Katalog

;•„'•••>. Yeni tedavi teknikleri endotel hucrelennın yuzeylerınde galaktoz3 galaktoz (Gal) ı.smı verılen karbonhıdrat molekulunun bulunmasıdır Bu karbonhıdratı sentezleyenıeyen ınsanlar da doğunı sonrası yaşamları suresınce buna karşı antıkor uretımı olur Bu doğal antıkorlar, domuzdan ınsana nakle dılen doku ya da orgaııların (orneğın dddcıkların) kısa surede reddıne neden olmakladır (HAR.hıper akut red reaksı yonu) Domuzdan ınsana adacık nakıllerının onundekı dığer bır engel ıse, domuzdan ın.san lıucrelerıne domuz endojen retrovıruslerın geyşıdır Sıtomegalovı rus (SMV), bagışıklık sıstemı baskılanmış, ınsan doku ve organ naklı ydpılmış alıcılannın baş belası olan en yaygın vırusierden bırısıdır. kolaylıkla kullanılabılırler Ayrı ca, genetık muhendıslıgı bılım Erışkın Bir Momenn boyunun uzablmas Embrıyonık, dısıplınındekı gelışmelere koşut kök hucre kök hucre olarak, herhangı bır kaynaktan elde edılmış embrıyonık kok Kromozom' hucre serısının yapısı, nakle ıhtıyacı olan kışının gereksınımlenııı karşılayacak şekılde degıştırılebılır Boylece bu hucrelerın Telomer , Telomer olası bağışık ret reaksıyonlarınuzun , kısa dan korunması sağlanmış olur Telomer Telomera7 Insanlara nakledılebılecek ınsuu etkın ınaktıl veya lın ureten hucrelerın sureklı olaekbik rak sağlandıgı bır sıstem ıçın he} ~ \ Telomer nuz çok erken olmasına rağmen, ; a tekrarlayan uzmanlar yaptıkları araştırmaî g DNA • • sırasıdır larla onemlı ılerlemeler sağlamışlardır Fareler uzerınde ya Şekll 3: Telomer ve telomeraz etkinliği. Bir hüc kın geçmışte yapılan çalışmalar renln telomer uzunluğu, onun çoğalabilme yete EKH'lerının ınsulm ureten hucneğinin bir göslergesi olarak kullanılabilir. relere farklılaşma yonunde uyarılabıleceklerını gostermektedır 1. Hematopoıetık (kan yapıu) kok ve yayınlanan yenı raporlar, bu stratejı hucreler, de mstin EKH'lerının kullanılma olasılı 2. Kemık ılıgı stromal kok hucreleğını kuvvetlendırmektedır rı (Mezenkımal KH, Multıpotent erışkın EKH'lerden butun ana hucre tıpleoncul hucreler) rıyle bırlıkte ışlev goren pankreas adav Kordon kanı kok hucrelerı, cıklarını elde edıldığı bır sıstem ılk defa v Fetus kok hucrelerı, ve Lumelsky ve arkadaşlarınca gelıştırıldı v Kadavra kok hucrelerıdır Bu grup, fare embrıyonık kok hucrelerı I. Farklılasmış (olgun) hücrelennı ınsulın salgılayan ve pankreatık adanin laboratuvarda (ex vivo) çoğalülması uklara benzeyen yapılara farklılaşmak Ardştırmdcılar, uzun sure hucre ta ıızere uyardıkları denemeler gerçekleşbanlı tedavi ıçın yerıne konulacak hucre tırdıler Sonuçta, EKH'lerı pankreas ada lerı dırekt bu hucrelerden kultur şartlacık benzerı kumeler oluşturmaları yorında vucut dışında uretmeyı denedıler nunde uyarmayı başardılar Bu hucreleAma<, hasarlanmış hucrelerın yerlerıne rın vucuttakı (ın vivo) ışlevlerını test etsaglıklı yenı hucrelerı koymaktı Ancak, mek ıçın ıse, dıyabet yapılmış farelere bu konudakı c.alışmalar çok parlak soverdıler Farelenn genel sağlık durumlanuçlar vermedı Orneğın, erışkın pankrerında bazı ıyıleşmeler gozlenmesıne rağatık hucrelerı prımer kulturlerde 1015 men dıyabetın belırtılennde tam bır duhucre bolunmesınden sonra, telomer zelme gozlenmedı Çunku, nakıl yapılan (hucrelerımızın doğrusal kromozomlarıhayvanlardakı hucrelerın ınsulın salgılanın ucunda yer alan DNA zıncırlerıdır ve ma duzeylerı oldukça duşuktu (yaklaşık her hucre bolunmesı sonrasında kısalır) % 2 oranında) kısalındsının bır sonucu olarak fazla ço Telomerler j, vu sonuçları rapor ettıler Bu çeşıt ardştırmaların yanında, bazı araştırma grupları deney hayvanlarınddn elde ettıklerı EKH'lerıne ınsulın uretımını saglayan ba?ı genlerın aktarımıyla (Fax4 ve rdxlgetu gıbı) daha fazla sayıda ve ozgun hucreler urettıler. Bu hucrelerın farelere naklı sonrası kan ş < ker duzeylerının normalleştıgı gozlendı Şımdılerde, araştırmacılar farelerde elde edılen bu sonuçları, ınsan embrıyonık kok hucrelennın ınsulın ureten adacıkla ra farklılaşması yonunde uygulamayı de nemektedır Insan embrıyonlardan elde edıılen kok hucrelerınden ışlev goren ın sulın ureten adacıkların gelıştırılmesı yakın bır gelecekte mumkun gorunuyor ERİŞKİN KÖK HÜCRELERİ Ilb. Dıyabet Tedavisinde Erişkın Kök Hücrelerin Kullanılması YENÎ STRATEJİ Sınırsız adacık kaynakları bulmak ve bunların reddedılmesını onlemek (HAR) amacıyla, son zamanlarda yenı bır stratejı uzerınde çalışılnidya başlandı Buıid gore, genetık yapısı değıştırılmış domuzlarda ınsan hucre ya da dokulan nın uretılmesı duşunuldu Gelıştırılen yontemlerden bır tanesı, genetık muhendıslık yontemlerı kullanılarak domuz do kularına karşı ınsanlarda gelışen bağışık ret redksıyonlarının nedenı olarak goste rılen Gal olıgosakkarıtını ıçermeyen hayvanların uretılmesıdır Bu şekılde uretılen domuzlardan (double knockout domuz) elde edılecek adacık hucrelennın msaıılarda rahatlıkla kullanılabılecegı duşunuluyor Domuzdan elde edılmış hucreler hâlâ ınsanlar tarafından yabancı olarak tanınacaksa da, en azından HAR'ların gelışmemış olnıası, nakledılen hucrelerın m.sdiılarda yaşayabılme şans larını arttıracak gıbı goruluyor c. Hücre esaslı tedavi (Hücre replasmanı) Hucre tabanlı tedavılerde embrıyonık kok hucrelerının kullanılmasına ılışkın ozellıkle etık konulardakı tartışmalar surerken, bazı araştırma grupları embrıyonık donemden sonrdkı fetal ve doğum sonrası donemlerde de vucudumuzdakı çeşıtlı organ ve dokıılarda bulunan kok hucreler uzerınde yogunlaştılar Bu amaçla yapılan tum çalışmaldrı "embrıyonık olmayan kok hucreler' baş lığı altında toplamak mumkundur (bkz CBT, 28 şubat 2004) Pek çok araştırmacı, dıyabet tedavisinde nakledılebılır adacıkların elde edılebılmesı ıçın pankreas'da bulunan kok hucreler uzerınde odaklanmıştır Yayımlanan bır çok raporun sonuçlarına gore, bu kok hucreler pankreas'da esas olarak ıkı farklı bolgede yerleşıktırler Bunlar, pankreas kanal hucrelerı arasındakı kok hucreler ve adacıklar ıçınde yerleşık hucrelerdır (Şek.4) Bazı araştırmacılara gore, bır bıyopsı yaparak hasta dan elde edılecek kok hucrelerınden uretılecek adacıkların hastaya tekrardan nakletmek modelı kullanılabilir (Şek 5) Bu yontem, ışlevsel beta hucrelerı olmayan fakat, saglıklı kok hucrelerı el de edılebılen tıp I dıyabetlı hastalarda ışe yarayabılır Fakat, otoımmun tahrıbat halen cıddı bır sorun teşkıl etmektedır ve nakledılen hucrelerın potansıyel olarak tahrıp olmdlarına yol açabılır Tıp II dıyabet hastaları bagışıklık bas kılamaya ıhtıyaç duymayacakları ıçın, kendı kok hucrelerının kullanılmasıyla elde edılecek adacıkların naklınden yarar gorebılırler. Bunun yanında, son bolumde tartışılacağı gıbı tıp I dıyabet hastaları ıçın de, bu şekılde uretılen adacık kumelerının çeşıtlı teknıklerle bagışıklık sıstemı saldmlarmdan korunmaları (kapsul ıle çevrelenme gıbı) mumkun Erışkın ınsan pankreası yaklaşık olarak 109 hucresı ıçerır Normal olarak, hasdrldiımışhucrelerı sureklı olarak pankreasta uretılen yenı hucreler ıle yer değıştırır Tıp I dıyabetık hastalarda, otoımmun (vucudun savunma sıstemının kendı hucrelerme) ataklar sonucu huc re olum oranı yenıleme kapdsıtesınm çok ustundedır Olmuş hucrelennın oranı %90'nın uzerıne çıktıgı zaman dıyabet ortaya çıkar Tıp I dıyabet tedavı edıcı merkezlerı, yeterlı sayıda hucrelerının replasmanı ve korunması uzerınde çalışıyorlar Bu amaçla yapılan çalışmala rı şu başlıklar altında toplamak mumkun, I. Farklılaşmış (olgun) hücrelerinin laboratuvarda (ex vivo) çoğalblması ve hastaya nakli, ğalamaz Sonuçta, erışkın hucrelerının laboratuvar koşullarında çoğaltılmasında sorunlar vardır (Şek 3). LABORATUVARDA DÖNÜŞTÜRME II. Kök hücrelerin laboratuvarda (in vitro) hücrelerine dönuşturulmesi ve hastaya nakli Lumelsky ve arkadaşlarının EKH'lerden butun ana hucre tıplerıyle bırlıkte ışlev goren pankreas adacıklarını elde ettıklerı bu sıstem oldukça onemlıdır Nıtekım, sonrakı bırkaç araştırma grubu bu yontemı gelıştırerek daha lyı Adacık hucrelerı II Kok hucrelerın ın vıtro (laboratuvarda) lıucrelerıne donuşturulmesı (gen tedavılerıyle bırlıkte) ve hastaya naklı Bu amaçla kullanılan kaynaklar, Ila Embrıyonık kok hucreler, ve Ilb Erışkın kok hucrelerı, v Pankreas kok hucrelerı, v Karacıger kok hucreler, v IntestınalBağırsak kok hucrelerı, v Kemık ılığı kok hucrelerı, Erışkın ınsan pankreası farklılasmış hucrelennın vucut dışında sınırlı olarak uretılmesıne en lyı alternatıf kaynak, kok hucrelerın (fdrklılaşmamış) ve ya oncul hucrelerın vucutta veya laboratuvar koşullarında çoğaltılması esasına dayanan stratejıler olarak gorunuyor Bu şekılde elde edılecek adacık hucrelennın Edmonton protokoluyle (adacık transplantasyon teknığı) kombıne edıldı ğınde tıp I dıyabetın tedavısı ıçın yenı umutları doğuracaktır Kök hucre Asınus Asırıar hucreler (Enzım salgılar) interkalated kanal (Boyun damarı) Kan hurrelerı Kök hucre Ana pankreatık kanal nik Kök Hucreler Ila. Dryabet Tedavisinde Embriyo Teorık olarak, sınırsız sayıda çoğalabılen (telomer ve telomeraz aktıvıtelerınden dolayı bkz. Şek.3) ve uygun şartlarda ıstenılen hucre tıpıne donuşturulebılen embrıyonık kok hucrelerden (EKH) elde edılecek yenı hucre serılerı ya da adacık hucrelerı nakıl tedavisinde HENÜZ ÇÖZÛMLENMEDt Pankreas'da oncul ya da kok hucrelerın varhğının gosterılmesınden sonra, bazı uz manlar dıyabet hastalarında bu Şekll 4. Pankreasın mikroskopik yapısınm şemalik gösterlmi. 893/17 1 Mayıs 2004