Katalog

GÖKYÜZÜ Göktaşı yağmurları ve satılık göktaşları 8 Kasım’da Merkür geçişi, 13’ünde AySatürn bir arada, 18’inde AySpica bir arada, 1819 göktaşı yağmuru, Satılık göktaşları, 28’inde Ay Uranüs’ü örtüyor Hasan H. Esenoğlu, Astronom Dr., İstanbul Üniversitesi ve Assist. Prof.., King Saud University, ([email protected]) GÖK CİSİMLERİ GÜNLÜĞÜ 8 Kasım’da Merkür Güneş’in önünden geçecek ve gölgesi Güneş diski üzerinde görülecek. Merkür geçişi akşam 21:12’de başlayıp gece yarısı 02:10’a kadar sürecek. Olay ülkemizden görülemeyecek, görüleceği yerler: Güney ve Kuzey Amerika, Antarktika, Yeni Zelanda, Avustralya ve Asya’nın doğusu. Örtülme olayı internet ve medya araçlarından izlenebilir. 13’ünde gece yarısından sonra saat 03’de Satürn (parlaklığı +0.5 kadir), sondördün evredeki Ay’ın 1.6 derece güneyinde yer alacak. 18’inde sabah saat 05:15 civarında Başak (Virgo) takımyıldızının en parlak yıldızı (+1.2 kadir) Spica, görülme sınırında çok ince hilal evredeki Ay’ın 0.6 derece kuzeyinde bulunacak. Her iki cisminin doğu tarafta ufuktan 8 derece kadar yüksekte Başak takımyıldızında kısa süreleğine görülecek. İkilinin görünümü resimde verildi. 28’inde akşam saat 17 civarında Uranüs, ilkdördün evredeki Ay tarafından örtülecek. Ay’ın arkasında kalacak olan Uranüs, +5.8 kadir kadar sönük olacağından teleskopla görülebilecek ve örtülme olayı tamamlanıncaya kadar uzun süreliğine izlenebilecek. İki gök cismin bu yakınlığı sönük gezegenin yerini belirtir, bu da teleskoplu okuyuculara büyük kolaylık. Aylık gökbilim takvimi: Kasım ayı boyunca Ay’ın evreleri resimde verildi. Yeniayilk ve son dördündolunay evrelere ulaşma saatleri de belirtildi. Resimden uygun gözlem geceleri seçiminde yararlanılabilinir. Ay, 4 Kasım saat 02’de Yer’e en yakın (360600 km.) ve 16 Kasım saat 01’de en uzak (405200 km.) konumda bulunacak. Resimdeki fotoğraflar da çeşitli astronomi sitelerinden alındı. Gök atlası, 15 Kasım gece saat 21:00 için verildi. Ay boyunca gök cisimlerin konumlarını bulabilirsiniz. Bu sanal gök atlasını yukarıdaki tarih ve saatte gerçeği ile karşılaştırmak uzayı kavramada yararlı olur. Bu iş için gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldırırak eşleştirmek yeterli… Hareketli cisimlerin (yapay uydular dahil) gecelik yolları üzerindeki sabit duran parlak yıldızların/takımyıldızların arasından ilerleyişleri gün ve gün işaretlenmeleri ile bu cisimlerin yol izleri de belirlenebilir ve gelecek gecelerde nerede olacağı kestirilebilirde… Gök atlasında ayrıca Büyükayı (Ursa Major), Küçükayı (Ursa Minor), Kutupyıldızı (Polaris) ve bu ay görülebilecek burçlar da verildi. CBT 1024/10 3 Kasım 2006 KASIM AYINDA GEZEGENLER Merkür geçişi gibi bu ay gezegenlerın yarısı gün ortasında Güneş’e yakın görülecek, karanlığa kalanlar ise aşağıda... Yüz mum yanında bir mumun ışığı görülmez olur, benzer şekilde şiddetli Güneş ışığı altında Ay hariç gezegenleri de göremiyoruz... Merkür, ay ortasına kadar Güneş’e yakın konumda olacağından görülemeyecek, ilerleyen günlerde sabahları saat 6:30 civarında Güneş doğmadan hemen önce kısa süreliğine görülebilecek. Gezegenin parlaklığı 0.4 kadir kadar, güneydoğu tarafta Terazi (Libra) takımyıldızında yer alacak, yüksekliği en fazla 10 derece, görünümü de hilalden ilkdördün sonrasına doğru evrilecek. Satürn, ay boyunca gece yarısından itibaren sabah Güneş doğuncaya kadar yaklaşık 5 saat süreliğine ufuktan en fazla 63 derece yüksekte güney tarafta Aslan (Leo) takımyıldızında görülecek. Sönük izlenecek gezegenin parlaklığı da +0.5 kadir. Uranüs, ay boyunca akşam saatlerinden itibaren gece yarısına kadar 6 saat süreliğine teleskop eşliğinde izlenebilir. +5.8 kadir parlaklıklı sönük gezegen ufuktan en fazla 41 derece yüksekte güney tarafta Kova (Aquarius) takımyıldızında yer alacak. Gezegen ve bulunduğu burç gök atlasında verildi. Neptün de ay boyunca akşam saatlerinden itibaren yaklaşık 4 saat süreliğine teleskop eşliğinde izlenebilecek. +7.9 kadir parlaklıklı oldukça sönük gezegen ufuktan en fazla 33 derece yüksekte güneyde Oğlak (CapriAkşam Gece Sabah cornus) takımyılUranüs Satürn Merkür dızında bulunaNeptün Uranus (1530) cak. Neptün buSatürn lunduğu burç ile birlikte gök atlasında verildi. ÖRNEKLEME Gök atlasında yer alan ve hep gökyüzünde kalan Büyükayı takımyıldızını gece uzun süre ile yer değiştirdiğini ara ara izlemek aslında Yer’in döndüğü bilgisini gözlemleyerek/deneyleyerek öğrenmede tercih edilebilir, tıpkı Yer’in yuvarlak olmasını öğreten uzaklaşan geminin görünümündeki ayrıntı örneklemesinde olduğu gibi... Temel bilim öğreticilerimiz derslerinde, kampizci etkenliklerinde ve benzerlerinde bu örneklemeden yararlanabilirler... Ayrıca, Büyükayı takım yıldızı Kutupyıldızı’nı gösteriyor olması ve yön bulma bilgisi de kullanılabilir... KATILIM Gökyüzü meraklıları bulundukları yerleşimlerdeki gözlemevi ve teleskopları olan üniversitelerin, kurumların, kolejlerin ve çeşitli organizasyonların haftalık/aylık/mevsimlik/yıllık gözlem aktivitelerinden yararlanabilirler. Özellikle ülkemizden en iyi izlenen tam Güneş tutulmaların ardından ev ve işyerlerinde de teleskopların çoğaldığı uzaya merakın arttığı izlenmekte. Türkçe gökbilim sitelerinde ülkemiz semalarından çekilen uzay resimleri artık boy göstermekte... Bu fırsatta olanlardan da yarar