Katalog

Astrofizik patlamaları peşinde T ü r k i ye'de projenin bilimsel koordinasyonu Çanakkale Onsekiz Mart Üniversiteteleskoplarından hangisinin durumu, o lar alınması üzerine, daha da geliştirilmiş si'nden Prof. M olayı kayda uygunsa o teleskop sistemı bir şekli olan ROTSEIII sisteminin gloE. Özel, teknik en kısa sürede harekete geçip olayın bilbal olarak işletilmesi kararına varılmış ve koordinasyonu dirilen koordinatlarına yönlendirilerek, o ikisi kuzey yarıkürede, ikisi güney yarıODTÜ'den Prof. GIP olayına ait ardıl optik ışımaların kaykürede 4 ROTSE sistemının, internetin Ümit Kızıloğlu dedilmesi süreci başlatılmaktadır. de kullanımı ile, GIP kaydeden uydularla ve idari koordikoordinasyon halinde işletilmesi planlanROTSE'ler temel olarak 45 cm'lik nasyonu da mıştır (Şekil 3). bir optik teleskop, bunu yö'nlendiren bilTUG Müdürü ve gisayar ve kontrol sistemi, muhafaza odaTürk astrofizikçilerinin GIP konuAkdeniz Üniver cığı ve olayların analiz ve kontrolünü sundaki geçmiş çalışmaları ve işleticilerle sitesi öğretim sağlayan bilgisayar yazılımlarından oluşvar olan bağlantıları nedeni ile Kuzey Yaüyesi Prof. Zeki Şekil4 TÜBİTAK Ulusal Gozlemevı nde halen mevcul telaskoplann maktadır. Böylece, ROTSEGlobal projerıküre'de ABD dışındaki ikinci istasyoAslan tarafından yerleşlml. En iistte 1,5m'llkRTT150, ortada 40cm'llk T40 ve onun si ile Türk bilimcileri GIP'iıı anlaşılmasınun, İsrail veya Yunanistan yerine Türkiaşağısında oldukça küçük kubbeslyle ROTSEllldnin konuşlanması yürütülmektena daha da fazla katkıda bulunabilme fırye'de kurulması ve bu istasyonla ilgili görulmektedlr. Alttaklyapı Ise gözlemcllerin konaklama gerekdir. satı elde etti. 250 bin dolar mertebesindeki ekipman slnlmleri İçin kullanılmakta olup güneş enerjisi İle ısıtılmakta ve ROTSEyatınmının NASA tarafından karşılanmaGlobal projenin sorumlusu ve kosoğutulmaktadır. (Folo T.Güver) Türkiye istasyosı sağlandı. Türkiye de, alet için, TÜBİordinatörü olan University of Michigan nu muhafaza kumu.edu.tr; TAK Ulusal Gözlemevi TUG'da yer, stanile TUG arasında yapılan protokole göre, tusu ve gözlem teleskopu Ağustos m.e.ozel@comu.edu.tr) dart hizmetler (elektrik, internet, güvenGIP olayları ile ilgili verilerde eşit bilgi 2003'te AntalyaBakırhtepe'deki TUG alalik, bakım...) ve bilimsel analiz ve katkı paylaşımı yanında ROTSE gözlem zama(1) Bu gruptaki bilimciler arasında, H. nında ayrılan yerine yerleştirilmiştir (Şesağlayarak sisteme katıldı. nının %30'u Türk astrofızikçilerce başka Ögelman (şimdi VVinconsin Üniv.'de), T. Tükil 4). Sistemin CCD kamerası ve diğer amaçlarla da kullanılabilecektir. mer (şimdi Unıv. of CaliforniaRiverside'da, bazı duyarlı aksamın montajı ve çalışmaM.E.Özel (şimdi ÇOMÜ'de), Ü. Kızıloğlu (ODSİSTEM NASIL ÇALIŞIYOR? ROTSE Global projesindeki diğer lara başlanması için 2004 ilkbaharı bekTÜ'de), M. Aydoğdu (şimdi Fırat Üniv.'de), J. kuruluşlar, Almanya'da Max Planck NükROTSE sisteminin çalışma ve veri lendi ve mayıs ayı içinde tüm hazırlıklar Svvank (şimdi NASA'da), A. Fisher (şimdi leer Fizik Enstitüsü (bunların teleskopu alma düzenini şu şekilde özetleyebiliriz tamamlanarak sistemin kuruluşu gerçekAvustralya'da), A. Alpar (şimdi Sabancı Güney Yarıkürede, Namibia'dadır. (ŞekU2): Uydularca bir gama ışın patlaÜniv.'de), A. Baykal (ODTÜ'de) ve diğerleri leştirildi. ABD'de New Mexico'daki Los Alamos ması olayı gözlendiğinde bu bilgi intersayılabilir. ROTSEIIId 12 Mayıs 2004 tarihinAmerikan Ulusal Laboratuvarı ve Avustnette GCN (htpp://www.gcn.org) adlı ağ de ilk ışık' alarak görevine başlamış ve Kaynaklar ralya'da New South VVales Üniversiteile hızla dağıtılmakta ve dünya üzerine bu tarihten itibaren başarıyla görevini Alsan S., Gürdilek, R., 1999, Bilim ve si'dir. yayılmış durumdaki ROTSEGlobal Ağı Teknik Dergisi, Mayıs sayısı, s.6; Aslan, Z., sürdürmektedir. 'İlk ışık' Tunca, Z., 'Türkiye'de Gökbilim ve TUC',2', gözlemlerinde NEAT 2004, Bilim ve Teknik Dergisi, Şubat eki, (C/2001 Q4) kuyruklu s.10; Bilim ve Teknoloji Haberleri, 2002, yıldızının da resmi çeBilim ve Teknik Dergisi, Haziran sayısı, s.ll; kilmiştir. Bu resim ve Bilim ve Teknoloji Haberleri, 2003, Bilim ve ROTSE ile ilgili bazı Teknik Dergisi, Mart sayısı, s.13; Bilim ve bilgiler Cumhuriyet BiTeknoloji Haberleri, 2003, Bilim ve Teknik lim Teknik'in 29 Mayıs Dergisi, Temmuz sayısı, s. 12,; Chaison.E. 2004 (sayfa 14) tarihli McMillan.S., 1998, Astronomy, s:459.; sayısında verilmiştir. Cürdilek. R., 1999, Bilim ve Teknik Dergisi, Ağustos sayısı, s.8; Özel, M.E., 2002. TUG ÇOMÜ Fizik Böa): ROTSEIIId'nin TUG'da yerleştirilmesi, monlaf ve ayarı (karede IÜ. 'den 1. uuvm ve üım. of Mlcgama ışınları avında, TUBİTAK Bilim Teknik lümü, Çanakkale Ağustos2002, sayfa5053; higan'dan Ely Rykot) b) Koruyucu kutunun kapağı açılmış ve 45 cm'lik gözlem teleskopu kısmen meydanda, yasemin.kac) Antalya Akdeniz Üniv. Kampusunde yapımı 2003'te tamamlanan TUG yönetlm blnası. www.tut5.tubitak.gov.tr car@students.co enopoz tarihi önceden saptanabilecek Yakın bir gelecekte (adınların hangi yaşa kadar wcuk sahibi olabilecekleri laptanabilecek. Ingiliz dokorlar yumurta sayısını fumurtalıkların boyutlarına ]öre hesaplayan bir model leliştirdiler. önce aşağı yukarı 1000 yumurta hucresi kalır. Kadındaki değişim yıllarının 4258 yaşları arasında ortaya çıktığı biliniyorduysa da kesin olarak öncelenmesine izin veren bir yöntem bulunmuyordu. İskoç bilim adamları şimdi yumurtalıkların büyüklüğünü ultrasonla ölçerek geriye kalan yumurta sayısının hesaplanabileceğini buldular. "Artık bir kadındaki biyolojik saatin ne kadar hızlı çalıştığını söyleyebilecek durumdayız" diyor Harnish VVallace Human Reproduction" dergisinde. Bilim adamı St.Andrevvs Üniversitesi'ndeki arkadaşlarıyla birlikte matematiksel bir bilgisayar modeli geliştirerek, yumurta sayısının 25 ila 51 yaş arasında doğrudan doğruya yumurtalıkların boyuyla orantılı olarak azaldığını gösterdı. Ancak yöntem, yumurtalıkları büzüştürmesi nedeniyle doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda işlemiyor. Yaşına göre büyük yumurtalıklara sahip olan kadının değişim yıllarına daha geç girme olasılığı daha fazla. Araştırmacılar yeni yöntemin kanser tedavisi yuzunden yumurtalıkları hasar gören ve daha az yumurta hücresine sahip kadınlara yardımcı olabileceğini sanıyorlar. Yöntem öte yandan çocuk sahibi olmakta zorlanan çiftlerin de işine yarayabilir. Yumurta sayısı hesabıyla yapay döllennıenin gerçekten gerekli olup olmadığı da öğrenilebilecek. Menopoza girmesine daha uzun bir zaman olan kadının doğal yollardan hamile kalması daha doğru olacakken, yumurta sayısının azalması halinde hamile kalmak için fazla zaman kaybetmemek uygun olacaktır diyor araştırmacılar. K ız bebekler yaklaşık olarak 800.000 yumurta hücresiyle dünyaya gelirler. Yumurtalar amanla iyice azalır ve 37 yaşındaki bir adında ortalama olarak 25.000 yumurı kalırken menopozdan kısa bir süre Kırk yaşından sonra anne olmak yakında hayal olmaktan çıkacak mı? 902/19 3 Temmuz 2004