kestiği yer Gölcük’tür (Şekil4d). Yani fay ile yörüngenin çakıştığı yerin 1000 km doğusunda aylar sonra Türkiye’de dağılan 30 depremin ardından gerçekleşen bir depreme dayanarak bir tutulmadeprem ilişkisi kurmak zorlama olacaktır. 992/12 25 Mart 2006 992/13 25 Mart 2006