Katalog

İklimbilim klimler, insan etkisi olmadan da değişiyor İklimdeki kalıcı ısınma ve soğumalara yol açan atmosferik değişimin nedeni, sadece insan kaynaklı sera gazlannın atmosfere yayılması değll. Bunun bazı doğal nedenleri de var. Dünyanın oluşumundan, özellikle son 3.5 milyar yıldan beri doğal olaylar da iklimleri sürekli değiştiriyor. Kuvaterner döneminde meydana gelen sıcak ve soğuk fazlar, yaklaşık 21, 41 ve 100 bin yıllık periyotlarda düzenli olarak Şükru Ersoy (*) tekrarlanıyor. 18 000 yıl önce dünyayı kaplayan buzullar şimdikinin 3 katı büyüklüğündeydi. 0 dönemde ormanlık alanlar azalmış, çöller aıtmıştı. Bu doğal değişlml tetlkleyen nedenler arasında, kıta hareketleri sonucu, Panama gibi boğazlann açılıp kapanması, sıcak ve soğuk okyanus ana akıntılan ve ısı transferit bulunmakta.. Antarktika, orman kaplıyken, buzula dönüşmekte... Dünyanın ilk dönemlerindeki ilkel atmosfer bileşimi şimdikinden çok farklıydı. "Organik çorba" adı verilen anorganik karışımdan güneş ışınları ve elektriklenme yoluyla türememiş olan ilk canlılar (eobiyontlar), fotosentez yapamayan, ancak fermantasyonla yaşayan ilkel bitkilerdi. Paleontologlara göre, atmosferde yeterince oksijen bulunmadığı dönemlerde ortaya çıkan ilk basit hayvanlar, ilkel bitkilerin (alglerin) yarattığı bir çeşit "oksijen vahaları" etrafında yaşamıştı. 4.5 milyar yıldan beri var olan Dünya'da canlı çeşitliliği, ancak atmosfer bileşiminin şinıdiki bileşimine yaklaştığı son 600 milyon seneden sonra arttı. buzullar şimdikinin 3 katı büyüklüğün deydi. O dönemde ormanlık alanlar azal mış, çöller artmıştı. Yaşadığımız döneın olan Holosen (Latincede "Holo" bütün, tam; "Cene" ise yeni anlamına gelmektedir) 10 000 yıl ön ce başladı. Dünyadaki son buzulların erimeye başladığı dönem Holosen'in başlangıcı olarak kabul edilir. 8000 ıle 5000 yılları arasında (Alt Orta Holosen) ise atmosferdeki nem çok fazlaydı. Her yer orman larla kaplıydı, dünyada hemen hemen hiç çöl yoktu. Şimdi ise sıcaklığın arttığı bir dö nemde yaşamaktayız. Isınmaya bağlı olarak küresel deniz seviyesi de gitgide yükseldi. Son 7000 yıla kadar çok hızlı de vam eden deniz seviyesi yükselimi (hatta Nuh tufanı bu paroksizmal dönemde oldu) günümüzde giderek yavaşladı. Bu arada uzun buzul donemleri yaııında kısa süreli buzul donemleri de (örneğin, günümüzden 700 ile 200 yılları arasında) yaşandı. üresel iklim değişiklikleri konusunda yapılan tartışmaları bazı açılardan eksik buluyorum. Konu, iklimin atmosferin kimyasındaki değişimler sonucu bozulduğu ve buna insanların neden olduğu görüşü çerçevesinde, genellikle meteorologlar, klimatologlar (iklimbilimciler) ve çevreciler tarafından tartışılıyor.. Ancak, geçmiş jeolojik devirlerdeki iklimleri inceleyen paleoklimatolojik (tarih öncesi iklim) konular hep ihınal ediliyor. K Konunun bütünselliği açısından bu cıddi bir eksıklik. Çiinkü, paleoklimatolojik yöntemler geçmişteki iklim değışimlerini jeoloji, jeofızik, jeomorfoloji, oşinog rafi, volkanoloji, paleontoloji, jeokimya vb gibi yerbilimleri disiplinleri yardımıyla sorgular. İklimdeki kalıcı ısınma ve soğumalara yol açan atmosferik değişimin nedeni, sadece insan kaynaklı sera gazlannın atmosfere yayılması değil. Bunun bazı doğal nedenleri de var. Dünyanın oluşumundan, özellikle son 3.5 milyar yıldan beri doğal olaylar da iklimleri sürekli değiştiriyor. Jeolojik tarihte canlıların topluca yok olmalarına yol açan ekstrem iklim değişimleri geçmişte pek çok kez tekrarlandı. Bu olaylarda insanoğlu yoktu. Çünkü insanlar dünya tarihinin ancak son 3 milyon yılından sonra sahneye çıktı. Kızılötesi ışınlarının bir kısmı atmosferden geçer. Bir kısmı da atmosfer tarafından absorbe edilir. ve sera gaztarı yardımıyla tüm yönlere tekrardan yayılır. Bu etki yeryüzündeki ve atmosferin alt kısımlarında ısınmaya yolaçar SERA ETKİSİ Güneş ışınlarının bir kısmı yeryüzünden bir kısmı da atmosferden yansır 4 BÜYÛK BUZUL DÖNEM Yaşadığımız çağdaki değişimleri de içine alan son dö'nem iklim değişiklikleri, aslında günümüzden 1.650 milyon (bazı bilim adamlarına göre 1.8 milyon yıl) önce Kuvaterner'de başladı. Kuvaterner zamanının başı kabul edilen bu tarihten günümüze dek 4 adet büyük küresel buzul (glacial) dönemi ile bunların arasında sıcak ıklimler (interglacial) yer aldı. 18 000 yı! önce dünyayı kaplayan İNSAN DEĞİŞİMİ HIZLANDIRDI Atmosferden ı geçen Güneş Şekil1 Güneş ışınları ve küresel ısınmaya yol açan sera etklsl Yukarda açıklanmaya çalışılan doğal nedenli küresel iklim değişimleri son dönemlerde insanoğlunun yanlış faaliyetleri sonucu hızlanmıştır. Bunun nedeni KÜRESEL IŞIMADA İNSÂNIN ROLÜ ise fosil yakıtların çoğunıı tüketen, dünya nüfusunun % 15'ine ENERJİÜRETİMİ VE sahip olan gelişmiş KULLANIMI ülkelerdir. KLOROFİL 0UR0KARB0N Endüstrileşmeyle birlikte CO2, ZİRAAT CH4, N20, CFC11, HCFC22, CF4 gibi ARAZİ KULLANIMINDAn zararlı sera gazlanMODİFİKASYON nın atmosfer ıçinde DİĞER artması insanoğluENDÜSTRİLERnun iklim değişimine neden olduğu tek ak0 10 20 30 40 50 60 tivite değil. KÜRESEL ISINMAYA KATKISI (YÜZDE OLARAK) Fotosentez Şekil2 Küresel ısınmada İnsan kaynaklı aktlvllelerln rolü yoluyla atmosfer b 895/14 1 5 Mayıs 2004